Rak bakteryjny – nowe zagrożenie dla borówki wysokiej
Borówka wysoka w Polsce cieszy się niesłabnącą popularnością. Szybkie powiększanie się areału oraz intensyfikacja upraw sprzyjają wzrostowi presji patogenów chorobotwórczych różnego pochodzenia. Wpływają także na zmiany w dynamice pojawiania się nowych zagrożeń – w każdym sezonie diagnozowane są agrofagi, które dotychczas nie były identyfikowane na plantacjach towarowych borówki.
Objawy raka bakteryjnego na liściach borówki wysokiej
Zmiany klimatu, nowe technologie uprawy, nowe odmiany sprawiają, że identyfikacja agrofagów nie jest prosta. Obecnie na plantacjach borówek diagnozowanych jest kilkadziesiąt różnych patogenów – grzybów, bakterii i wirusów. Spora ich grupa jest rozpoznana, ale są też nowe, stwarzające realne zagrożenie dla upraw.
Laboratorium Instytutu Agronomicznego Fertico prowadzi zaawansowaną diagnostykę patogenów chorobotwórczych roślin uprawnych, w tym borówki wysokiej. W sezonie 2023 obserwowano na plantacjach dość duże nasilenie infekcyjne chorób bakteryjnych i grzybowych. Niemały udział w infekcjach miały patogeny odglebowe. Warunki klimatyczne w sezonie wegetacyjnym 2023 sprzyjały rozwojowi raka bakteryjnego powodowanego przez Pseudomonas syringae. W uprawie borówki patogen był identyfikowany w znacznej części próbek dostarczonych do laboratorium Instytutu Agronomicznego Fertico.
To trzeba wiedzieć o raku bakteryjnym borówki wysokiej
Bakterie z rodzaju Pseudomonas spp. powszechnie występują na roślinach uprawnych, powodując bakteryjną plamistość liści i nekrozy pędów – zwyczajowo wywoływana przez nie choroba nazywana jest rakiem bakteryjnym.
Objawy raka bakteryjnego.
Typowe dla raka drobne czerwonobrunatne plamy na liściach borówki
Typowym symptomem na liściach w przypadku tego patogena są początkowo drobne, małe brunatnoczerwone plamki na wierzchniej stronie blaszki liściowej. Czasem dochodzi do ich nagromadzenia, co zwiększa powierzchnię chorobotwórczą. Tkanka liści w miejscu porażenia może się wykruszać, a to prowadzi do nekroz. W sporadycznych przypadkach z dużym początkowym nasileniem choroby występuje zmiana zabarwienia, która ewoluuje w kierunku czerwonawobrunatnego i niekiedy może przypominać objawy niedoboru fosforu, jednak z czasem blaszka liściowa żółknie i zamiera. Na pędach pojawiają się nekrozy w postaci ciemnozielonych uwodnionych plam. Typowe zgorzele pędów można obserwować zarówno na młodych, jak i starszych pędach. Owoce na porażonych roślinach nie dorastają do standardowych rozmiarów, zdarza się też, że zbyt wcześnie dojrzewają. Ponadto na liściach niekiedy można zaobserwować zmiany w postaci mokrych, jakby nasiąkniętych wodą plam. Bakterie z rodzaju Pseudomonas spp. wnikają do rośliny przez naturalne otwory i zranienia, które mogą powstawać na skutek uszkodzeń mechanicznych. Rak bakteryjny, jak większość tego rodzaju chorób, preferuje zmienne warunki pogodowe – przeplatające się opady deszczu, wysoką wilgotność i wysokie temperatury.
Zmiany na liściach w postaci nasiąkniętych plam – charakterystyczny objaw porażenia przez raka bakteryjnego
Symptomy raka bakteryjnego na liściach mogą przypominać objawy innych chorób, dlatego nietrudno o błąd w diagnostyce. Zmiany wywoływane na liściach borówki przez Pseudomonas są dość podobne do objawów chorób typu plamistość liści. W pierwszej fazie rozwojowej raka bakteryjnego, kiedy symptomy nie są dość wyraźne i mają postać drobnych szarych plam z obwódką, można go pomylić z białą plamistością liści. Za powstawanie podobnych plam na liściach odpowiedzialne są również grzyby z rodzaju Alternaria spp. W przypadku tych patogenów także występuje zmiana zabarwienia, a drobne okrągłe plamki z czasem obejmują coraz większą powierzchnię tkanki liściowej. Jednym z kluczowych wyróżników, które umożliwiają rozpoznanie raka bakteryjnego, jest to, że plamy chorobotwórcze, za których powstawanie jest odpowiedzialny, sprawiają wrażenie nasiąkniętych wodą. Ta cecha niewątpliwie jest pomocna przy prowadzeniu diagnostyki.
Diagnostyka raka bakteryjnego jest dość trudna.
To skomplikowany proces, który – aby nie był obarczony błędem – wymaga znajomości technik diagnostycznych i zaawansowanych technologii. Jak już była mowa, symptomy wielu chorób są do siebie podobne, dlatego trudne do rozpoznania przy wykorzystaniu jedynie tradycyjnych sposobów. W takich przypadkach uzasadnione jest włączenie do procesu identyfikacji metod opartych na technikach biologii molekularnej, które umożliwiają diagnostykę jednostek chorobowych zarówno przed pojawieniem się objawów na roślinach, jak i po ich odnotowaniu. Wyniki tego rodzaju badań stanowią wiarygodną podstawę do podejmowania działań prewencyjnych lub związanych z ochroną uprawy.
Wirusy i fitoplazmy na plantacjach borówki wysokiej
Wśród agrofagów diagnozowanych na plantacjach są również wirusy i fitoplazmy, których obecność czasami bywa niezauważona na pierwszych etapach rozwoju choroby na roślinie lub jest mylona z objawami fizjologicznego zaburzenia. Do głównych zagrożeń ze strony wirusów i fitoplazm zaliczane są:
Blueberry mosaic associated virus, powodujący mozaikę borówki wysokiej – może porażać rośliny bezobjawowo,
Blueberry red ringspot virus – niewątpliwie jeden z najgroźniejszych wirusów borówki wysokiej, powodujący czerwoną pierścieniową plamistość, która dotyka młode, tegoroczne pędy i objawia się w postaci małych, czerwonych plam lub plam pierścieniowych z zielonym środkiem,
Blueberry scorch virus – kolejny patogen powodujący znaczne straty na plantacjach borówki, który na organach roślin wywołuje objawy oparzeliny,
Blueberry shoestring virus, którego objawy (drobniejsze i zdeformowane liście, na których mogą pojawiać się czerwone przebarwienia) niekiedy występują dopiero po kilku latach od infekcji,
Zeskanuj kod QR lub kliknij i zobacz dodatkowe informacje.
…laboratorium Instytutu Agronomicznego Fertico poza diagnostyką patogenów roślin oferuje m.in. badania: fizykochemiczne tkanek roślinnych, gleby i wody, mikrobiologiczne żywności, pozostałości pestycydów w żywności i glebie oraz skuteczności środków ochrony roślin i ich fitotoksyczności.
