Truskawka, malina, porzeczka 
– regeneracja upraw po zimie

Zima zimie nierówna. W poszczególnych regionach kraju przebieg pogody, rozkład temperatur i ilości opadów są różne. Dlatego nie ma jednej recepty na regenerację upraw dla wszystkich producentów owoców. Są jednak aspekty, na które każdy powinien zwrócić uwagę, i rozwiązania, które w obecnych realiach warto wykorzystać, bo prawidłowa agrotechnika ma ogromny wpływ nie tylko na jakość uzyskiwanych plonów, ale także na opłacalność produkcji.

Iwona Polewska-Jankowiak, Krzysztof Zachaj

Po zimie uprawy w jednej części kraju będą wymagały bardzo intensywnej regeneracji, a w innej wystarczą podstawowe zabiegi, takie jak opryski cynkiem, borem i potasem z dodatkami tytanu i krzemu lub aminokwasów roślinnych.

Natomiast wszyscy związani z produkcją roślinną odczuwają skutki zmian klimatycznych, które doprowadziły do globalnego ocieplenia klimatu, a co za tym idzie – do deficytu wód gruntowych, będących oprócz słońca podstawowym czynnikiem, niezbędnym roślinom uprawnym życia. Ponadto lekkie zimy, brak pokrywy śnieżnej oraz brak zamarzania gleby powodują straty substancji organicznej z gleb, które mogą dochodzić nawet do 300–600 kg/ha/rok. 
Bez odbudowania glebowej materii organicznej wszystkie anomalie pogodowe będą bardzo dotkliwie osłabiać wzrost i plonowanie upraw. Właściwy odczyn gleby (pH), zawartość próchnicy i wysoka zawartość wapnia odżywczego to podstawy żyzności gleby, wpływające na poprawę jej struktury gruzełkowatej, dostępność składników pokarmowych dla roślin i rozwój systemu korzeniowego.

Pierwszym krokiem na drodze do zwiększenia opłacalności upraw lub uniknięcia ponoszenia dodatkowych kosztów związanych z nawożeniem jest wykonanie analizy gleby, na podstawie której można opracować precyzyjny plan nawożenia doglebowego. Właściwie dobrany nawóz, zastosowany w odpowiednich dawce i terminie to podstawa racjonalnego nawożenia oraz jedna z oszczędności związanych z agrotechniką.

Truskawka

Uprawa truskawek staje się szczególnie dochodowa w przypadku odmian wczesnych. Nawożenie tych roślin prowadzi się poprzez stosowanie nawozów doglebowo, dolistnie oraz poprzez fertygację, czyli system nawodnienia kropelkowego. Zwłaszcza ten ostatni sposób wykazuje bardzo wysoką skuteczność odżywiania roślin.

Przede wszystkim należy ocenić stan przezimowania roślin. Jak rozpoznać, czy plantacja uległa przemarznięciu? Wczesną wiosną trzeba przeprowadzić jej lustrację. Należy wówczas wyrwać lub wykopać kilka wybranych losowo roślin, a następnie przekroić ich szyjki korzeniowe wraz z koroną. Zdrowa roślina będzie miała korzenie i koronę w kolorze jasnym, kremowo-białym. Tkanki powoli będą ciemnieć w wyniku utleniania się. Widoczne po przekrojeniu ciemne (ciemnobrązowe) przebarwienia oznaczają, że roślina zapewne ma uszkodzenia mrozowe. Od tego, która część truskawki najbardziej uległa przemarznięciu, zależy plan pielęgnacji roślin. Uszkodzenie szyjki korzeniowej może skutkować tym, że rośliny będą generować słaby plon, owoce będą złej jakości, zaś w skrajnych przypadkach mogą nawet zamierać. Gdy roślina jest bardzo przemarznięta, regeneracja będzie bardzo trudna lub wręcz niemożliwa.

