Wszystkie choroby występujące w sadach wiśniowych i czereśniowych wpływają na wielkość uzyskiwanych plonów i jakość zbieranych owoców, a niejednokrotnie decydują również o tym, jak długa będzie żywotność sadu. Dlatego tak ważną rolę odgrywa odpowiednia strategia jego ochrony.

Ochrona chemiczna nadal odgrywa najważniejszą rolę w programach ochrony wiśni i czereśni, ale niezbędne jest jednoczesne wykorzystanie wszystkich metod pozachemicznych – zgodnie z obowiązującymi w Polsce zasadami integrowanej ochrony.

Rak bakteryjny drzew owocowych

Sprawcami choroby są bakterie, które zagrażają roślinom praktycznie przez cały rok. Duże szkody o znaczeniu gospodarczym powodują głównie w sadach czereśniowych i wiśniowych (szczególnie na odmianach wrażliwych). Zrakowacenia rozwijające się na gałęziach i pniu nierzadko prowadzą do zamierania całych drzew. Wiosenne zwalczanie raka bakteryjnego polega na zapobieganiu infekcjom, a więc na opryskiwaniach preparatami miedziowymi w okresie nabrzmiewania pąków, kwitnienia (szczególnie gdy pogoda jest deszczowa, a w sadzie mamy podatne odmiany). Zabiegi te należy kontynuować w początkowej fazie wzrostu zawiązków oraz w trakcie opadania liści (najlepiej dwukrotnie, na początku i pod koniec opadania liści). Polecamy preparat Funguran A Plus 50 WP i nawozy Cuproflox 70, Cuproflox 38, Miedzian 50 WP. Dawki tych produktów w czasie kwitnienia są niższe o około 25–50% w stosunku do tych zalecanych wiosną i jesienią. Jeśli przeprowadzono cięcie drzew na przedwiośniu, należy pamiętać, aby zabezpieczyć powstałe rany, wykonując dodatkowo zabieg Topsinem M 500 SC. Bardzo ważnym zabiegiem w profilaktyce raka jest leczenie ran rakowych na pniach drzew i grubszych gałęziach. Najlepiej wykonać go jak najszybciej po zbiorach, zanim zaczną opadać liście. Dzięki temu w okresie opadania liści ogranicza się rozprzestrzenianie choroby. Przesunięcie zabiegu na okres zimy lub wiosny nie jest dobrą praktyką, ale niestety powszechną (najczęściej w trakcie cięcia drzew). Leczenie ran polega na ich oczyszczeniu (usuwamy wówczas wszystkie chore, zbrunatniałe części do zdrowej tkanki, najlepiej z zapasem tkanki zdrowej), a następnie zabezpieczeniu poprzez zasmarowanie ich: farbą emulsyjną z 1–2-proc. dodatkiem fungicydu miedziowego (na 1 l farby dodać około 1–2 dkg preparatu) lub żelem Viflo Chitosol Silver. W przypadku tego ostatniego rany po cięciu należy pokryć jednolitą warstwą przy użyciu pędzla lub wykonać oprysk, stosując 15 l/ha w rozcieńczeniu nie większym niż 1 l preparatu/25 l wody. Viflo Chitosol Silver zapobiega rozwojowi chorób kory i drewna oraz przyspiesza gojenie ran. Środek Viflo Chitosol Silver pokrywa powierzchnię rany trwałą i elastyczną powłoką o dużej odporności na czynniki atmosferyczne.

Zabiegi preparatami miedziowymi powinno się wykonać po przeprowadzonym cięciu letnim drzew oraz wiosną na 24–48 godzin przed zapowiadanymi przymrozkami.

Czy wiesz, że…

W programie profilaktycznym przeciwko chorobom bakteryjnym polecamy również nowatorski, produkowany w nanotechnologii nawóz Viflo Cu-B. Preparat zawiera w swoim składzie miedź i mikroelementy – ich połączenie zapewnia bardzo szybkie pobieranie i wysoką skuteczność w likwidacji niedoborów składników pokarmowych. Pozytywnym skutkiem ubocznym działania nawozu jest ograniczanie rozwoju chorób bakteryjnych i grzybowych. Zalecamy stosować środek w fazie opadania płatków kwiatowych – dawka 2 l/ha.

