Nawożenie malin – praktyczne porady
Pomimo opinii, że malina nie jest gatunkiem o dużych wymaganiach pokarmowych, w wielu doświadczeniach stwierdza się istotny wpływ tego czynnika na plonowanie i jakość owoców. Na przykład podczas doświadczalnej uprawy hydroponicznej malin w USA objawy niedoborów azotu, fosforu i wapnia w najuboższej pożywce zaobserwowano już po 30 dniach od rozpoczęcia eksperymentu. Tydzień później wystąpiły objawy deficytu potasu.
A zatem czym, kiedy i jak nawozić maliny, żeby zapobiec występowaniu objawów niedoborów i uzyskać owoce o pożądanej wielkości, barwie i jędrności? Oto praktyczne rozwiązania w tej dziedzinie
Azot
Maliny odmian letnich pobierają – w zależności od wysokości plonu – od 42 do 122 kg azotu na hektar.
W pierwszym roku po założeniu plantacji wysiewa się 5–7 g N/m2, wzdłuż rzędów w pasy o szerokości 1 m. Dawkę dzieli się na trzy części:
- 1. – gdy przyrosty mają 10 cm wysokości,
- 2. i 3. – po 3 i 6 tygodniach.
W drugim roku taką samą dawkę dzieli się na dwie części i wysiewa na pasy szerokości 1,5 m.
- Pierwszą aplikuje się, gdy przyrosty osiągną wysokość około 10 cm,
- drugą – 4 tygodnie później.
Od trzeciego roku nawozy azotowe wysiewa się prawie na całą powierzchnię – w dawce 80–100 kg N/ha lub 50–70 kg N/ha, w pasach o szerokości 2 m. W obu przypadkach dawkę dzieli się na dwie części, jak w drugim roku.
Dla odmian powtarzających poleca się podobny schemat nawożenia, z dawką wyższą o 40–50%. Dawkę dzieli się na trzy części i podaje:
- na początku wegetacji,
- po 3 tygodniach
- i pod koniec maja lub na początku czerwca.
Wybierając formę nawozu azotowego, warto powiązać nawożenie z fazą wegetacji. Pierwszą dawkę oprzeć na nawozach saletrzanych oraz amonowych. Następnie w fazie intensywnego wzrostu (maliny jesienne) oraz przed kwitnieniem malin letnich sięgnąć po szybko działające produkty saletrzane, które zaspokoją występujące wówczas wysokie zapotrzebowanie na azot.
Zaleca się wykorzystać nawozy dodatkowo zawierające wapń (saletra wapniowa oraz saletra potasowo-wapniowa). Innym rozwiązaniem zabezpieczającym maliny pod względem azotu przez długi okres jest zastosowanie wczesną wiosną przed wschodami odrostów korzeniowych roztworu saletrzano- -amonowego (RSM) w dawce mniej więcej 100–150 l/ha, w mieszaninie z tiosiarczanem wapnia (CaTs) w dawce 10–20 l/ha.
Fosfor
Zapotrzebowanie malin na fosfor jest relatywnie niewielkie (6,5–8,0 kg/ha). Najczęściej jego dawki w oparciu o analizę gleby nie przekraczają 40–70 kg P2O5/ha.
Składnik ten decyduje o:
- wielkości,
- barwie
- i jędrności owoców.
Ułatwia rozwój systemu korzeniowego młodych roślin, wpływając na ich przyjmowanie się po posadzeniu. Objawy niedoboru fosforu to bordowofioletowe przebarwienia.
Zaopatrzenie roślin w fosfor podczas prowadzenia plantacji jest trudne ze względu na jego ograniczenia w przemieszczaniu się w głąb gleby (odległość pomiędzy korzeniami\ a miejscem, z którego ma być pobrany, nie powinna przekraczać 5–10 mm). Dlatego należy równomiernie rozmieścić pierwiastek w warstwie ornej przed założeniem plantacji.