Standardowe nawożenie truskawek po zimie

Do zabiegów regeneracyjnych po zimie zalicza się wykonanie serii oprysków, które mają pobudzić rośliny do wzrostu, poprzez wzmocnienie i uszczelnienie ich ścian komórkowych i podniesienie odporności, aktywację procesu fotosyntezy i wzbudzenie wigoru, czyli krążenia soków komórkowych wraz ze składnikami odżywczymi. Tylko zdrowe i silne rośliny są w stanie wydać obfity i zdrowy owoc.

Pierwszy wiosenny zabieg regeneracyjny na rośliny, które nie zostały uszkodzone przez mróz, to oprysk mieszanką boru i cynku (Bolero – 2 l/ha + Zinc 750 – 1 l/ha). Ta mieszanka koryguje zawartość boru i cynku w roślinach, a także – dzięki właściwościom cynku – wzmacnia i wspomaga ich naturalną odporność. Bor natomiast ma wpływ na procesy tworzenia pąków, kwitnienia i owocowania. Drugim zabiegiem wiosennym jest zastosowanie potasu. Można wykonać zabieg z użyciem np. Metalosate Potassium (2 l/ha) albo podać potas w nawozie 
NPK, takim jak Rosaleaf pomarańczowy (4 kg/ha) lub Rosasol 8-17-41, do którego należy dodać ASX Complex (0,5 kg/ha) i Protaminal (1 l/ha).

Nawożenie truskawek po uszkodzeniach mrozowych

Jeśli w trakcie lustracji zaobserwuje się uszkodzenia roślin, poza wymienionymi standardowymi zabiegami, należy wykonać zabieg regeneracyjny mieszanką nawozów ASX Tytan plus (0,2 l/ha) + ASX Krzem plus (0,5 l/ha) oraz zastosować biostymulator do zadań specjalnych, czyli Maral (1–2 l/ha – dawka jest uzależniona od stopnia i ilości uszkodzeń na plantacji). Maral można zastosować również poprzez fertygację (3 l/ha) – jest to bardzo skuteczne rozwiązanie, ponieważ regeneracja zaczyna się od leczenia uszkodzonego systemu korzeniowego i przebiega szybciej. Przy silnych uszkodzeniach roślin zabieg ASX Tytan plus + ASX Krzem plus + Maral należy powtórzyć po mniej więcej 7 dniach. Ważne, by aplikacja odbywała się przy temperaturze powietrza min. 8–10°C. Aby zwiększyć ekonomiczność zabiegów, do wymienionych mieszanek można dodawać wybrane środki ochrony roślin. Można przeprowadzić nawet do 3 zabiegów regeneracyjnych. Warto wybrać sprawdzone rozwiązania, w przypadku których efekty są widoczne zazwyczaj już po pierwszym zabiegu.

Po wykonaniu rekomendowanych zabiegów regeneracyjnych po zimie można przystąpić do nawożenia truskawki. Przykładowe programy zaprezentowano w tabelach 1 i 2.

Tabela 1. Ramowy program nawożenia truskawek w gruncie – nawożenie posypowe i fertygacja

Termin	Produkt	Dawka na 1 ha (kg/l)
przed ruszeniem wegetacji	ASX Siarczan wapnia	300
	ASX Siarczan wapnia	150
	Rosafert 12-12-17, Rosafert 5-12-24	100-300
	Rosahumus	3
przed kwitnieniem	CaTs Tiosiarczan wapnia + KTS Tiosiarczan potasu (RSM) + ASX Complex	10 + 10 + 1
	Ultrasol 13-40-13, Rosasol 8-50-12, Soluplant 10-36-15, PeKacid, ASX Polifosforan amonu	2 x 15
	Maral	3
	Rosasol 19-19-19, Ultrasol 20-20-20, Soluplant 21-21-21	2 x 15
kwitnienie	Rosasol 8-50-12, Ultrasol 13-40-13, Soluplant 10-36-15	1 x 15
	Maral	3
	CaTs Tiosiarczan wapnia + KTS Tiosiarczan potasu	2 x 10 + 10
	Rosasol 8-17-41, Ultrasol 12-12-36, Soluplant 8-12-33-4	1–2 x 15
wzrost owoców	CaTs Tiosiarczan wapnia + KTS Tiosiarczan potasu	2–3 x 10 + 10
	Maral	3
	Qrop mix	100–150
	Rosasol 8–17–41, Ultrasol 12–12–36, Soluplant 8–12–33–4	2–3 x 15 (2 x)

