Zwalczanie chwastów w sadach

Zwalczanie chwastów, tak jak i cała ochrona drzew, nie może być prowadzone rutynowo i traktowane jako działania interwencyjne. Powinno być przemyślane, dostosowane do warunków danego gospodarstwa i oparte na monitoringu zachwaszczenia.
Herbicydy, mimo że stopniowo tracą znaczenie na rzecz metod alternatywnych (ściółek, uprawy gleby, koszenia zbędnej roślinności oraz wykorzystania roślin okrywowych), jeszcze długo będą odgrywały ważną rolę w zwalczaniu chwastów w gospodarstwach sadowniczych – chociażby z racji ich stosunkowo niskiej ceny, łatwości aplikacji i wysokiej skuteczności.

Z zachwaszczeniem sadów szczególnie powinno się walczyć od połowy kwietnia do lipca. Konkurencja chwastów jest też najbardziej dotkliwa dla drzew młodych i rosnących na karłowych podkładkach (w pełni wyrośnięte drzewo szczepione na podkładce silnie rosnącej może dobrze rosnąć i owocować wśród chwastów, podczas gdy drzewo karłowe takich warunków nie zniesie – przestaje rosnąć i owocować).

Chemiczne zwalczanie chwastów w rzędach drzew młodego sadu (szczególnie gatunków pestkowych), posadzonego na słabo rosnących podkładkach, można bezpiecznie stosować najlepiej od trzeciego lub czwartego roku, i to w możliwie jak najwęższych pasach. Ważne jest wczesne rozpoznanie pierwszych skupisk uciążliwych chwastów, identyfikacja gatunków, poznanie ich biologii.

Jak zwalczać chwasty w sadach?

Chwasty należy opryskiwać, gdy są w fazach rozwojowych najbardziej wrażliwych na działanie herbicydu. Niedopuszczalne jest doprowadzenie do zakwitania i dojrzewania nasion chwastów w sadzie (wskazane jest również ich wykaszanie w rowach, na miedzach czy nieużytkach).

W celu zapewnienia maksymalnej skuteczności zabiegów należy również prawidłowo dobierać herbicydy (i ich dawki) do danej sytuacji w sadzie. Wielkość dawki herbicydów różnicuje się w zależności od stanu zachwaszczenia (skład gatunkowy, faza rozwojowa) i temperatury – mniejsze służą do zwalczania chwastów jednorocznych we wczesnych stadiach rozwojowych, większe do niszczenia chwastów wyrośniętych i gatunków trudniej zwalczanych przez dany herbicyd oraz gdy jest chłodniej.

W miarę możliwości należy również przestrzegać rotacji, czyli przemiennego stosowania herbicydów o różnym mechanizmie działania. Minimalną formą rotacji jest wykonywanie przynajmniej jednego zabiegu w sezonie z użyciem herbicydu o innym mechanizmie działania niż środek używany do pozostałych opryskiwań lub stosowanie mieszanin herbicydów z różnych grup chemicznych.

 

Zwalczanie chwastów w sadach wiosną

Do zwalczania chwastów w sadzie po wschodach polecane są głównie herbicydy dolistne z grupy aminofosfonianów, zawierające glifosat (Roundup 360 SL, Taifun 360 SL i grupa herbicydów zawierających tę substancję aktywną).

Są to środki dolistne o działaniu układowym do zwalczania perzu, a także innych chwastów jednoliściennych i dwuliściennych jednorocznych oraz wieloletnich. Główną ich zaletą jest relatywnie niska cena, szerokie spektrum zwalczanych chwastów, również skuteczne działanie w niskiej temperaturze.

Uzupełnieniem preparatów opartych na glifosacie są inne środki dolistne o działaniu układowym: MCPA, np. Chwastox Extra 300 SL, niszczący tylko chwasty dwuliścienne, w tym trwałe (m.in. ostrożeń, powój, mniszek, skrzyp), oraz fluroksypyr, np. Starane 250 EC i Tomigan 250 EC , przeznaczone głównie do zwalczania głęboko korzeniących się chwastów dwuliściennych, takich jak mniszek pospolity, szczaw tępolistny, skrzyp, jeżyna i inne.

