Parch jabłoni – przedsezonowe przypomnienie
Parch jabłoni – Venturia inaequalis
Rośliny żywicielskie.
Jabłoń (Malus spp.)
Głóg (Crategus spp.)
Jarzębina (Sorbus spp.)
Ognik (Pyracantha spp.)
Występowanie
- Parch jabłoni znajduje najkorzystniejsze warunki do – rozwoju w klimacie umiarkowanym.
- Warunki klimatyczne Europy Środkowej są idealne do występowania tej choroby.
- W Polsce rejestruje się największą liczbę okresów krytycznych oraz największe wysiewy zarodników workowych.
Cykl rozwojowy
W cyklu rozwojowym Venturia inaequalis wyróżniamy trzy fazy:
– Faza saprofityczna – zimowanie, rozpoczyna się w chwili opadania z drzew porażonych liści i trwa do czasu wysiewu
pierwszych zarodników workowych.
– Faza infekcji pierwotnej – rozpoczynająca się w momencie pojawu zarodników workowych.
– Faza infekcji wtórnych – rozpoczynająca się w momencie pojawu zarodników konidialnych.
– Venturia inaequalis zimuje w porażonych i opadniętych liściach.
– Jesienią grzyb przerasta tkankę liścia i tworzy lęgnię, która po zapłodnieniu przez plemnię przekształca się w otocznię.
– Sprzyjające warunki do tego procesu to 100C i wysoka wilgotność. Proces ten zachodzi także w niższych temperaturach.
– W warunkach Polski, pierwsze otocznie obserwowano
w połowie grudnia.
– Wiosną, w zależności od warunków pogodowych następuje proces dojrzewania otoczni, w których powstają wstawki, worki (100 – 150 w otoczni) i w końcu zarodniki workowe,
po 8 w każdym worku.
– W otoczni znajduje się 800 – 1200 zarodników workowych.
– Zarodniki są początkowo bezbarwne, w ciągu kilku dni stają się oliwkowe. Jest to sygnał o dojrzałości zarodników
do wysiewu.
– Proces dojrzewania otoczni może być zakłócony przez wysokie temperatury i brak wilgoci wiosną.
– W warunkach Polski przyjmuje się, że wysiew zarodników jest możliwy gdy dojrzeje 50% otoczni.
– Warunkiem wysiewu zarodników jest zwilżenie opadłych liści
(minimalny opad 0,2 mm).
– Po upływie 1,5 godziny od deszczu następuje pęcznienie worków
i czynne uwalnianie zarodników.
Większość zarodników uwalnia się w ciągu 3 godzin od opadu.
– Po wysiewie zarodniki mogą być przenoszone przez wiatr na odległość kilkuset metrów.
– Pierwsze wysiewy zarodników mogą mieć miejsce nawet w fazie „mysiego ucha”.
– Po pierwszym wysiewie, w czasie kolejnych opadów
lub długiego zwilżenia liści następują dalsze wysiewy zarodników.
– minimalny czas na dojrzewanie następnej porcji zarodników wynosi kilkanaście godzin.
– W warunkach Polski wysiewy trwają z reguły do połowy lub końca czerwca, wyjątkowo do połowy lipca.
– Jeżeli w sadzie mamy zarodniki workowe i wrażliwą na infekcję tkankę liści to zakażenie zależy tylko od warunków pogodowych.
Patogen i środowisko
– Jeżeli w sadzie mamy zarodniki workowe i wrażliwą na infekcję tkankę liści to zakażenie zależy tylko od warunków pogodowych (czasu zwilżenia liści i temperatury). Zależności między długością czasu zwilżenia liści potrzebną do infekcji a temperaturą opisuje Tabela Mills’a.
– Zarodniki Venturia inaequalis mogą kiełkować i zakażać liście tylko w kropli wody; im wyższa jest temperatura, tym szybciej następuje kiełkowanie zarodników i zakażanie liści.
– Okresy, w których następuje zakażanie liści i owoców nazywamy okresami krytycznymi.
