Tunelowa uprawa truskawek i malin – moda czy konieczność?

W ostatnich latach producenci roślin jagodowych wciąż stają przed nowymi wyzwaniami w uprawie. Zmienia się nie tylko klimat, ale także preferencje odbiorców dotyczące jakości i trwałości owoców. Przeniesienie części upraw truskawek i malin pod osłony pozwala uzyskać lepsze wyniki produkcyjne. Nad czym się zatem zastanawiać?

Tomasz Domański

Tunelowa uprawa owoców wcale nie jest taka prosta – wymaga od producentów wiedzy, doświadczenia i konsekwencji. Takie inwestycje powinny być dobrze przemyślane i wykonane z rozsądkiem, tu nie ma miejsca na półśrodki.

Klimat z roku na rok się zmienia, nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie, i uprawa roślin jagodowych w gruncie staje się coraz trudniejsza. Przymrozki, grad, ulewne deszcze – to czynniki pogodowe, które obniżają jakość plonu lub niszczą go całkowicie. Właśnie dlatego coraz częściej nowe plantacje zakładane są pod osłonami. Ponadto takie systemy uprawy pozwalają na sterowanie terminem zbioru owoców, czyli na dostarczanie ich poza okresem dostępności z plantacji polowych.

Rynek dyktuje warunki

Głównymi odbiorcami owoców jagodowych, poza świeżym rynkiem, są sieci sklepów. Do niedawna duża część owoców była eksportowana na wschód Europy, jednak ten rynek jest już raczej nie do odzyskania, dlatego w produkcji trzeba sprostać wymaganiom dostępnych odbiorców. Jednym z warunków nawiązania współpracy z supermarketami jest gwarancja stałych dostaw jednolitych partii owoców. Ciągłość dostaw i powtarzalną jakość owoców na najwyższym poziomie można uzyskać właśnie dzięki uprawie pod osłonami.

Zalety uprawy truskawek i malin w tunelach to przede wszystkim:

• lepsza jakość owoców w obrocie handlowym,
• dostępność owoców niezależnie od warunków pogodowych,
• terminowy zbiór i dostawy owoców,
• wyższe plony o wyrównanej jakości,
• wydłużenie podaży owoców.

Systemy uprawy pod osłonami truskawek i malin

Owoce w tunelach można uprawiać w dwóch systemach:

• glebowym,
• bezglebowym.

W systemie glebowym uprawa truskawek i malin prowadzona jest na podwyższonych, często okrywanych zagonach. Ten model pozwala na przyspieszenie rozwoju roślin i wcześniejsze zbiory owoców. W tym przypadku do nasadzeń należy wybierać najwcześniejsze odmiany, aby owoce sprzedawać przed tymi z gruntu. To pozwoli na uzyskanie za nie wyższych cen.

Uprawa truskawek i malin w systemach bezglebowych

Czyli we wszelkiego rodzaju podłożach – torf, perlit, włókno kokosowe, maty z wełny mineralnej – prowadzona jest w pojemnikach lub na rynnach. Ten model ma wiele zalet. Przede wszystkim uprawa prowadzona jest w podłożu wolnym od patogenów. Ponadto bezglebowa uprawa pozwala na sterowanie owocowaniem – można przyspieszać lub opóźniać termin zbioru owoców. Należy jednak zaznaczyć, że technologia ta wymaga dużych inwestycji, a uprawa znacznie różni się od tej w gruncie.

Nawadnianie upraw tunelowych

Jest ono nieodzownym elementem technologii uprawy roślin pod osłonami. Nie da się uprawiać roślin w tunelach, nie mając systemu nawadniania. Do podlewania najczęściej używa się linii z kroplownikami z kompensacją ciśnienia, aby wypływ wody był równomierny na całej długości rzędów – wówczas każda roślina będzie dostawała jednakową ilość wody. Nawadnianie powinno być prowadzone tak, aby stworzyć roślinom optymalne warunki wilgotności podłoża do odpowiedniego wzrostu i owocowania. Przeważnie podaje się od 1 do 5 cykli nawodnieniowych, w zależności od fazy rozwojowej roślin i przebiegu pogody. Powszechnie stosowane są systemy, które automatycznie załączają nawadnianie za pomocą czujników wilgotności podłoża.