Nową rejestrację w sadach wiśniowych i czereśniowych (jak również w śliwach) zyskał fungicyd Zato 50 WG do stosowania przed kwitnieniem na zasychanie liści i dziurkowatość liści w śliwach. Jest możliwa dwukrotna aplikacja w sezonie, co 7 dni lub w większych odstępach.

Brunatna zgnilizna drzew pestkowych (monilioza)

Silne porażenie kwiatów powoduje obniżenie plonów drzew, a zamieranie pędów osłabia drzewo, zmniejsza jego wytrzymałość na mróz i odporność na porażenie przez inne patogeny (jeśli choroba powtarza się każdego roku). Opryskiwanie powinno być wykonane corocznie na początku kwitnienia w okresie otwierania się pierwszych pąków, koniecznie przed opadami deszczu. Do infekcji może dochodzić także w późniejszych okresach kwitnienia drzew, jeśli tylko będzie deszczowa czy wilgotna pogoda, stwarzająca dobre warunki zarówno do infekcji kwiatów, jak i zarodnikowania grzyba. Zwalczanie choroby wymaga wykonania jednego oprysku (w okresie rozchylania się pierwszych pąków), a przy dużym zagrożeniu chorobowym oraz w przypadku odmian wrażliwych – dwóch (na początku i w pełni kwitnienia) opryskiwań zapobiegawczych. Do tego celu polecane są: Score 250 EC i jego zarejestrowane odpowiedniki (Shavit Plus/Kaptan Plus 71,5 WP, Signum 33 WG , Switch 62,5 WG , Luna Experience 400 SC ), tebukonazole, np. Horizon 250 EW , Rovral Aguaflo 500 SC oraz Topsin M 500 SC (ten ostatni ma rejestrację na czereśniach i wiśniach – również na dziurkowatość liści, leukostomozę oraz inne grzybowe patogeny kory i drewna). W warunkach mniejszej presji choroby polecane są także preparaty miedziowe, np. Funguran A Plus New 50 WP. Zalecenia ochrony dla czereśni i wiśni się różnią, w sadach czereśniowych można stosować tylko niektóre z wymienionych fungicydów (wyróżnione w tekście). W warunkach dużej presji choroby i w kwaterach odmian wrażliwych na poszczególne choroby polecamy jako dodatek do fungicydów nawozy na bazie fosforynów: Fosfiron Cu lub Fosfiron Mg 2,5–3,0 l/ha. W wyniku aplikacji fosforynów roślina wytwarza fitoaleksyny, które są w stanie zahamować rozwój choroby (zwłaszcza gdy działanie fosforynów będzie wspomagane fungicydem). Podanie fosforynów to również wzmocnienie fizycznej struktury błony i ściany komórkowej roślin, dzięki czemu stanowią one lepszą fizyczną barierę dla wnikania patogenów. U czereśni większym problemem niż porażanie kwiatów i młodych pędów jest porażenie dojrzewających owoców przez grzyb Monilia fructigena. W warunkach częstych deszczy owoce podatnych odmian bardzo często pękają, a rany stanowią drogę infekcji dla patogenów, powodując gnicie czereśni, szczególnie tych, które występują w zwartych gronach. Dla zabezpieczenia dojrzewających owoców poleca się chronić je w okresie na początku wybarwiania, stosując: Luna Experience 400 SC, Switch 62,5 WG lub Signum 33 WG , wszystkie o 7-dniowym okresie karencji.