Tabela 2. Program nawożenia dolistnego truskawek w gruncie

Termin	Produkt	Dawka na 1 ha (kg/l)
po ruszeniu wegetacji	Rosaleaf czerwony, Rosasol 8-17-41, Ultrasol 12-12-36 + Protaminal + ASX Complex	3 + 1 + 0,5
	Maral + ASX Tytan plus	0,75–1,5 + 0,2
	ASX Krzem plus	0,5
	Rosaleaf zielony, Rosasol 19-19-19, Ultrasol 20-20-20 + Protaminal	3 + 1
przed kwitnieniem	Rosaleaf żółty, Rosasol 8-50-12, Ultrasol 13-40-13 + ASX Complex	3 + 0,5–1
	Bolero + ASX Tytan plus	1 + 0,2
	Metalosate Calcium + ASX Krzem plus	2 + 0,5
	Viflo miedź-bor	2
kwitnienie	Metalosate Calcium + ASX Krzem plus	2 + 0,5
	Viflo miedź-bor	2
	Omex Zynergy	1
wzrost owoców	Metalosate Calcium + ASX Krzem plus	2 + 0,5 (2 x)
	Viflo Cal S	3
	Folanx Ca29	5

 

Malina

Zabiegi regeneracyjne na plantacji malin będą zależały od ewentualnych szkód mrozowych. Oczywiście przed podjęciem decyzji dotyczących nawożenia trzeba przeprowadzić lustrację uprawy. Należy przekroić kilka losowo wybranych pędów i ocenić stopień oraz ustalić lokalizację uszkodzeń. Jeżeli 70–80% pędów jest uszkodzonych w różnym stopniu, to regeneracja może nie przynieść rezultatów, więc lepiej wykonać desykację plantacji, aby stworzyć lepsze warunki do wzrostu kolejnych pędów. W przypadku mniejszych uszkodzeń pędy opryskuje się roztworem RSM (100 l/ha) z ASX Polifosforanem amonu (20 l/ha), a w drugiej 
dawce z CaTs Tiosiarczanem wapnia 
(20 l/ha). Takie zabiegi przy okazji pobudzą rośliny do dynamicznego wzrostu, ponieważ otrzymają one z RSM dawkę azotu, z ASX Polifosforanu amonu dawkę fosforu, a z CaTs Tiosiarczanu wapnia dawkę wapnia. Ponadto ten ostatni nawóz będzie pełnił funkcję inhibitora ureazy, który zabezpieczy azot w glebie przed jego nadmiernymi stratami. Dopiero nowe pędy, które pojawią się w opóźnionym terminie, wymagać będą odpowiedniej biostymulacji, która umożliwi uzyskanie plonu. Kolejne zabiegi regeneracyjne polegają na podaniu mikroelementów, takich jak bor (Bolero – 2 l/ha) i cynk (Zinc 750 
– 1 l/ha) oraz na wykonaniu oprysku nawozem NPK o zwiększonej zawartości fosforu, np. Rosaleaf żółty, w dawce 4 kg/ha. Kolejny zabieg to już typowe działanie regenerujące i pobudzające do intensywnego wzrostu, czyli ASX Tytan plus (0,2 l/ha) – aktywator fotosyntezy – w połączeniu z nawozem 
ASX Krzem plus (0,5 l/ha), który wzmacnia ściany komórkowe uszkodzonych tkanek. Przy uszkodzeniach mrozowych rekomendowany jest zabieg nawozem z aminokwasami roślinnymi, takim jak Protaminal, w dawce od 2 do 3 l/ha (w przypadku dużych uszkodzeń). Ostatni zabieg typowo regeneracyjny to oprysk Maralem (1,5–2 l/ha) lub zastosowanie go poprzez fertygację w dawce 3 l/ha. 
Maral jest biostymulatorem do zadań specjalnych, który dzięki bardzo bogatemu składowi – NPK 6-5-5, 1% Zn, Kompleks Ryzea (wyciąg z trzech rodzajów alg morskich), aminokwasy, fenylopropanoidy (prekursory kwasu salicylowego), kwas alginowy, jod – nie tylko doskonale regeneruje (leczy) uszkodzenia, ale także stymuluje rośliny do intensywnego wzrostu, co może przyspieszyć plonowanie.

