Ochrona truskawek przed szarą pleśnią – Jak efektywnie chronić truskawki

Szara pleśń to najgroźniejsza i najczęściej spotykana choroba grzybowa w uprawie truskawek. Poraża liście, kwiaty i owoce – te ostatnie nie tylko na plantacji, ale również w trakcie transportu, przechowywania i obrotu handlowego. Straty mogą być ogromne, czego byliśmy świadkami w minionym sezonie.

Tomasz Domański

Poznaj skuteczne rozwiązania walki z szarą pleśnią

W ostatnich latach z ekonomicznego punku widzenia uzasadniona jest jedynie produkcja truskawek deserowych najwyższej jakości. Bez odpowiedniego podejścia do ochrony plantacji nie da się uzyskać takich owoców. Szara pleśń w uprawie truskawek to trudny przeciwnik. Może spowodować wiele strat w plonach, co pokazał sezon 2020, który był bardzo specyficzny w kontekście ochrony truskawek przed szarą pleśnią. Wiosenne susze, przymrozki i opady deszczu w okresie przedzbiorczym spowodowały bardzo duże nasilenie choroby. W połączeniu z niewłaściwymi zabiegami agrotechnicznymi i ochroną na niektórych plantacjach przyczyniło się to do strat sięgających kilkudziesięciu procent. Dlatego w tym sezonie należy zwrócić szczególną uwagę na zabiegi agrotechniczne i chemiczne, żeby nie powtórzyć błędów.

Charakterystyka szarej pleśni

Szarą pleśń wywołuje grzyb Botrytis cinerea. Zazwyczaj zimuje on jako grzybnia w resztkach roślinnych, takich jak martwe liście, oraz w glebie. Wczesną wiosną grzybnia produkuje miliony mikroskopijnych zarodników. Wiatr je rozprzestrzenia, a następnie kiełkują na warstwie wilgoci. Rozwojowi choroby sprzyjają temperatury w przedziale 15–25°C i wysoka wilgotność (ponad 90%), związana z występowaniem rosy, mgły lub deszczu.

Oczyszczenie plantacji

Bardzo ważny zabieg, pozwalający na pozbycie się ubiegłorocznej zaschniętej masy roślinnej, która może stanowić źródło infekcji chorobotwórczych. Stare liście, rozłogi i młode, nieukorzenione sadzonki to zbędna masa organiczna, którą należy uprzątnąć z rzędów, żeby nie zwiększała ryzyka presji szarej pleśni. W uprawie gruntowej bez ściółki prace te można wykonać mechanicznie. Trudniej jest usunąć zaschnięte części roślin z plantacji prowadzonej na zagonach okrywanych. Tam często zabieg trzeba wykonać ręcznie. Usunięte części roślin należy wywieźć z plantacji lub bardzo rozdrobnić przy użyciu maszyn uprawowych. Dobrze oczyszczone plantacje są mniej narażone na porażenie przez patogeny, które mogły przetrwać z poprzedniego sezonu.

Ograniczenie 
nawożenia azotowego

Głównym terminem nawożenia plantacji truskawek jest okres po zbiorach. To w tym okresie, często po skoszeniu, rośliny odbudowują masę liściową i – co najważniejsze – zawiązują pąki kwiatowe na kolejny sezon. Oczywiście nawożenie powinno być poprzedzone analizą gleby, by na podstawie jej wyników uzupełnić składniki pokarmowe w odpowiednich ilościach. Wiosna to czas na podanie nawozów wspomagających start roślin. Trzeba jednak pamiętać, że zbyt duże dawki nawozów zawierających azot będą powodowały bardzo intensywny wzrost wegetatywny roślin. A to prowadzi do dużego zagęszczenia roślin i braku przewiewu, przez co ochrona jest utrudniona i tworzą się idealne warunki do rozwoju szarej pleśni. Dlatego w przypadku większości odmian dawka azotu nie powinna przekraczać 20–25 kg/ha. W produkcji są odmiany o mniejszych wymaganiach azotowych, np. Allegro, dla których dawka tego pierwiastka to mniej więcej 10 kg/ha. Wiosenne nawożenie azotowe jest bardzo ważne, ale nie może być zbyt intensywne, należy bowiem zachować równowagę pomiędzy wzrostem wegetatywnym a generatywnym roślin.

Szczepionka dla roślin – zapobieganie przed infekcją szarej pleśni

W rolnictwie termin ten jest używany już od dawna, a stosowanie szczepionek daje dobre rezultaty w ochronie roślin. Rośliny mają własne mechanizmy obronne, również przed porażającymi je patogenami. Są one uruchamiane w momencie infekcji. Niestety, często jest już za późno na efektywną obronę przez chorobą, co skutkuje stratami w plonie. Jedną z substancji uruchamiających naturalną odporność roślin jest laminaryna. Po jej zastosowaniu roślina skutecznie broni się sama przed atakiem patogenów. Warunkiem efektywności jest aplikacja środka przed infekcją, czyli zapobiegawczo. Laminaryna jest substancją aktywną preparatu Vaxiplant SL, który uruchamia mechanizmy odpornościowe w roślinie, czyli działa jak szczepionka. Odporność ta nie ma charakteru trwałego, z reguły utrzymuje się przez 10–14 dni, dlatego konieczne jest powtarzanie zabiegów lub stosowanie środka w programie ochrony przemiennie z fungicydami. Odporność ma charakter ogólny, tzn. jest skierowana przeciwko różnym patogenom, tym niemniej w przypadku chorób, które rozwijają się bardzo szybko oraz w sytuacji dużego nasilenia choroby, Vaxiplant SL należy aplikować na przemian z innymi fungicydami. Stosowanie laminaryny może ograniczyć ilość substancji aktywnych stosowanych do ochrony plantacji truskawek. Standardowe fungicydy wykorzystuje się do ochrony przed szarą pleśnią od momentu kwitnienia roślin, natomiast zabiegi Vaxiplantem SL można przeprowadzać przed kwitnieniem. Środek ten dobrze sprawdza się również wkomponowany w cały schemat ochrony, na przemian z innymi fungicydami o działaniu zapobiegawczym i interwencyjnym.