Drobna plamistość liści drzew pestkowych

Jest to groźna choroba wiśni i czereśni, występująca w różnym nasileniu w poszczególnych latach i na poszczególnych odmianach. Sprzyja jej pogoda wilgotna i deszczowa w okresie wzrostu i dojrzewania zawiązków. Zabieg zwalczający wykonuje się corocznie, rozpoczynając ochronę bezpośrednio po kwitnieniu. Konieczna jest kontynuacja ochrony co 10–14 dni i zwracanie uwagi na wskazania deszczomierza w przypadku stosowania preparatów kontaktowych (po ewentualnym zmyciu fungicydu zabieg należy powtórzyć wcześniej). W sadach dobrze chronionych i przy suchej pogodyzie wystarczą zwykle 2–3 opryskiwania w sezonie, a w tych, gdzie jest obfite źródło infekcji i jednocześnie w warunkach pogody sprzyjających rozwojowi choroby, konieczne jest wykonanie nawet 4–5 zabiegów. Fungicydy w sadach wiśniowych to preparaty dodynowe, np. Syllit 65 WP, Merpan 80 WG /480 SC, Topsin M 500 SC, Shavit Plus lub Kaptan Plus 71,5 WP. Preparaty te, poza fungicydami Syllit 65 WP i Topsin M, podane w okresie końcówki kwitnienia będą jednocześnie zwalczały gorzką zgniliznę wiśni. Czereśnie są z reguły słabiej porażane przez tę chorobę, niemniej z ochrony nie można zrezygnować, a jedynie ograniczyć ją, wykonując np. mniej zabiegów i w nieco większych odstępach czasowych. Do stosowania w sadach czereśniowych polecane są fungicydy dodynowe i Topsin M 500 SC. Opryskiwanie jest czasami konieczne po zbiorach owoców. W kwaterach wiśni i czereśni, w których porażenie liści przekroczy 10%, należy – szczególnie w deszczowym okresie – wykonać kolejne 1–2 zabiegi zwalczające. Kierujemy się zasadą, że fungicydów dodynowych, IBE i benzimidazoli nie powinno się stosować częściej niż 2 razy w sezonie, należy więc przeanalizować dotychczasowy program ochrony i wybrać do ochrony późnoletniej preparat z grupy, której nie stosowano wcześniej lub wykorzystano w sezonie tylko raz. Planując zabiegi na ww. choroby fungicydami z grupy IBE (difenokonazol, Shavit Plus 71,5 WP i Kaptan Plus 71,5 WP), należy zwracać uwagę na temperaturę w trakcie wykonywania opryskiwania. Minimalna wymagana temperatura powinna być wyższa niż 12C (i mieć tendencję wzrostową). Jeśli będzie zimno, lepiej wybrać Merpan 80 WG , Syllit 65 WP, Signum 33 WG lub Topsin M 500 SC. Fungicydy dodynowe (Syllit 65 WP) i benzimidazolowe (Topsin M 500 SC) należy stosować zamiennie z fungicydami należącymi do innych grup chemicznych.

Gorzka zgnilizna wiśni

Choroba występuje przeważnie u wiśni, zdecydowanie rzadziej dotyczy owoców czereśni. Szczególnie duże jej nasilenie obserwowane jest w lata z dużą ilością opadów w okresie dojrzewania owoców. W przypadku tej choroby wystarczy nawet niewielkie źródło infekcji – jedna mumia w koronie drzewa – aby doszło do znacznego porażenia owoców. Infekcje owoców krótko przed zbiorem mają często utajony przebieg, a choroba ujawnia się dopiero w warunkach sprzyjających rozwojowi patogenu, a więc podczas transportu i przechowywania owoców.
Ochronę rozpoczyna się około 3–4 tygodnie po kwitnieniu, jeśli pogoda jest deszczowa, ale najważniejsze są zabiegi wykonywane w okresie wybarwiania się owoców do okresu ich zbioru (z zachowaniem karencji). Zarejestrowane są tylko preparaty oparte na kaptanie: Merpan/Captan/Malvin 80 WG – 21 dni karencji (Merpan 480 SC ma najdłuższą karencję – 28 dni), Shavit Plus 71 WP – 14 dni karencji, Kaptan Plus 71,5 WP, Kaptan zaw. 50 WP, Sadoplon 75 WP – 7 dni karencji. Wszystkie wymienione fungicydy są zarejestrowane tylko dla sadów wiśniowych i nie są wrażliwe na niskie temperatury, a jedynie na intensywne opady deszczu.

 

 Licinek tarninaczek

Występuje lokalnie i może zniszczyć nawet 40–60% pąków i zawiązków. Zaatakowane pąki wiosną nie rozwijają się, a następnie więdną i opadają. W uszkodzonych pąkach widoczne są odchody gąsienic. Zabieg zwalczający tego szkodnika wykonuje się tylko w sadach, w których rok wcześniej nie przeprowadzono zabiegu lub gdy stwierdzono uszkodzenia pąków w ilości >5%. Optymalna faza rozwoju drzew, w której powinno się przeprowadzić opryskiwanie, to nabrzmiewanie i pękanie pąków, co pokrywa się z wylęganiem mszyc. Do zwalczania licinka w bieżącym sezonie zalecany jest Mospilan 20 SP i jego odpowiedniki (najlepiej z dodatkiem zwilżacza Flipper dla poprawy skuteczności zabiegu) lub jeden z pyretroidów z deltametryną (w etykiecie rejestracyjnej jest zapis na mszyce, ale zwalczanie licinka pokrywa się z pierwszymi zabiegami na mszyce).