Opryskiwanie tą grupą herbicydów należy wykonywać w okresie intensywnego wzrostu chwastów, najlepiej do początku ich kwitnienia (najwrażliwsze są chwasty o wysokości 10–15 cm przy temperaturze powyżej 10˚C), najczęściej w trzech, czterech podstawowych terminach (jeżeli w sadzie nie są stosowane herbicydy doglebowe):

•   na przełomie kwietnia i maja (jeśli chwasty mają wysokość około 10 cm i zakryły przynajmniej 60–70% powierzchni gleby),

•   następne dwa w czerwcu i w lipcu (pamiętając o zasadzie miesięcznego odstępu od zabiegu herbicydem do zbioru owoców, np. wiśni czy czereśni),

• jesienią we wrześniu lub w październiku – jeśli sad jest zagrożony przez gryzonie. Używa się opryskiwaczy z osłonami, chroniąc przed opryskaniem ulistnione i niezdrewniałe pędy roślin uprawnych. Herbicydów dolistnych nie należy stosować na chwasty mokre, jak również przed spodziewanym deszczem (pobierane są przez rośliny do 6 godzin). Przed zabiegiem herbicydami opartymi na glifosacie należy bezwzględnie usunąć odrosty korzeniowe.

W sadach, gdzie używa się tylko glifosatu, rozsądne jest stosowanie go metodą dawki dzielonej. Pełną dawkę polecaną do niszczenia występujących gatunków dzieli się na dwie lub trzy części, a zabiegi powtarza co 2–3 tygodnie. Umożliwia to zarówno skuteczniejszą kontrolę nad gatunkami trwałymi, jak i systematycznie wschodzącymi chwastami jednorocznymi. Pozwala na efektywniejsze ograniczenie wysoko rosnących chwastów, takich jak przymiotno kanadyjskie i komosa biała, oraz ogranicza wydawanie nasion przez chwasty. Przeciwdziała też sytuacji, gdy chwasty dorastają do nisko położonych gałęzi drzew, utrudniając użycie środków chwastobójczych.

Zmniejszenie dawek glifosatu

Zmniejszenie dawek glifosatu, bez zmniejszenia jego skuteczności, możliwe jest również z wykorzystaniem adiuwanta. Należy unikać stosowania glifosatu kilka razy w ciągu roku i przez wiele sezonów, bo niesie to bardzo konkretne zagrożenia. Jednym z nich jest kompensacja zachwaszczenia, a więc narastające problemy ze zwalczaniem wielu gatunków, np. skrzypu polnego, mniszka pospolitego, wierzbownicy gruczołowatej, rzepichy leśnej.

Do grupy herbicydów systemicznych należą również graminicydy (np. Agil 100 EC, Fusilade Forte 150 EC ) służące do zwalczania traw i perzu. Opryskiwać nimi należy chwasty jednoroczne w fazie 2–3 liści – krzewienie w niższych z polecanych dawek, nieprzekraczających zwykle połowy dawek maksymalnych, oraz perz w fazie 4–6 liści (około 15 cm wysokości) – w pełnej dawce. Zabieg graminicydami można wykonać bez osłon. Herbicydy te są całkowicie bezpieczne dla drzew, gdyż działają wyłącznie na rośliny trawiaste.

Wiosenna regulacja zachwaszczenia na plantacjach truskawek

Planowanie wiosną strategii zwalczania chwastów będzie zależało od tego, czy producent zastosował na plantacji herbicyd doglebowy w okresie jesienno-zimowym. Jeśli ten był aplikowany, wiosną można postąpić dwojako. Nie wykonując wiosną uprawki mechanicznej w międzyrzędziach (pobudza ona bowiem kiełkowanie chwastów), aplikuje się kolejny herbicyd doglebowy, aby wspomóc działanie tego zastosowanego jesienią. W praktyce daje to bardzo dobre efekty. Powinno się wówczas przestrzegać zasady rotacji preparatów, tak aby zabiegi nie były wykonywane (jesienią i wiosną) tym samym środkiem lub zawierającym tę samą substancję aktywną.

Skutki braku rotacji herbicydów

Brak zmianowania prowadzi bowiem do masowego wystąpienia gatunków słabiej zwalczanych. Jeśli jednak zabieg jesienny i wiosenny będzie wykonany z użyciem tego samego herbicydu, nie można przekraczać równowartości maksymalnej jednorazowej dawki. Jeśli jesienią nie zastosowano herbicydu doglebowego, wiosną na plantacji bardzo często występują siewki chwastów, które kontynuowały swój rozwój w okresach odwilży zimą i na przedwiośniu, np. gwiazdnica pospolita. Wiosną znajdują się często w zbyt zaawansowanej fazie rozwojowej do stosowania herbicydów. Konieczne jest wówczas wzruszenie gleby poprzez mechaniczne i ręczne opielenie plantacji, a dopiero po tym zabiegu aplikuje się herbicyd doglebowy (przed wschodami chwastów) lub dolistny (tuż przed wschodami chwastów lub zaraz po nich).

