Wpływ nawozów wapniowych na jakość owoców
Przeważająca część sadowników stosuje nawożenie dolistne wapniem w celu poprawy jakości i zdolności przechowalniczej owoców malin, truskawek, jabłek oraz po to, by ograniczyć pękanie owoców wiśni i czereśni. Bez tych zabiegów jakość plonów byłaby zdecydowanie gorsza. To jednak nie wszystko, o co należy zadbać w kontekście dostępności tego pierwiastka dla roślin.
Trzeba pamiętać, że ilość wapnia pobieranego do budowy owoców jabłek to 3–8 kg/ha, a do budowy systemu korzeniowego, pnia, pędów i liści jabłonie potrzebują rocznie nawet 170 kg tego składnika na hektar. Dlatego należy zadbać o odpowiednie zaopatrzenie gleby w przyswajalne formy wapnia, żeby drzewa i krzewy owocowe mogły z niego korzystać przez cały okres wegetacji. W celu uzyskania owoców o najlepszych parametrach jakościowych, nadających się do długiego przechowywania, najlepiej połączyć nawożenie doglebowe wapniem, fertygację i nawożenie dolistne.
Właściwości wapnia
Wapń jest jednym z najważniejszych składników pokarmowych:
- odpowiada za jędrność owoców – jest składnikiem budulcowym ścian komórkowych, związków pektynowych (protopektyn) i blaszki środkowej – dzięki niemu budowa tkanek jest stabilna,
- wpływa na prawidłową gospodarkę hormonalną roślin,
- kontroluje właściwą strukturę i funkcjonowanie błon cytoplazmatycznych oraz organelli (jądro i mitochondria),
- wpływa na podziały komórek, ich wzrost i funkcjonowanie,
- działa odwadniająco na koloidy plazmy,
- jest składnikiem enzymów oddechowych – przy niskiej zawartości wapnia w owocach przechowywane egzemplarze intensywniej oddychają, w następstwie czego szybciej tracą turgor,
- zapobiega występowaniu chorób przechowalniczych jabłek, takich jak gorzka plamistość podskórna i rozpad mączysty,
- zwiększa jędrność i trwałość owoców truskawek i malin,
- ogranicza sokowanie owoców wiśni i czereśni oraz ich pękanie.
Wapń ma ogromny wpływ na:
- tworzenie struktury gruzełkowatej gleby – na glebach kwaśnych następuje degradacja chemiczna i rozpad struktur wtórnych minerałów ilastych,
- lepsze wykorzystanie składników pokarmowych z nawozów mineralnych – azotu, fosforu, potasu, magnezu, molibdenu,
- rozwój systemu korzeniowego,
- aktywność mikroorganizmów glebowych – na glebach kwaśnych zmniejsza się udział i spada aktywność bakterii nitryfikacyjnych i symbiotycznych, na glebach kwaśnych wzrasta ruchliwość metali ciężkich, zwłaszcza kadmu, ołowiu i glinu; nagromadzenie metali ciężkich w glebie może doprowadzić do ich nadmiernej koncentracji w roślinach; wysoka zawartość tych metali w owocach i warzywach dyskwalifikuje ich przydatność do konsumpcji.
Wapnowanie gleby w celu poprawy jej odczynu
Prawidłowe pH gleby dostosowane do wymagań:
- jabłoni i grusz to 6,2–6,7;
- wiśni, czereśni, śliw – 6,7–7,1;
- truskawki i maliny – 5,5–6,2.
W celu zapewnienia prawidłowego odczynu podłoża należy je wapnować. Najłatwiej i najlepiej doprowadzić pH do poziomu optymalnego dla uprawianego gatunku przed założeniem uprawy. W związku z systematycznym wymywaniem wapnia z gleb ulegają one zakwaszaniu, dlatego konieczne jest systematyczne wapnowanie w celu utrzymania właściwego pH. Po neutralizacji jonów wodorowych zakwaszających gleby nadwyżka wapnia będzie dostępna dla roślin i może być przez nie pobierana.
Do poprawy odczynu gleby polecany jest Wapniak kornicki, Wapniak jurajski, Oxyfertil 75/25 i Oxyfertil G 80.
| Czynniki | Warunki optymalnego pobierania wapnia | Ograniczenia pobierania wapnia |
|---|---|---|
| Środowiskowe | ||
| Naturalna zasobność gleby | wzrost zawartości cząstek ilastych powoduje wzrost zawartości Ca, czyli generalnie im gleba cięższa, tym zawiera więcej Ca; gleby mineralno-organiczne, bogate w przyswajalny Ca | gleby piaszczyste z natury ubogie w Ca |
| Materia organiczna | bogate w Ca resztki roślin dwuliściennych, głównie z rodziny motylkowatych, komosowatych i kapustowatych | ubogie w Ca resztki zbóż |
| Odczyn gleby | zakres optymalny pH 5,5-7,2 | poniżej pH 5,5 dostępność Ca ogranicza Al, Fe i Mn; powyżej pH 7,2 Ca tworzy słabo rozpuszczalne związki |
| Wilgotność gleby | proporcjonalna do stopnia nasilenia transpiracji; warunki tlenowe (70-90% polowej pojemności wodnej) | niedobór wody - zmniejsza dostępność Ca; nadmiar wody - uruchamia związki antagonistyczne względem Ca |
| Temperatura | optymalne warunki termiczne i wodne; gleby zasobne w inne składniki mineralne, przykładowo: N, P, Mg | |
| Warunki wzrostu korzeni | optymalne warunki termiczne i wodne; gleby zasobne w inne składniki mineralne, przykładowo: N, P, Mg | odczyn gleby poniżej pH 5,5; obecność zagęszczonych warstw gleby |
| Żywieniowe | ||
| Azot | azot w formie N-NO3 (azotanowej) zwiększa pobieranie Ca | azot w formie N-NH4 (amonowej) silnie ogranicza pobieranie Ca |
| Fosfor, siarka | dobra, lecz nie nadmierna zasobność w P i S | nadmiar anionów P i S tworzy z Ca związki o małej rozpuszczalności |
| Magnez, potas | gleby umiarkowane zasobne w Mg i K | gleby bogate w mg i K - antagonizm |
| Sód, zasolenie | niska zawartość Na | nadmiar Na |
Kiedy i czym wapnować glebę?
