pH gleby dlaczego jest takie ważne
Każda roślina do prawidłowego wzrostu i rozwoju, a przede wszystkim do wydawania plonu, potrzebuje odpowiednich składników pokarmowych, pobieranych w głównej mierze z gleby. Na środowisko glebowe oddziałuje odczyn gleby. Ma on wpływ zarówno na jego stan, jak i funkcjonowanie, a także na jakość plonów.
Weronika Tul / Instytut Agronomiczny Fertico
Dzieje się tak dlatego, że odczyn decyduje o właściwościach biologicznych, fizycznych i chemicznych gleby, a także jest czynnikiem warunkującym rozpuszczalność i dostępność składników odżywczych.
Czym jest pH gleby i o czym nas informuje
Odczyn (pH) dostarcza odpowiedzi na pytanie, czy gleba jest kwaśna, czy zasadowa. Warto kontrolować ten parametr i w razie potrzeby uregulować go przed założeniem uprawy, stosując odpowiednie preparaty. Plonowanie roślin zależy w głównej mierze od żyzności gleby, czyli jej zdolności dostarczania im składników pokarmowych niezbędnych do wzrostu. Duża rolę odgrywają tu bakterie, grzyby glony, promieniowce, a także dżdżownice. Ich liczba i masa zależą w znacznym stopniu od pH gleby. Dla większości bakterii najlepsze są gleby o odczynie zbliżonym do obojętnego, w glebie kwaśnej może być ich nawet 10 razy mniej niż w obojętnej.
Co to jest odczyn gleby
Na kondycję i strukturę gleby ma wpływ m.in. jej odczyn. Struktura gleby zależy bowiem od ilości substancji organicznej, rodzaju gleby i uprawy, gospodarki wodnej, obciążeń w uprawie, a także aktywności biologicznej. Gleba o strukturze gruzełkowatej zapewnia najlepsze warunki rozwojowe dla roślin. Taka struktura umożliwia wymianę powietrza glebowego z atmosferycznym, ruch wody, a korzeniom prawidłowe rozrastanie. W stanie naturalnym gleba zwykle nie ma takiej struktury, ale można ją uzyskać m.in. przez regulację odczynu. Odczyn gleby w praktyce wyraża się za pomocą skali pH. Jest to stosunek jonów wodorowych H+ do stężenia jonów wodorotlenowych OH-. Pomiaru tego parametru dokonuje się w wodzie lub w chlorku potasu. Na tej podstawie wyróżnia się gleby:
- silnie kwaśne,
- kwaśne,
- lekko kwaśne,
- obojętne,
- zasadowe.
Zależność odczynu gleby od wartości pH w H2O lub w KCL przedstawiono w tabeli 1.
Tabela 1. Odczyn gleby w zależności od pH gleby
| Odczyn gleby | pH KCI | pH H2O |
| silnie kwaśny | <4,5 | < 5,0 |
| kwaśny | 4,5 – 5,5 | 5,0 – 6,0 |
| lekko kwaśny | 5,6 – 6,5 | 6,1 – 6,7 |
| obojętny | 6,6 – 7,2 | 6,8 – 7,4 |
| zasadowy | >7,2 | > 7,4 |
Dostępność składników pokarmowych
Jeśli gleba ma zbyt kwaśny odczyn, wówczas jej struktura jest mniej stabilna, mniej napowietrzona, ma większe stężenie toksyn, takie organizmy jak dżdżownice są mniej aktywne, a dostępność składników odżywczych jest znacznie niższa.
Odczyn ma niezwykle istotny wpływ na przyswajalność składników pokarmowych przez rośliny. W przypadku makroelementów, czyli azotu (N), fosforu (P), potasu (K), siarki (S), wapnia (Ca), magnezu (Mg), najlepsze jest pH mieszczące się w granicach 5,6–7,2. Natomiast dla mikroelementów, do których należą mangan (Mn), molibden (Mo), bor (B), żelazo (Fe), cynk (Zn) oraz miedź (Cu), najlepsze pH wynosi 5,0–5,6. Gleby kwaśne najlepiej przyswajają żelazo i mangan, lekko kwaśne – miedź i cynk, obojętne – azot, siarkę, bor, i fosfor, a zasadowe – wapń, molibden i magnez. Natomiast potas jest najlepiej przyswajalny przez gleby o odczynie obojętnym i zasadowym. Na podstawie odczynu gleby ustalane są klasy bonitacyjne (tabela 2), które wskazują możliwości jej wykorzystania.
Niektóre rośliny, takie jak wiśnie, czereśnie i śliwy, silnie reagują na zakwaszenie, dlatego optymalne pH gleby do ich uprawy wynosi 6,0–7,5. Jabłonie, grusze, agrest, porzeczki i maliny są średnio wrażliwe na zakwaszenie, zatem najlepiej rosną na glebach, których pH mieści się w zakresie 5,0–6,5. Ważne, żeby kontrolować ten parametr, wykonując analizy gleby, i w razie potrzeby zastosować w sadzie wapnowanie w celu odkwaszenia lub zakwasić glebę, stosując siarczan amonu.
Wpływ nawożenie wapniem a pH gleby
Potrzeby wapnowania gleby zależą od wartości pH. Oprócz tego, że zabieg ten pozwala uregulować odczyn gleby, to wpływa on również na szybszy rozkład substancji organicznej. Zbyt kwaśna gleba w znacznym stopniu utrudnia pobieranie przez roślinę składników pokarmowych. Z uwagi na fakt, iż gleba ciągle się zakwasza, wapnowanie powinno być wykonywane regularnie, najlepiej poprzedzić je analizą gleby w profesjonalnym laboratorium. Pozwoli to dostosować zabiegi do aktualnych potrzeb gleby oraz do wymagań uprawianych roślin. Zwłaszcza przy zakładaniu nowej uprawy powinno się wykonać analizę gleby, a przede wszystkim skontrolować pH, które może mieć decydujący wpływ na jakość i wielkość plonów. Warto pamiętać, że wapnowanie pozwala zwiększyć efektywność nawożenia organicznego i mineralnego.
Dane z powiatu grójeckiego na temat gleby
Analiza gleby przeprowadzone w Laboratorium Instytutu Agronomicznego Fertico pokazuje, że w powiecie grójeckim przeważają gleby o odczynie obojętnym, sporo jest także lekko kwaśnych. Najmniej jednak duży udział procentowy stanowią w tym regionie gleby silnie kwaśne i zasadowe. Pokazuje to, że gleby mają pH odpowiadające potrzebom uprawianych w regionie grójeckim roślin sadowniczych. Należy jednak pamiętać, że, aby utrzymać optymalne warunki glebowe, trzeba systematycznie kontrolować poszczególne parametry gleby, wykonując jej analizy.
Dla większości bakterii najlepsze są gleby o odczynie zbliżonym do obojętnego, w glebie kwaśnej może być ich nawet 10 razy mniej niż w obojętnej.