Na plantacjach truskawek – w przypadku chwastów dwuliściennych najważniejsze są zabiegi zapobiegające ich wschodom, a więc profilaktyka poprzez stosowanie herbicydów doglebowych. Herbicydy doglebowe polecane na plantacje truskawek to: Azotop New 80 WP oraz Devrinol 450 SC.

Zasadą jest, aby aplikować je na glebę czystą (bez chwastów) i wilgotną, a w przypadku Devrinolu środek może być płytko wymieszany z glebą, np. przy użyciu bron. Preparaty doglebowe należy stosować ostrożnie, zwłaszcza na plantacjach młodych i na lekkich glebach, po wytworzeniu przez truskawki korzeni przybyszowych. Niewłaściwie zastosowany herbicyd może uszkodzić truskawki.

Z kolei tuż przed wschodami lub na wschodzące chwasty w fazie liścieni 2–3 liście poleca się Goltix Compact 90 WG. Jeśli zastosujemy je zbyt późno – spadnie efektywność zabiegu. Preparaty te są pobierane nie tylko przez korzenie, ale również liście chwastów (nie poleca się dla odmiany Elsanta).

Bardzo dobre są również mieszaniny herbicydów o poszerzonym spektrum zwalczanych chwastów: Goltix Compact 90 WG + Azotop New 80 WP. Preparaty wnikają do roślin przez korzenie i liście. Dzięki temu uzyskuje się dodatkowe poszerzenie spektrum zwalczanych chwastów.

Po wschodach niektórych chwastów dwuliściennych (rumianowate, ostrożeń, przymiotno od fazy 2–3 liści do fazy rozety) na plantacjach jednorocznych i starszych poleca się również Cliophar 300 SL w dawce 0,35–0,4 l/ha. Jest to środek dolistny o działaniu układowym, selektywny dla truskawki. Rozkłada się w glebie w ciągu jednego sezonu wegetacyjnego. Do zwalczania rozłogów, a jednocześnie i chwastów w międzyrzędziach producenci dysponują jeszcze herbicydem kontaktowym

Basta 150 SL (glufosynat amonowy) w dawce 3,2–4 l/ha + siarczan amonu 10 kg/ha. Basta 150 SL to środek dolistny o działaniu wgłębnym, który powinien być stosowany z osłonami.

Do zwalczania chwastów jednoliściennych po ich wschodach (do stosowania nalistnego) polecane są tzw. graminicydy powschodowe – obok herbicydów: Agil 100 EC , Fusilade Forte 150 EC , a także Select Super 120 EC i Leopard 05 EC (te dwa jako preparaty selektywne dla truskawki mogą być stosowane bez osłon). Środki te – jak wszystkie inne herbicydy w truskawkach – stosuje się w zależności od sytuacji na plantacji, przed kwitnieniem truskawek lub po zbiorach.

 

Ochrona przed chwastami plantacji krzewów jagodowych

W uprawie porzeczek zarejestrowane są środki o działaniu układowym, polecane do stosowania od wiosny do jesieni na intensywnie rosnące chwasty: Roundup 360 SL (polecany ze wspomagaczem – siarczanem amonu) i jego odpowiedniki oraz Cliophar 300 SL. Herbicydy oparte na glifosacie szczególnie przydatne są do zwalczania dwuliściennych chwastów trwałych. Poleca się je stosować w dawce 3–6 l/ha od wiosny do jesieni, wyłącznie w międzyrzędziach, opryskiwaczem z osłonami. Z kolei Cliophar 300 SL przydatny jest tam, gdzie w międzyrzędziach występują chwasty rumianowate, ostrożeń polny, przymiotno kanadyjskie, w fazie do stadium rozety. Szczególnie dobrze jest tolerowany przez krzewy porzeczek w drugiej połowie lata. Polecana dawka to 0,35–0,4 l/ha.

W przypadku występowania na plantacji chwastów jednoliściennych prosowatych czy perzu należy korzystać z zalecanych w PORS graminicydów, np. Agil 100 EC , Fusilade Forte 150 EC. Zwalczanie chwastów na plantacji porzeczek jest coraz trudniejsze w miarę upływu lat i starzenia się nasadzeń. W rzędach krzewów przybywa chwastów trwałych, a rozwój chwastów oplatających krzewy, takich jak powój polny, przytulia czepna czy wyka ptasia, utrudnia zbiór kombajnem. Bujne zachwaszczenie pogarsza przewietrzanie roślin w okresie opadów i wysokiej wilgotności powietrza, co potęguje problemy z chorobami grzybowymi. Należy wtedy dokonać oceny plantacji również pod względem jej zdrowotności i zdecydować, czy kontynuowanie uprawy jest zasadne pod względem ekonomicznym.