Wraz z wodą podawane są nawozy, dlatego system nawodnieniowy powinien być wyposażony w urządzenia dozujące. W przypadku takich instalacji są to zazwyczaj miksery nawozowe. Pożywki przygotowywane są w 2 lub 3 zbiornikach, ponieważ trzeba podawać jednocześnie wszystkie makro- i mikroelementy, a w jednym zbiorniku nie można mieszać wysokoskoncentrowanych jonów, wapnia i fosforu. Pożywka powinna mieć pH na poziomie 5,5–6,2, a zasolenie (EC) – od 0,9 do 1,9 mS/cm.

Na etapie planowania założenia plantacji należy wykonać analizę wody, ponieważ nie każda nadaje się do nawadniania. Woda, która ma zbyt dużo jonów żelaza lub manganu, wymaga uzdatniania, więc instalację nawodnieniową trzeba doposażyć w służące do tego urządzenia.

Nawożenie uprawy tunelowych

W uprawach tunelowych nawożenie roślin różni się w zależności od systemu. W przypadku glebowego można stosować nawożenie posypowe i fertygację, natomiast w uprawie bezglebowej fertygacja jest jedynym sposobem na dostarczanie składników pokarmowych w strefę systemu korzeniowego roślin. W obu systemach uprawy można stosować nawożenie dolistne, podnoszące jakość owoców.

Gleba jest naturalnym magazynem składników pokarmowych i wody. Ważna jest więc jej coroczna analiza, najlepiej metodą ogrodniczą, w celu określenia zawartości składników pokarmowych. Do uzupełnienia niedoborów niezbędnych makro- i mikroelementów wykorzystuje się nawozy wieloskładnikowe, takie jak Rosafert 12-12-17 czy Rosafert 5-12-24, nawozy azotowe (saletra amonowa, Qrop mix). Natomiast do uzupełnienia wapnia odżywczego w glebie zalecany jest ASX Siarczan wapnia.

Jak już wspomniano, w uprawie glebowej i bezglebowej pod osłonami konieczna jest fertygacja. Pożywkę można przygotowywać z nawozów jedno- lub wieloskładnikowych, takich jak produkty z gam Ultrasol czy Rosasol. Produkty Ultrasol mają formę krystaliczną, sypką i doskonale rozpuszczają się w wodzie. Wszystkie nawozy z tej serii są wolne od chlorków, sodu i metali ciężkich, nie krystalizują się i nie wytwarzają osadów soli w systemach nawadniających. Zawierają pełen zestaw mikroelementów, takich jak: Fe, Zn, Cu, B, Mn, Mo. Wszystkie składniki odżywcze są zrównoważone i dostosowane do potrzeb żywieniowych roślin.

Warte polecenia są także płynne nawozy CaTs Tiosiarczan wapnia, KTS Tiosiarczan potasu i ASX Polifosforan amonu. Szczególnie ważny i doceniany przez producentów owoców jest CaTs Tiosiarczan wapnia. Likwiduje on niedobory wapnia i siarki, działa jak stabilizator azotu. Podnosi efektywność nawożenia azotem i obniża zasolenie gleby oraz stymuluje pobieranie z gleby składników pokarmowych, zwłaszcza potasu i magnezu.

W przypadku produkcji owoców deserowych najwyższej jakości – a takie produkowane są pod osłonami – trzeba pamiętać o nawożeniu dolistnym, które wpływa na ich trwałość pozbiorczą. Już od momentu kwitnienia należy podawać wapń, aby dobrze wysycić komórki tym pierwiastkiem, ponieważ zdecydowanie poprawia on jędrność i trwałość owoców miękkich. W tym celu warto stosować nawóz Metalosate Calcium. Zawarty w nim wapń jest skompleksowany unikalnym zestawem aminokwasów, co zapewnia maksymalną przyswajalność nawozu oraz jego wysoką skuteczność w podnoszeniu zawartości tego składnika w owocach i liściach nawożonych roślin. Drugim z pierwiastków wpływających na jakość pozbiorczą owoców jest krzem. Nawóz ASX Krzem plus należy podawać od momentu przekwitania roślin aż do zbioru, w odstępach 7–10 dni. Regularnie dostarczany krzem odkłada się w ściankach owoców, co zmniejsza ryzyko ich uszkodzenia w trakcie zbioru czy transportu. Owoce są bardziej twarde i mniej podatne na uszkodzenia mechaniczne.

Ochrona upraw tunelowych truskawek i malin

Owoce z upraw tunelowych sprzedawane do sieci supermarketów zazwyczaj muszą charakteryzować się minimalną ilością pozostałości po substancjach aktywnych środków ochrony roślin lub nawet ich brakiem. Dlatego często ochrona w sposób konwencjonalny jest prowadzona do kwitnienia, a potem wprowadzane są rozwiązania biologiczne lub eko.