– Etap infekcji pierwotnej obejmuje zwykle kilka okresów krytycznych.
– W optymalnych warunkach 170C – 240C dla powstania infekcji powodowanej przez zarodniki workowe potrzeba minimum 9 godzin.
– Infekcja powodowana przez ten typ zarodników nosi nazwę INFEKCJI PIERWOTNEJ.
– Następnie grzyb rozwija się pod kutykulą, tworząc grzybnię pierwotną i wtórną. W 7 – 9 dni po infekcji na grzybni tworzą się trzonki konidialne i zarodniki konidialne, rozrywające kutykulę.
Trzonki i zarodniki konidialne widać na powierzchni liści
jako oliwkowo-brunatną plamę.
– Zarodniki konidialne są jednokomórkowe, maczugowate
o barwie oliwkowej. Konidia rozprzestrzeniają się z kroplami wody w czasie deszczu. Twierdzi się, że przemieszczają się tylko w obrębie drzewa lub sąsiednich drzew przy bardzo silnym wietrze.
– Infekcje powodowane przez zarodniki konidialne nazywamy INFEKCJAMI WTÓRNYMI.
– Pierwsze infekcje wtórne mają zwykle miejsce w okresie po kwitnieniu.
– Infekcje wtórne mogą trwać aż do zbioru owoców.
Objawy choroby
Na jabłoniach objawy są widoczne najczęściej na:
liściach i owocach, ale grzyb poraża także ogonki liściowe, kwiaty, działki kielicha, szypułki owoców, rzadziej pędy i pąki.
– Na liściach plamy występują przeważnie na górnej stronie, ale szczególnie w okresie wiosennym lub późnym latem mogą wystąpić na spodniej stronie blaszki liściowej.
– Przy bardzo silnym porażeniu liść w miejscu plam może ulec deformacji.
– Silnie porażone liście często opadają przedwcześnie, zwłaszcza w trakcie suszy.
– Na owocach pojawiają się charakterystyczne plamy różnej wielkości.
– Wczesne porażenie zawiązków prowadzi do ich deformacji lub pękania.
– Silnie porażone zawiązki przedwcześnie opadają.
– Porażenie jabłek przed zbiorem prowadzi do powstania parcha przechowalniczego.
– Objawy parcha jabłoni na pędach są u nas zjawiskiem stosunkowo rzadkim.
– Pędy są porażane w najmłodszej wierzchołkowej części jeszcze przed zdrewnieniem, gdy są pokryte skórką.
– Na pędach tych tworzą się brodawkowate skupienia grzybni przypominające wyglądem strupy.
Występowanie nawet nielicznych plam na liściach jabłoni wpływa ujemnie na wzrost i owocowanie, poprzez zakłócenie stosunków wodnych całego drzewa i ograniczenie produkcji asymilatów.
Szkodliwość choroby
– Zasychanie i przedwczesne opadanie liści.
– Nasilenie transpiracji (plama o średnicy 1 cm podwaja transpirację danego liścia).
– Zakłócenie działania aparatów szparkowych.
– Ograniczenie zawiązywania pąków kwiatowych na rok przyszły.
– Bezpośrednie niszczenie zawiązków i owoców.
Czynniki wpływające na infekcję liści
– Wiek liści – najmłodszy w pełni rozwinięty liść jest najbardziej wrażliwy. Z upływem czasu wzrasta odporność liści.
Liść, który w momencie infekcji jest czwarty lub dalszy
od najmłodszego, praktycznie nie ulega porażeniu.
– Przyrost powierzchni liści – w warunkach ciepłej pogody
i dostatecznej ilości wody w glebie bardzo szybko przyrasta powierzchnia liści. Przyjęto, że przyrost 1,5 nowego liścia następuje w okresie 6 – 7 dni.
– Przyrost tkanek liści powoduje rozcieńczenie preparatów wgłębnych i systemicznych znajdujących się w liściu oraz kontaktowych będących na powierzchni.