Mszyca wiśniowo-przytuliowa (czereśniowa)

Największą liczebność szkodnika notuje się zwykle w okresie przed kwitnieniem i po nim, ale zwalczanie daje najlepsze efekty, jeśli jest wykonane odpowiednio wcześniej (pierwsze najmniejsze kolonie). Regularne obserwacje w sadzie pozwolą na wybranie najbardziej optymalnego terminu zwalczania tego szkodnika. Obecność nielicznych mszyc na pojedynczym drzewie w próbie 50 losowo przeglądanych oznacza konieczność przeprowadzenia zabiegu zwalczającego. Polecane insektycydy to Calypso 480 SC i Mospilan 20 SP oraz pyretroid z deltametryną (zgodnie z rejestracją), koniecznie ze zwilżaczem Flipper (niezbędne dla poprawy skuteczności zabiegu).

 

Zwójkówki liściowe i inne gąsienice zjadające liście

Preparaty zastosowane na mszyce ograniczą także zwójki, które podobnie jak mszyce najlepiej jest zwalczyć przed kwitnieniem drzew (chociaż rejestrację na zwójki ma tylko Mospilan 20 SP). Próg zagrożenia to sześć gąsienic na 200 rozetach (zebranych po 10 z 20 drzew).

Nasionnice

Chcąc zminimalizować szkody w plonie owoców, trzeba przede wszystkim zaopatrzyć się w profesjonalne pułapki do monitorowania szkodników, które powinny być powieszone w okresie wzrostu zawiązków w każdym sadzie czereśniowym i wiśniowym – również w takim, w którym do tej pory nie stwierdzono uszkodzonych owoców. Próg zagrożenia to średnio dwie odłowione muchy na jedną pułapkę, ale pierwszy zabieg planuje się dopiero po 5–7 dniach regularnego odłowu much. Polecane insektycydy to preparaty Mospilan 20 SP i Calypso 480 SC, pyretroid na bazie deltametryny (wszystkie koniecznie z dodatkiem zwilżacza Flipper), i nowość od bieżącego sezonu – Movento 100 SC (w dawce 0,75 l/m wysokości korony). Dobór preparatów powinien być dopasowany do warunków pogodowych i okresów karencji. Pyretroidy nie działają skutecznie w wysokich zakresach temperatury (ta grupa preparatów może być wykorzystana w temperaturze do 20C i zwalcza jedynie postać dorosłą szkodnika, czyli muchy). Pozostałe insektycydy lepiej zastosować w temperaturze >15C. Karencje: pyretroid – 7 dni, chloronikotynyle – 14 dni, Movento – 21 dni. Ten ostatni jest cennym uzupełnieniem dość ubogiej palety insektycydów, zwiększa możliwość rotacji, jednak ma najdłuższy okres karencji, a niepowodzenia w walce z nasionnicami wynikają niejednokrotnie z braku preparatów o okresie karencji krótszym niż 14 dni.

Przędziorek chmielowiec i inne gatunki przędziorków

W ostatnich latach nasilenie przędziorków w sadach czereśniowych (oraz wiśniowych) wyraźnie i systematycznie wzrasta. Przyczyniaja się do tego długotrwałe okresy gorącej i suchej pogody, odnotowywane w ostatnich latach. W sierpniu i wrześniu szkodniki te mogą być przyczyną przedwczesnego opadania liści. Próg zagrożenia to 5–7 form ruchomych/ liść w próbie 200 przejrzanych liści (po 5 z 40 drzew z zewnętrznej części korony). Polecany jest akarycyd: Envidor 240 SC w dawce 0,4 l/ha, którym można wykonać opryskiwanie tylko raz w sezonie – od końca fazy kwitnienia do zaawansowanego wybarwiania owoców lub po ich zbiorze.

Barbara Błaszczyńska