Ponadto na glebach kwaśnych (pH niższe niż 5,5) fosfor przechodzi w formy niedostępne, co uniemożliwia wykorzystanie zapasów. Jeśli przed założeniem plantacji pH gleby nie zostało doprowadzone do optymalnego poziomu, warto sięgnąć po nawozy fosforowe nowej generacji lub wieloskładnikowe, zawierające polifosforany. Ta forma nie ulega w glebach kwaśnych tak szybkim procesom uwsteczniania. Dobrym rozwiązaniem jest aplikacja podczas nawadniania płynnego polifosforanu amonu (Polifosforan amonu) w dawce 10 l/ha.
Potas
Kolejny składnik plonotwórczy to potas. W oparciu o analizy gleby zaleca się od 3. roku życia plantacji, przy średniej zasobności gleby, dawki od 50 do 80 kg K2O/ha, a przy niskiej – od 80 do 120 kg K2O/ha.
Potas zmniejsza podatność roślin na wymarzanie, sprzyjając wyższej koncentracji asymilatów w komórkach i zmniejszając punkt zamarzania soku komórkowego. Nawożenie potasowe zaczyna się na początku wegetacji i trwa podczas sezonu, a przy niskiej zasobności gleby jest kontynuowane jesienią.
Malina jest wrażliwa na wysoką zawartość chloru w glebie. Dlatego stosuje się nawozy bezchlorkowe, oparte na siarczanie lub azotanie potasu. Dobrą praktyką stało się stosowanie potasu wraz z innymi składnikami pokarmowymi w nawozach wieloskładnikowych na początku wegetacji, np. Rosafert 5-12-24 w dawce mniej więcej 250 kg/ha.
Stosowanie wysokich dawek nawozów potasowych w celu podniesienia zasobności gleby powinno mieć miejsce w okresie jesiennym. Pozwala to uniknąć antagonizmów, m.in. z magnezem i wapniem na początku sezonu. Podczas pełni wegetacji nawożenie można oprzeć na saletrze potasowo-wapniowej na początku kwitnienia (w przypadku odmian malin letnich i powtarzających owocowanie).
Magnez
Na plantacjach malin, zwłaszcza odmian jesiennych, częste są niedobory magnezu. Hektar plantacji malin tradycyjnych zużywa 7–8 kg Mg/ha. Niektórzy podają wartość 15–24 kg Mg/ha.
Objawy niedoboru tego pierwiastka występują najczęściej na glebach lekkich, piaszczystych. Charakterystycznym symptomem jest chloroza międzynerwowa, początkowo widoczna na liściach starszych, a następnie przechodząca w nekrozę. Częstą przyczyną występowania objawów niedoboru magnezu są zbyt wysokie dawki nawozów potasowych.
Roczne straty magnezu w wyniku jego wymywania poza zasięg korzeni odpowiadają ilościom tego pierwiastka pobranego przez rośliny. Po uwzględnieniu wyników analizy gleby dawki tego składnika mogą wahać się od 80 do 120 kg/ha. Oceniając zasobność gleby w magnez, należy wziąć pod uwagę jego stosunek ilościowy do potasu. Stosunek K do Mg nie powinien przekraczać 3,5. Objawy niedoboru tego składnika można likwidować dolistnie roztworem siedmiowodnego siarczanu magnezu, w stężeniu 1–2%.
Wapń
To składnik, który ma znaczenie dla gospodarki:
- wodnej,
- węglowodanowej
- i białkowej roślin.
Pozytywnie wpływa on na ich jędrność, dlatego musi być dostępny przez cały okres wegetacji. Owoce większość wapnia otrzymują na początku swojego rozwoju. Składnik pod wpływem opadów przemieszcza się do głębszych warstw gleby. Rocznie w ten sposób wymywane jest około 180 kg Ca/ha.
Podstawowe nawożenie wapniem następuje poprzez wapnowanie gleby co 3 lub 4 lata, w dawkach 700–1500 kg CaO/ha – w zależności od pH gleby i składu granulometrycznego. Poleca się też coroczne wapnowanie w dawkach 200–300 kg CaO/ha. Takie nawożenie równoważy ilość wapnia wypłukiwaną z pola w ciągu roku.
