Myśląc o założeniu plantacji borówki wysokiej trzeba uświadomić sobie, że jak większość gatunków sadowniczych, jest to roślina długowieczna. Najstarsze krzewy w Polsce mają ponad 30 lat i nadal owocują na zadowalającym poziomie. Biorąc to pod uwagę plantator musi zadbać nie tylko o wybór plennej i pożądanej przez konsumenta odmiany, lecz przede wszystkim o dobre przygotowanie stanowiska pod uprawę.

Borówka tworzy bardzo liczne lecz delikatne korzenie penetrujące głównie wierzchnią warstwę gleby. Niewiele z nich sięga głębiej, stanowią one kotwicę utrzymującą całą roślinę w glebie. Krzewy nie wytwarzają korzeni włośnikowych, a za pobieranie składników mineralnych z gleby odpowiadają grzyby mikorytyczne. Wszystko to sprawia, że są to rośliny niezwykle wrażliwe i powinny być sadzone na glebach przepuszczalnych o uregulowanych stosunkach wodno-powietrznych. Najlepsze plony osiągane są na glebach IV klasy bonitacyjnej o podłożu gliniastym zapewniającym dłuższe utrzymywanie wilgoci w glebie.

Gleba to podstawa

Przed założeniem plantacji niezbędne jest wykonanie analizy gleby. Badanie składu gleby ukazuje nie tylko zawartości poszczególnych składników mineralnych, ale co ważniejsze możemy sprawdzić jej kwasowość, oraz poziom próchnicy.

Większość gleb w Polsce jest uboga w próchnicę, jej zawartość oscyluje w granicach 0,5-1,5 %. Wyższe poziomy odnotowuje się jedynie na czarnoziemach i glebach torfowych. Borówka najlepiej rośnie na glebach, w których zawartość próchnicy przekracza 3%. Próchnica glebowa jest głównym elementem decydującym o żyzności gleb, zwłaszcza lekkich. Jej składnikami są kwasy humusowe i fulwowe. Stanowią one swego rodzaju lepiszcz, który skleja cząsteczki gleby tworząc większe agregaty formujące strukturę gruzełkowatą gleby. Próchnica wchodzi również w skład kompleksu sorpcyjnego, dzięki któremu gleba może kumulować składniki mineralne łatwo dostępne dla roślin.

W celu poprawy właściwości fizycznych gleby i zwiększenia zawartości materii organicznej, przed sadzeniem, na planowane rzędy roślin rozsypuje się trociny drzew iglastych lub kwaśny torf. Dostarczona materia organiczna może po procesie humifikacji zostać przekształcona w próchnicę. Jednakże jest to proces bardzo powolny. Wobec tego niezwykle korzystne jest dostarczenie kwasów humusowych bezpośrednio do gleby. W tym celu należy wybrać produkt zawierający kwasy humusowe możliwie najbardziej skoncentrowane, a takim nawozem jest Rosahumus. Kwasy humusowe są naturalnym, organicznym źródłem dostarczenia roślinom i glebie skoncentrowanej dawki składników pokarmowych i mikroelementów. Rosahumus zawiera kwasy humusowe pozyskiwane z Leonardytów, ich aktywność jest 5 – krotnie wyższa od tych pochodzących z innych źródeł (obornik, kompost).  Zawartość kwasów humusowych w 1 kg  Rosahumusu odpowiada ilości kwasów humusowych w około 30 tonach obornika. Rosahumus dostarcza substancji organicznej w pełni dostępnej, podczas gdy w torfie czy trocinach jest ona mineralizowana bez tworzenia żyznego humusu. Rosahumus poprawia żyzność gleb na okres do 5 lat. Można go stosować również na plantacjach już istniejących, a najlepsze efekty osiąga się przy jednorazowym oprysku w dawce 5-6kg/ha i późniejszym zmieszaniu z glebą.

Czy trzeba zakwaszać glebę?

