Zaraza ogniowa – patogen, objawy, cykl rozwojowy
Patogen
- Chorobę wywołuje bakteria Erwinia amylovora.
- Erwinia amylovora jest bakterią beztlenową w kształcie urzęsionej pałeczki.
- Chorobę wykryto w ponad 40 krajach na prawie wszystkich kontynentach.
- Nasilenie Zarazy ogniowej w Polsce jest zmienne w poszczególnych latach i w różnych miejscach.
- Występuje na jabłoniach, gruszy i pigwie; ponadto atakuje ponad 200 gatunków roślin w tym głóg, irgę, jarzębinę, ognik i świdośliwę.
- W warunkach sprzyjających Zaraza ogniowa może zniszczyć w ciągu kilku tygodni cały sad lub szkółkę i rozprzestrzenić się na znacznym obszarze.
- Największe zagrożenie występuje w okresie kwitnienia drzew i wzrostu pędów.
Objawy
- Zaraza ogniowa atakuje wszystkie nadziemne części rośliny.
- Pierwsze objawy możemy zaobserwować już wiosną. Porażone kwiaty są początkowo jakby nasycone wodą, następnie gwałtownie więdną, kurczą się i zamierają nabierając brunatnego zabarwienia. Mogą one pozostać na drzewach nawet do jesieni lub dłużej.
- Na brzegach porażonych liści, wokół głównego nerwu lub pomiędzy nerwami pojawiają się brunatne plamki. Z rozwojem choroby plamki rozszerzają się i opanowują całą powierzchnię blaszki liściowej. Liście u jabłoni przybierają barwę czerwonobrunatną u gruszy prawie czarną.
Porażone liście kurczą się i zwijają wzdłuż nerwu głównego do środka i podobnie jak kwiaty mogą utrzymywać się na drzewie przez cały okres wegetacji. - Choroba postępuje od najmłodszych części korony do starczych gałęzi i konarów.
- Młode zielone pędy są zwykle zakażane bezpośrednio, więdną od wierzchołka. Zaatakowana tkanka pędu jest początkowo ciemnozielona, błyszcząca pokryta jakby oleistą substancją. Wierzchołki chorych pędów zakrzywiają się na kształt pastorału i podobnie jak liście brunatnieją i zamierają Silnie porażone drzewo o licznych porażonych pędach, wygląda jakby było spalone przez ogień.
- Zakażeniu mogą ulegać także młode zawiązki owoców, rzadziej starsze owoce. Miejsce infekcji jest początkowo silnie uwodnione, przebarwione na ciemnozielony kolor. Na jabłkach rozwijają się następnie czerwonobrunatne, nekrotyczne plamy, na gruszkach plamy są czarnobrunatne. Z czasem owoce kurczą się, zamierają, zasychają – przypominają mumie i podabnie jak kwiaty i liście mogą długo utrzymywać się na drzewie.
- Na gałęziach, konarach i pniach powstają zgorzele. W miejscu infekcji kora jest lekko nabrzmiała i uwodniona, później ciemnieje zapada się i zasycha. Pod koniec lata rozwój choroby ulega zahamowaniu, zaznacza się w tym momencie wyraźna granica pomiędzy zdrową i zamarłą tkanką, objawiająca się charakterystycznym pęknięciem kory. Kształt zgorzeli przypomina elipsę o poszarpanych brzegach.
- W czasie wegetacji, szczególnie w temperaturze powyżej 20°C i wysokiej wilgotności powietrza porażeniu towarzyszą wycieki bakteryjne.
Wycieki początkowo mają zabarwienie szarobiałe, później żółkną i w końcu stają się bursztynowe.
Wycieki są związane tylko z występowaniem Zarazy ogniowej – inne choroby nie dają takich objawów, ale czasami porażeniu przez bakterie nie towarzyszą wycieki i w takim przypadku Zarazę można pomylić z innymi chorobami.
Cykl rozwojowy
- Bakterie zimują w stadium anabiozy, ich procesy życiowe są spowolnione.
- Najczęściej miejscem przezimowania bakterii jest pogranicze zgorzeli występujących na zdrewniałych częściach roślin. Bakterie mogą zasiedlać bezobjawowo tkanki w odległości nawet 1 m od zgorzeli oraz pąki śpiące.
- Wiosną w czasie nabrzmiewania pąków, bakterie uaktywniają się i szybko namnażają się. Sprzyja temu wysoka wilgotność i temperatura powyżej 18°C. W wyniku namnażania się bakterii następuje powiększanie się zgorzeli, pojawia się zwykle wyciek bakteryjny w postaci drobnych kropli, cienkich niteczek lub też jako niewidoczny gołym okiem film na powierzchni i w pobliżu zgorzeli.
Wyciek ten jest źródłem pierwotnych infekcji kwiatów, liści i rozwijających się pędów, skąd następują wtórne infekcje za pośrednictwem wiatru, deszczu, owadów, ptaków, narzędzi uprawowych. - Do zakażenia drzew dochodzi przez zranienia i naturalne otwory. Gdy silne namnażanie się bakterii przypadnie na kwitnienie to zwykle dochodzi do epidemicznego wystąpienia Zarazy. Okres inkubacji Zarazy wynosi od kilku dni do kilku tygodni.