Choroby

Truskawki i maliny w uprawie tunelowej są mniej narażone na takie choroby, jak szara pleśń czy antraknoza. Jednak niewłaściwe nawożenie (zbyt intensywne nawożenie azotowe) w połączeniu z dużą ilością wody i wysokimi temperaturami w tunelu może powodować silny wzrost wegetatywny roślin. Wtedy ochrona jest bardzo utrudniona, ponieważ rośliny są mocno zagęszczone, nie wysychają i rosa w połączeniu z wysokimi temperaturami może powodować ich silne porażenie szarą pleśnią. W przypadku tej choroby zapobiegawczo bardzo dobrze sprawdzi się Vaxiplant SL. Środek stymuluje naturalne mechanizmy obronne roślin, wzmacnia ich odporność na patogeny. Stosowany nalistnie wykazuje działanie systemiczne.

W uprawie glebowej groźne są choroby systemu korzeniowego – fuzariozy i zgnilizna korzeni. Xilon WP jest biologicznym fungicydem zawierającym grzyb Trichoderma asperellum T34, który na zasadzie konkurencji i nadpasożytnictwa ogranicza w glebie rozwój patogenów odglebowych. Jest wyjątkowo skuteczny przeciwko chorobom powodowanym przez Fusarium spp. i Pythium spp. Trichoderma poprawia jakość gleby i wzmacnia system odpornościowy rośliny.

Szkodniki

Warunki panujące pod osłonami najbardziej sprzyjają występowaniu szkodników. Najczęściej obserwuje się bardzo silne porażenie roślin przez przędziorki, mączliki i wciornastki. Oprócz konwencjonalnej chemii, która zazwyczaj stosowana jest do momentu kwitnienia, do ochrony można włączyć inne rozwiązania, takie jak introdukcja dobroczynka w celu ograniczenia populacji przędziorka czy tablice lepowe na mączliki i wciornastki. Doskonały do walki z tymi szkodnikami jest również Limocide – produkt na bazie olejku pomarańczowego, o działaniu kontaktowym – naturalny fungicyd, insektycyd i akarycyd w jednym. Działa on wysuszająco na owady i patogeny, a co najważniejsze, nie zostawia pozostałości substancji aktywnej w owocach. Bardzo dobrze ogranicza przędziorki, szpeciele, skoczki, miodówki i wciornastki. Ponadto działa na mączniaka prawdziwego i szarą pleśń.

Kolejnym wartym uwagi produktem jest Azatin EC, którego substancja czynna (azadyrachtyna A) pochodzi z nasion miodli indyjskiej. Działa ona jako regulator wzrostu, zakłócając rozwój owadów w stadium przedimaginalnym, i zapobiega tworzeniu się ekdyzonu, głównego hormonu odpowiedzialnego za linienie i metamorfozę do stadium owada doskonałego. Ponadto hamuje żerowanie szkodników oraz odstrasza je. Działa poprzez bezpośredni kontakt i po spożyciu. Dobre wyniki daje stosowanie zapobiegawcze w bloku przynajmniej 3 zabiegów, w odstępach 7–10 dni. Azatin EC świetnie radzi sobie z mszycami, mączlikami, wciornastkami i gąsienicami motyli.

Tunelowa uprawa owoców jagodowych wymaga spełnienia wielu rygorów. Koszt założenia takiej plantacji jest bardzo wysoki i nie ma tu miejsca na brak konsekwencji. Plantatorzy, którzy decydują się na te systemy uprawy, muszą być świadomi konieczności ciągłego rozwoju i gotowi na naukę. Zmiany są nieodłącznym elementem rzeczywistości – zmienia się świat i klimat, a zatem i systemy uprawy roślin muszą zostać dostosowane do okoliczności. Dlatego coraz więcej plantacji gatunków jagodowych to uprawy pod osłonami.

Czy wiesz, że…

…badanie gleby metodą ogrodniczą pozwala na oznaczenie w próbach łatwo dostępnych składników mineralnych, takich jak:
azot azotanowy (N-NO3), potas (K), fosfor (P), magnez (Mg), wapń (Ca), sód (Na), oraz odczynu (pH w H2O) i zasolenia. Analizę można wykonać m.in. w Laboratorium Instytutu Agronomicznego Fertico.