W przeciwieństwie do większości roślin sadowniczych borówki wymagają niskiego pH. Optymalny odczyn gleby dla tego gatunku mieści się między 3,5 a 4 (pH oznaczane w KCl).  Tak niska wartość pH gleby najczęściej nie występuje naturalnie, w związku z tym większość plantacji będzie wymagała dodatkowego zakwaszania. W celu zmiany odczynu gleby najczęściej stosuje się siarkę, jednak ze względu na uciążliwość w stosowaniu jej pylistej formy wielu plantatorów pomija ten zabieg sądząc, że rozsypanie kwaśnego torfu w rzędy roślin rozwiąże problem. Z biegiem lat, za pośrednictwem przemieszczającej się wody glebowej, głębsze warstwy gruntu, a także gleba z międzyrzędzi będzie powoli odkwaszać  podłoże w obrębie systemu korzeniowego. Alternatywą dla siarkowania może być stosowanie nawozu Rosafos. Jest to bezpieczny nawóz o właściwościach radykalnie obniżających pH wody. Na podstawie analizy  Laboratorium Badawczego Instytutu Nawozów Sztucznych w Puławach ustalono poziom zakwaszenia roztworów wodnych w poszczególnych stężeniach ROSAFOSU. Dla przykładu; stężenie 0,1% oznacza, że dodatek 1 litra Rosafosu na 1000 l wody powoduje obniżenie pH roztworu wodnego (o naturalnym pH zbliżonym do 7,0) – do poziomu pH 2,9.

% stężenie nawozu ROSAFOS	PH cieczy
0,1	2,90
0,2	2,70
0,3	2,60
0,4	2,52
0,5	2,47
0,6	2,43
0,7	2,39
0,8	2,36
0,9	2,33
1,0	2,33

Nawóz ten można stosować zarówno przed założeniem plantacji, jak i w trakcie uprawy. Najłatwiejszą formą aplikacji jest oprysk gleby 0,1% roztworem. Można wprowadzać go również przez instalację nawodnieniową. Z uwagi na zawartość fosforu Rosafos będzie także cennym źródłem tego pierwiastka dla roślin.

Problem z fosforem

Uregulowanie odczynu gleby jest niezbędnym elementem przygotowania kwatery pod plantację borówki wysokiej. Zapewnimy dzięki temu komfortowe warunki rozwojowe dla sadzonych roślin. Należy pamiętać, że w tak kwaśnym środowisku występuje zjawisko hamowania pobierania makroelementów. W szczególności dotyczy to fosforu. Jest to bardzo ważny pierwiastek mający kluczowy wpływ na rozwój systemu korzeniowego, co przekłada się na wysokość plonu. Uaktywniające się w środowisku kwaśnym jony żelaza i glinu będą niemal całkowicie blokowały pobieranie fosforu. Rozwiązaniem problemu są nawozy dostarczające fosfor przyswajalny nawet w środowisku kwaśnym. Microstar PMX jest nawozem w postaci mikro-granul o średnicy 0,5-1,0 mm (1 kg zawiera milion granulek). Nawóz szybko i całkowicie rozpuszcza się w wodzie. Fosfor występuje w postaci połączeń organicznych, co zapewnia dostępność składników niezależnie od pH gleby. Microstar PMX należy stosować już podczas sadzenia krzewów, w dawce 15-40g pod każdą roślinę, mieszając nawóz z glebą. Później Microstar PMX należy podawać w dwóch dawkach po 20-30kg/ha. Pierwszą tuż po ruszeniu wegetacji, drugą zaś w pełni kwitnienia. Łatwo dostępny fosfor i duża zawartość mikroelementów ma ogromny wpływ na rozwój rośliny, a co za tym idzie na późniejszy plon. Tabela przedstawia wpływ nawożenia na wielkość plonu borówki.

Wpływ nawożenia Microstarem PMX na plon z 1ha borówki amerykańskiej odmiany „Bluecrop”. Uniwersytet Przyrodniczy Lublin 2012

	Data zbioru
	0.07	13.07	18.07	24.07	30.07	10.08	18.08	28.08
	Plon z 1 ha w t								t/ha	wzrost
Kontrola	1,43	2,06	6,19	4,06	2,00b	1,68	2,98	3,05	23,4	0,0
Microstar PMX	1,17	2,25	7,56	4,35	1,24a	1,81	4,13	3,9	26,4	+12,7

Wpływ nawożenia Microstarem PMX na wzrost pędów borówki amerykańskiej odmiany „Bluecrop”. Uniwersytet Przyrodniczy Lublinie 2012.

	Średnia długość pędu (cm)
kontrola	21,8
Microstar PMX	26

Wpływ nawożenia Microstarem PMX na masę owoców borówki amerykańskiej odmiany „Bluecrop”. Uniwersytet Przyrodniczy Lublin.

	Data zbioru
	0.07	13.07	18.07	24.07	30.07	10.08	18.08	28.08
	Masa 100 owoców w [g]								[g]	% do kontroli
Kontrola	165	156,8	127,3	124,8	118,8	119,3	113,5	115	130	0,0
Microstar PMX	171	165,5	130,8	127,8	121,3	133,3	127	113,8	136,8	+4,9

Kluczem do wysokich plonów dobrej jakości owoców jest odpowiednie przygotowanie stanowiska oparte o pełną analizę gleby.

Michał Malicki