Z prowadzonych przez Agrosimex badań wynika, że bardzo często nawet na glebach o uregulowanym pH – na poziomie 6,5 i więcej – zawartość przyswajalnego wapnia jest bardzo niska. Najniższy zanotowany poziom to 53 mg Ca/l gleby, a najwyższy >5000 mg Ca/l gleby. Jednak zdecydowana większość badanych gleb ma zawartość wapnia odżywczego w przedziale 210–500 mg Ca/l. Dla porównania – optymalny poziom wapnia odżywczego dla większości upraw sadowniczych wynosi 1000–1500 mg/l podłoża.
Wapń jest łatwo wymywany z gleby, a roczne straty wynoszą do 350 kg CaO. Do uzupełniania w glebie zawartości wapnia odżywczego doskonałym i ekonomicznym rozwiązaniem jest nawóz ASX Siarczan wapnia. Zawiera on 31% CaO rozpuszczalnego w wodzie, łatwo dostępnego dla roślin. Najlepiej zastosować go jesienią lub bardzo wczesną wiosną, żeby wapń był dostępny dla drzew i krzewów od ruszenia wegetacji. W trakcie wegetacji niedobory tego pierwiastka można uzupełnić, stosując nawozy: Qrop Mix (saletra potasowo-wapniowa) – który zawiera 14% N, 23% K2O i 14% CaO rozpuszczalnego w wodzie – Saletrę wapniową polową czeską Lovofert, Nitrabor, Tropicote.
Fertygacja z nawozami wapniowymi
W związku z systematycznie powtarzającym się w ostatnich latach deficytem wody w wielu sadach stosowane jest nawadnianie. Często po samym nawadnianiu odczyn gleby pod kroplownikiem wzrasta nawet o 1 jednostkę. Jednocześnie podczas intensywnego nawadniania drzewa pobierają go więcej, ale też z wierzchnich warstw gleby są wypłukiwane wapń, magnez i potas. Dlatego trzeba razem z wodą podawać nawozy zawierające wapń – saletrę wapniową (Calcinit, Ducanit) oraz CaTs Tiosiarczan wapnia, który dzięki swoim wyjątkowym zaletom jest nie tylko źródłem wapnia i siarki, ale także poprawia wykorzystanie azotu, potasu, magnezu i żelaza.
Nawozy wapniowe dolistnie
Bardzo ważne jest, żeby nawożenie wapniem rozpocząć jak najwcześniej, nawet w okresie kwitnienia, stosując nawóz Metalosate Calcium w fazach: różowego pąka, pełni kwitnienia i opadania płatków kwiatowych.
Wykonane w czasie kwitnienia opryski tym nawozem skutecznie likwidują niedobory wapnia w młodych liściach i kwiatach oraz zmniejszają konkurencję o ten pierwiastek pomiędzy poszczególnymi organami drzew. Zawarte w Metalosate Calcium aminokwasy roślinne stymulują podziały komórkowe, lotność pyłku i wiązanie owoców. Dzięki zlikwidowaniu deficytu wapnia w liściach lepiej się one rozwijają i produkują więcej asymilatów, a co za tym idzie – owoce są lepiej odżywione i lepiej rosną.
Po kwitnieniu, kiedy największy deficyt wapnia został zniwelowany, należy systematycznie – co 10–14 dni, stosować nawozy wapniowe: Metalosate Calcium w dawce 2 l/ha (1 zabieg), Viflo Cal S – 3 l/ha, Rosatop Ca – 5 l/ha lub Calciminal – 2– 4 l/ha oraz – na zakończenie sezonu – Metalosate Calcium w dawce 2 l/ha i Folanx Ca29, który zawiera wapń w postaci mrówczanu wapnia, w dawce 5 kg/ha.
W celu poprawy jędrności owoców na 4 i 2 tygodnie przed zbiorem owoców polecane jest wykonanie zabiegu nawozem ASX Krzem plus w dawce 0,5 l/ha.
Kompleksowe podejście do likwidacji niedoborów wapnia oraz poprawy zaopatrzenia w ten składnik gleby i drzew gwarantuje uzyskanie wysokich plonów doskonałej jakości, nadających się do długiego przechowywania.
Krzysztof Zachaj, Iwona Polewska