Po wykonaniu rekomendowanych zabiegów regeneracyjnych po zimie można przystąpić do nawożenia malin. Przykładowe programy zaprezentowano w tabelach 3, 4, 5.

Tabela 3. Program nawożenia malin – nawożenie posypowe i fertygacja

Termin	Produkt	Dawka kg/l/ha
kwiecień	ASX Siarczan wapnia	300
	RSM + CaTs Tiosiarczan wapnia (belka herbicydowa)	100 + 20
	Rosafert 5-12-24	150
	Rosahumus	3–6
	ASX Polifosforan amonu (belka herbicydowa)	10
maj	Maral	3
	Rosasol 8-50-12, Soluplant 10-36-15, Ultrasol 13-40-13, ASX Polifosforan amonu	15
	Rosasol 19-19-19, Ultrasol 20-20-20, Soluplant 21-21-21	15
czerwiec	CaTs Tiosiarczan wapnia + RSM	10 + 10
	Rosasol 19-19-19, Ultrasol 20-20-20, Soluplant 21-21-21	2 x 15
	Maral	3
lipiec sierpień	Rosasol 19-19-19, Ultrasol 20-20-20, Soluplant 21-21-21	3 x 15
	Maral	3
	CaTs Tiosiarczan wapnia + RSM	10 + 10
	Rosasol 9-12-36, Rosasol 8-17-41, Ultrasol 12-12-36, Soluplant 8-12-33	4 x 15

Tabela 4. Program nawożenia malin – nawożenie płynne + fertygacja

Termin	Produkt	Dawka (kg/l/ha)
kwiecień	ASX Siarczan wapnia	300
	RSM + CaTs Tiosiarczan wapnia (belka herbicydowa)	130 + 20
maj	RSM + ASX Polifosforan amonu + KTS Tiosiarczan potasu (belka herbicydowa – po zdjęciu agrowłókniny )	100 + 30 + 30
	Maral	3
	Rosasol 8-50-12, Soluplant 10-36-15, Ultrasol 13-40-13	15
	Rosasol 19-19-19, Soluplant 21-21-21, Ultrasol 20-20-20	15
czerwiec	CaTs Tiosiarczan wapnia + RSM	10 + 10
	Rosasol 19-19-19, Ultrasol 20-20-20, Soluplant 21-21-21	2 x 15
	Maral	3
lipiec sierpień	Rosasol 19-19-19, Ultrasol 20-20-20, Soluplant 21-21-21	3 x 15
	Maral	3
	CaTs Tiosiarczan wapnia + RSM	10 + 10
	Rosasol 9-12-36, Ultrasol 12-12-36, Soluplant 8-12-33	4 x 15

Tabela 5. Program nawożenia dolistnego malin

Termin	Produkt	Dawka na 1 ha (kg/l)
po ruszeniu wegetacji	Rosaleaf czerwony, Rosasol 8-17-41, Ultrasol 12-12-36 + Protaminal + ASX Complex	3 + 1 + 0,5
	Maral + ASX Tytan plus	0,75–1,5 + 0,2
	Rosaleaf zielony, Rosasol 19-19-19, Ultrasol 20-20-20 + Protaminal + ASX Complex	3 +1 + 0,5 (2 x)
przed kwitnieniem	Rosaleaf żółty, Rosasol 8-50-12, Ultrasol 13-40-13 + ASX Complex	3 + 0,5–1
	Bolero + ASX Tytan plus	1 + 0,2
	Metalosate Calcium + ASX Krzem plus	2 + 0,5
	Viflo miedź-bor	2
kwitnienie	Metalosate Calcium + ASX Krzem plus	2 + 0,5
	Viflo miedź-bor	2
	Omex Zynergy	2 x 1
wzrost owoców	Metalosate Calcium + ASX Krzem plus	2 + 0,5 (2 x)
	Metalosate Potassium	3–4
	Viflo Cal S, Folanx Ca29	3,5
	Omex Zynergy	2 x 1