Bardzo dobrym rozwiązaniem przed założeniem plantacji lub w trakcie jej eksploatacji jest stosowanie wapnia w postaci siarczanu wapnia w dawkach sięgających 500 kg/ha (ASX Siarczan wapnia). Jest to produkt, który w niewielkim stopniu będzie wpływał na pH gleby, a w wysokich dawkach będzie ograniczał występowanie fytoftorozy.
Wapń dostarczany dolistnie wpływa korzystnie na parametry malin, takie jak:
- masa owoców,
- zawartość w nich cukrów,
- kwasów organicznych,
- suchej masy
- i witaminy C.
Pozytywna reakcja zależy od odmiany. Poza korzeniowe dokarmianie roślin wapniem poleca się od początku kwitnienia do okresu zawiązywania owoców – kilkakrotnie, w odstępach 7–14 dni.
Fertygacja a nawożenie posypowe
Od 2016 roku w gospodarstwie sadowniczym w Karczmiskach prowadzone są badania oceniające programy fertygacyjne w stosunku do standardowego nawożenia posypowego.
W ciągu trzech lat badań wykazano istotny pozytywny wpływ programu fertygacyjnego na plonowanie i jakość owoców maliny odmiany Polana. Doskonale w tych programach sprawdził się nawóz wapniowy oparty na tiosiarczanie wapnia – CaTs.
| Faza wegetacji | Produkt | Dawka na 1 ha (kg) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| nawóz | N | P2O5 | K2O | CaO | ||
| Początek wegetacji | Petro 330 ST bio (pelet na bazie obornika) |
500 | 15 | 15 | 0 | 40 |
| Rosafert 5-12-24 | 150 | 7,5 | 18 | 36 | - | |
| RSM + CaTs (belka herbicydowa) |
140+15 | 58,8 | - | - | 1,35 | |
| Wzrost pędów | Saletra amonowa 2x | 100+100 | 68 | - | - | - |
| Początek kwitnienia | Unika calcium | 250 | 35,5 | - | 60 | 30 |
| Razem | 184,8 | 33,0 | 96,0 | 71,4 | ||
| Faza wegetacji | Produkt | Dawka na 1 ha (kg) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| nawóz | N | P2O5 | K2O | CaO | ||
| Początek wegetacji | Petro 330 ST bio (pelet na bazie obornika) |
500 | 15 | 15 | 0 | 40 |
| Rosafert 5-12-24 | 150 | 7,5 | 18 | 36 | - | |
| RSM + CaTs (belka herbicydowa) |
140 +15 | 58,8 | - | - | 1,35 | |
| Wzrost pędów | RSM + CaTs (początek fertygacji) |
10 + 10 (1x) | 4,2 | - | - | 0,9 |
| Rosasol 19-19-19 | 15 (2x) | 5,7 | 5,7 | 5,7 | - | |
| Przed kwitnieniem, kwitnienie |
Rosasol 12-03-43 | 15 (2x) | 3,6 | 0,9 | 12,9 | - |
| Rosasol 19-19-19 | 15 (1x) | 2,9 | 2,9 | 2,9 | - | |
| RSM + CaTs | 10 + 10 (2x) | 8,4 | - | - | 1,8 | |
| RSM + KTS | 10 + 10 | 4,2 | - | 2,5 | - | |
| Początek zbiorów/zbiory | Rosasol 19-19-19 | 15 (1x) | 2,9 | 2,9 | 2,9 | - |
| CaTs | 10 (1x) | - | - | - | 0,9 | |
| Rosasol 12-3-43 | 15 (2x) | 3,6 | 0,9 | 12,9 | - | |
| RSM + KTS | 10 + 10 (1x) | 4,2 | - | 2,5 | - | |
| Razem | 121 | 46,2 | 78,2 | 44,95 | ||
W tabelach (1 i 2) zamieszczono porównywane programy – posypowy i fertygacyjny – zrealizowane w 2018 roku. Na wykresie przedstawiono zebrane plony w obu kombinacjach. Nawożenie fertygacyjne sprawdza się zwłaszcza w latach, w których występują czynniki stresowe dla roślin, takie jak uszkodzenia mrozowe, uszkodzenia herbicydowe. Fertygacja umożliwia roślinom szybką regenerację i powrót do pełnego plonowania.
dr Paweł Krawiec/Horti Team, Lublin