Zabiegi fungicydowe

Okres kwitnienia truskawki jest fazą, kiedy konieczne jest wykonanie zabiegów ograniczających rozwój szarej pleśni. Strategię ochrony należy dostosować do warunków atmosferycznych oraz do presji choroby. W trudnym pogodowo sezonie, takim jak poprzedni, trzeba zdecydowanie zwiększyć liczbę zabiegów, tak aby przed każdym opadem deszczu owoce były dobrze zabezpieczone. Jeżeli wystąpią intensywne opady, po nich należy wykonać zabieg interwencyjny, ponieważ duże ilości opadów zmyją fungicydy zapobiegawcze i ochrona będzie niewystarczająca. Nie można też ograniczać ochrony do zabiegów interwencyjnych, ponieważ lepiej zapobiegać, niż leczyć.
Do pierwszego zabiegu polecane są preparaty Malvin 80 WDG i Merpan 80 WDG. Zabieg tymi preparatami należy wykonać w momencie nabrzmiewania i rozchylania się pąków kwiatowych. Są to środki kontaktowe i mają działanie zapobiegawcze. Bardzo dobrze sprawdzają się w mieszaninach z fungicydami o innym mechanizmie działania. Jednym z nich jest Pyrus 400 SC o działaniu kontaktowym i translaminarnym. Można go aplikować zapobiegawczo i interwencyjnie.
W trakcie wzrostu owoców dobrym rozwiązaniem jest stosowanie preparatów Switch 62,5 WG, Signum 33 WG, czy też Luna Sensation 500 SC. Należy rotować preparatami zawierającymi różne substancje aktywne, aby uniknąć uodpornienia patogenu na którąś z nich.
Do zabiegów tuż przed zbiorem owoców warto wykorzystać preparat Kenja 400 SC. Jest to fungicyd o działaniu powierzchniowym i wgłębnym, do stosowania zapobiegawczego, z zaledwie jednodniowym okresem karencji. Produkt doskonale sprawdza się w wydłużaniu shelf life owoców, czyli ich trwałości pozbiorczej. Owoce dobrze zabezpieczone przed zbiorem utrzymują swoje walory jakościowe w długim obrocie handlowym.

Biostymulacja odporności truskawek dzięki ASX Krzem plus

Krzem w roślinach stymuluje różne procesy życiowe. Wpływa bezpośrednio i pośrednio na ich metabolizm, co dobrze widać w warunkach stresowych. Pierwiastek ten uczestniczy w podnoszeniu odporności roślin na niektóre szkodniki i choroby, tworzy barierę chroniącą rośliny przed kiełkującymi zarodnikami i szkodnikami. Ponadto systematyczne stosowanie krzemu powoduje uruchomienie w roślinie odporności nabytej. Pierwiastek ten może pobudzić w roślinach działanie enzymów biorących udział w reakcjach obronnych roślin. W literaturze i w praktyce można spotkać wiele przykładów poprawy odporności truskawki po zastosowaniu krzemu na infekcje ze strony takich sprawców chorób, jak szara pleśń. Krzem występuje naturalnie w skorupie ziemskiej, ale jest w formie niedostępnej dla roślin. Pomimo tak wysokiego wysycenia skorupy ziemskiej tym pierwiastkiem, aby dostarczyć go roślinom uprawnym, trzeba sięgnąć po produkty zawierające ten składnik. Jednym z nich jest nawóz ASX Krzem plus. Zawarty w formule SPS krzem występuje w formie kwasu ortokrzemowego, a więc takiej, która jest najchętniej pobierana przez rośliny. Ponadto efektywność pobierania zwiększona została poprzez zawartość witaminy B. Dopełnieniem składu produktu są dwa mikroelementy – bor i miedź. Krzem dostarczany w nawozie ASX Krzem plus odkłada się pod naskórkiem rośliny, wzmacniając jej odporność na porażenie chorobami i tworząc warstwę izolacyjną, która chroni ją przed zimnem i nadmierną utratą wody w okresie suszy. Nawóz tworzy na powierzchni rośliny coś w rodzaju tarczy obronnej złożonej z mikrokryształków. Dzięki temu rośliny są mniej narażone na działanie grzybów i szkodników.

Technika zabiegu

Odpowiednie zabiegi agrotechniczne i dobór środków ochrony roślin to nie wszystko, by osiągnąć sukces w ochronie plantacji truskawek przed szarą pleśnią. Dokładne pokrycie roślin cieczą użytkową oraz terminowość stosowania programu mają tu ogromne znaczenie. W tym kontekście bardzo ważnym elementem są opryskiwacze wykorzystywane do ochrony upraw. Urządzenie powinno być wyposażone w pomocniczy strumień powietrza lub belkę typu Fragaria. Tego typu opryskiwacze umożliwiają precyzyjne dotarcie cieczy roboczej do wnętrza roślin, czyli do miejsc, w których jest największa presja patogenów. Pozwalają także na wykonanie zabiegu niemal w każdych warunkach atmosferycznych, co gwarantuje terminowość działań bez względu na czynniki pogodowe, takie jak wiatr, należące do najbardziej utrudniających ochronę.

Jedną z substancji uruchamiających naturalną odporność roślin jest laminaryna. Po jej zastosowaniu roślina skutecznie broni się sama przed atakiem patogenów.