Porzeczka

Porzeczki (czarne, czerwone, białe) mają mniejsze wymagania nawożeniowe w porównaniu do innych upraw ogrodniczych. Generalnie stosuje się nawozy posypowe (bezchlorkowe) oraz odżywianie dolistne. Jednak są one, jak każda uprawa polowa, w okresie zimowym narażone na oddziaływanie niskich temperatur. Jak zatem regenerować porzeczki po zimie?

Rośliny porzeczki czerwonej i białej wyróżniają się dużą wytrzymałością na mróz. Na przykład niektóre odmiany porzeczki czerwonej wykazują odporność na temperatury nawet do -30°C. Porzeczka czarna jest nieco mniej wytrzymała. Mimo wszystko warto przeprowadzać lustrację plantacji po zimie. Jak sprawdzić, czy krzewy nie przemarzły? Należy ściąć kilka wybranych losowo pędów i przeciąć je nożykiem wzdłuż. Jeśli w profilu ukażą się ciemne przebarwienia, może to oznaczać potrzebę regeneracji plantacji po zimie. Natomiast nawet jeśli nie zaobserwuje się uszkodzeń wiązek przewodzących, to i tak należy wykonać zabiegi przygotowujące rośliny do obfitego plonowania. Pierwszym z wiosennych zabiegów jest oprysk cynkiem (Zinc 750 – 1 l/ha) i borem (Bolero – 1,5 l/ha) lub gotowym produktem borowo-cynkowym Bolero Zn (2 l/ha). Drugim zabiegiem jest oprysk mieszanką ASX Tytan plus (0,2 l/ha) + ASX Krzem plus (0,5 l/ha) + Rosasol 8-17-41 (4 kg/ha) + ASX Complex (0,5 kg/ha). Pobudzi ona proces fotosyntezy, nada wigor i zaktywizuje rośliny do wzrostu. W sytuacji, gdy na plantacji stwierdzono uszkodzenia mrozowe i osłabienie roślin, należy wykonać oprysk Maralem (1,5 l/ha) lub Protaminalem (3 l/ha). W razie potrzeby, gdy zaobserwowano silniejsze uszkodzenia, zabieg Maralem lub Protaminalem należy powtarzać co 7 dni. W dalszym etapie prowadzi się nawożenie dolistne według schematu, jak w tabeli 6.

Właściwie dobrany nawóz, zastosowany w odpowiednich dawce i terminie, to podstawa racjonalnego nawożenia oraz jedna z oszczędności związanych z agrotechniką.

Tabela 6. Program nawożenia dolistnego porzeczki

Termin	Produkt	Dawka na 1 ha (kg/l)
po ruszeniu wegetacji	Rosaleaf czerwony, Rosasol 8-17-41, Ultrasol 12-12-36 + Protaminal + ASX Complex	3 + 1 + 0,5
	Maral + ASX Tytan plus	0,75–1,5 + 0,2
przed kwitnieniem	Rosaleaf żółty, Rosasol 8-50-12, Ultrasol 13-40-13 + Protaminal + ASX Complex	3 + 0,5–1
	Bolero + ASX Tytan plus	1 + 0,2
	Metalosate Calcium + ASX Krzem plus	2 + 0,5
	Viflo miedź-bor	2
	Omex Zynergy	1
kwitnienie	Metalosate Calcium + Bolero	2 x 2 + 0,5–1
	Viflo miedź-bor	2
	Omex Zynergy	2 x 1
wzrost owoców	Metalosate Calcium + ASX Krzem plus	2 + 0,5 (2 x)
	Metalosate Potassium	3–4
	Viflo Cal S, Folanx Ca29	3,5
	Omex Zynergy	2 x 1