Czynniki wpływające na infekcję owoców
– Wiek zawiązków – młode zawiązki, są podobnie jak liście bardziej wrażliwe na infekcję. Już w pełni kwitnienia może dojść do silnego porażenia kwiatów i w efekcie zawiązków.
– Zawiązki owocowe i owoce są podatne na porażenie przez cały okres wegetacji, stąd tak zwany parch późny i parch przechowalniczy na owocach.
– Przyrost wielkości zawiązków – zawiązki przy dostatku wody i wyższych temperaturach szybko zwiększają swoje rozmiary, powodując rozcieńczenie fungicydów znajdujących się w owocach i na owocach.
Kilka porad jak i czym zwalczać parcha
– Program zapobiegawczy powinien być prowadzony od początku sezonu do końca kwitnienia.
– Największe zagrożenie: od zielonego pąka do około
10 dni po kwitnieniu.
– W razie konieczności, Np.: przy występowaniu obfitych opadów, należy wykonać dodatkowe zabiegi interwencyjne Np. preparatami z grupy IBE (najlepsze efekty po kwitnieniu).
Działanie zapobiegawcze wybranych substancji aktywnych
(za W. Goszczyńskim, z uzupełnieniem):
DZIAŁANIE ZAPOBIEGAWCZE | ||
SUBSTANCJA AKTYWNA | PRZED OPADEM | W CZASIE OPADU |
Kaptan | 5 | 4 |
Ditianon | 5 | 5 |
Mankozeb | 4 | 3 |
Tiuram | 3-4 | 3 |
Metiram | 4 | 3 |
Związki miedzi | 3 | 2 |
Dodyna | 5 | 5 |
Fluchinkonazol+pyrimetanil | 5 | 2-3 |
Cyprodinil | 5 | 2-3 |
Krezoksym | 5 | 5 |
Trifloksystrobina | 5 | 5 |
Pyrimetanil | 5 | 2-3 |
Bitertanol | 3 | 1 |
Flusilazol | 3 | 1-2 |
Difenkonazol | 3-4 | 1-2 |
Skuteczność działania: 1-bardzo słaba, 2-słaba, 3-średnia, 4-dobra, 5-bardzo dobra.
Analizując dane z tabeli można powiedzieć, że najlepszym działaniem zapobiegawczym cechują się: Substancja kaptan, Ditianon, Dodyna, Cyprodinil, Krezoksym, Trifloksystrobina, Pyrimetanil.
Substancje aktywne polecane w sadach jabłoniowych do fazy kwitnienia drzew:
FAZA ROZWOJOWA DRZEW | SUBSTANCJE AKTYWNE |
Pękanie pąków, ukazywanie się czubków liści | Preparaty na bazie miedzi. |
Mysie ucho | Preparaty na bazie miedzi, Ditianon, Substancja kaptan. |
Zielony pąk | Ditianon, Substancja kaptan, Dodyna, Folpet, Cyprodinil, Pyrimetanil, Ditiokarbaminiany. |
Różowy pąk | Ditianon, Substancja kaptan, Dodyna, Folpet, Cyprodinil, Pyrimetanil, Krezoksym, Trifloksystrobina, Ditiokarbaminiany, mieszanki IBE z kontaktowymi (wyjątkowo tylko gdy bardzo uzasadnione). |
Kwitnienie | Ditianon, Substancja kaptan, Dodyna, Folpet, Cyprodinil, Pyrimetanil, Krezoksym, Trifloksystrobina, Ditiokarbaminiany, mieszanki IBE z kontaktowymi. |
Dobór fungicydów powinien być poprzedzony wnikliwą analizą sytuacji w danym sadzie a nawet kwaterze, która uwzględnia:
- zagrożenie chorobowe,
- fazę rozwojową patogena,
- fazę rozwojową drzewa,
- warunki atmosferyczne,
- spektrum zwalczanych chorób,
- występowanie odporności,
- strategię antyodpornościową.