Plantacje roślin jagodowych – problem z Phytophthorą
Phytophthora cactorum jest glebowym organizmem polifagicznym, który poraża rośliny ozdobne, krzewy i drzewa owocowe w strefie umiarkowanej. Gatunek ten posiada szeroki zakres roślin żywicielskich, w związku z tym wywołuje zróżnicowane objawy chorobowe. Na plantacji truskawek występują dwie choroby powodowane przez Phytophthora cactorum, mianowicie skórzasta zgnilizna owoców truskawki oraz zgnilizna korony truskawki.
Czynniki sprzyjające występowaniu patogena
Choroby powodowane przez P. cactorum mają charakter lokalny, przede wszystkim zależą od warunków pogodowych w czasie sezonu, ale także od ogólnej kondycji roślin oraz potencjału inokulacyjnego patogenu. Ciepła i wilgotna pogoda oraz zwięzłe i źle zdrenowane gleby sprzyjają infekcji tego patogenu.
Pojawia się zwykle po posadzeniu, w momencie kiedy poziom wody jest dość wysoki, oraz w czasie kwitnienia i zbiorów. Do infekcji dochodzi zarówno w matecznikach, gdzie często pozostaje latentna (ukryta), jak i na plantacjach towarowych oraz w czasie przechowywania sadzonek. Symptomy choroby obserwowane na plantacjach sadzonych w pierwszym roku uzależnione są od terminu sadzenia. Sadzonki z lipca są silniej porażane niż te wysadzane w sierpniu. Natomiast na plantacjach sadzonych we wrześniu nie obserwuje się objawów jesienią w roku posadzenia.
Ze względu na niską temperaturę (październik i listopad) aktywność tego patogenu zostaje zahamowana. Dopiero wiosną na plantacjach obserwowane są objawy porażenia od początku kwitnienia, a potem aż do zbiorów. Straty po- wodowane przez P. cactorum zależą przede wszystkim od terminu sadzenia, warunków klimatycznych, a także typu sadzonek.
Zgnilizna korony truskawki
Początkowo na plantacji u pojedynczych roślin obserwuje się więdnięcie liści. Zjawisko to dotyczy w szczególności najmłodszych liści, które zmieniają przy tym swoje zabarwienie (niebieskozielone), po czym cała roślina może zamierać. Przy silnym porażeniu obserwuje się równoczesne więdnięcie całej rośliny, nie tylko starszych, ale także młodszych liści (wypadanie roślin). Typowym objawem zgnilizny korony truskawki są obserwowane na przekroju pędu skróconego, nekrozy mniejsze lub większe. Może zostać także odnotowana dezintegracja tkanek. Pierwsze objawy obserwuje się na nadziemnej części korony, infekcja może mieć miejsce z boku pędu skróconego, rzadziej zaś do infekcji dochodzi w części środkowej pędu. Świeżo zaatakowana tkanka jest wodnista i zabarwiona na jasnobrązowo, potem wybarwia się na kolor intensywnie brązowoczerwony. W czasie suchych i upalnych miesięcy proces gnicia może ulec zahamowaniu, prowadząc do pozornego wyzdrowienia rośliny. Jednak rozpoczęty proces chorobowy prowadzi do bardziej lub mniej widocznej karłowatości krzewinek. Pobieranie sadzonek z roślin porażonych bezobjawowo powoduje dalsze rozprzestrzenianie się patogenu (sadzonki są zainfekowane mimo zahamowania rozwoju patogenu w roślinach macierzystych). Należy pamiętać, że pole, gdzie odnotowano obecność P. cactorum, pozostaje przez kilka kolejnych lat źródłem porażenia dla kolejnych roślin.
Skórzasta zgnilizna owoców – objawy
Objawy skórzastej zgnilizny owoców obserwowane są na owocach na różnym etapie rozwoju, ponieważ patogen ten poraża zarówno kwiaty, jak i owoce, od fazy zielonego zawiązka do dojrzałego owocu. W wyniku infekcji na owocach truskawek obserwowane są początkowo jasnobrązowe, później brązowe suche gnilne plamy, które niekiedy obejmują cały owoc. Na dojrzałych owocach, ale też na dojrzewających pojawiają się zaś szarawożółte, czasami fioletowe odbarwione plamy. Miąższ porażonych truskawek jest jasnobrązowy z ciemniejszymi wiązkami naczyniowymi. Porażone owoce nieprzyjemnie pachną, są gorzkie, nie nadają się do spożycia. W wysokiej wilgotności w okresie pozbiorczym pokrywają się białą delikatną grzybnią.
Profilaktyka
Phytophthora cactorum jest groźnym i szkodliwym patogenem na plantacjach truskawek, dlatego też wymaga odpowiednich działań, które ograniczają jego występowanie. Phytophthora cactorum należy zwalczać kompleksowo, zaleca się łączyć wszystkie dostępne metody: agrotechniczne oraz hodowlane, czyli dobór odpowiednich odmian truskawki. Ważne jest, aby plantacje zakładać ze zdrowych kwalifikowanych sadzonek bez objawów chorobowych. Krzewinki truskawek należy uprawiać na podniesionych zagonach, co zdecydowanie przyspiesza obsychanie owoców, a tym samym zmniejsza ryzyko infekcji. Podobną rolę w ochronie spełnia ściółkowanie plantacji, co gwarantuje odizolowanie owoców od gleby. Przy zakładaniu plantacji trzeba wybierać odpowiednie stanowiska: należy unikać ciężkich, mokrych gleb. W uprawie towarowej truskawki na ten patogen obecnie można stosować Polyversum WP (0,1 kg/ha) oraz Lunę Sensation 500 SC (0,8 l/ha); 3 dni karencji. Stwierdzono także, że niektóre fungicydy stosowane w przypadku zwalczania szarej pleśni są w stanie zmniejszyć nasilenie skórzastej zgnilizny owoców. Aby uzyskać wyższą skuteczność w zwalczaniu tych chorób na plantacji truskawek, zaleca się wspomaganie ochrony poprzez stosowanie preparatów uruchamiających mechanizmy odpornościowe roślin oraz ograniczenie sporulacji. Można też wykorzystać inne rozwiązanie. Z przeprowadzonych badań wynika, iż preparaty zawierające aktywny jon fosforynowy ograniczają zarodnikowanie sprawcy tej choroby oraz zahamowują proces infekcyjny. Preparat Fosfiron Mg zalecany jest w dawce 1,5–3 l/ha (można go stosować łącznie z fungicydami). Najlepsze efekty ograniczenia szkodliwości P. cactorum były obserwowane po zastosowaniu Fosfironu Mg w dawce 10–20 l/ha poprzez fertygację, można także podlewać rośliny bądź opryskać glebę.
Karolina Felczak