Nawożenie jabłoni a gorzka plamistość podskórna

Nasilające się od kilku lat okresy silnego deficytu wody i wysokich temperatur w czasie wegetacji stwarzają coraz większe problemy w uzyskaniu owoców najwyższej jakości – jędrnych, twardych i nadających się do długiego przechowywania. Rok 2019 był rekordowy pod względem problemów z GPP, w wielu gospodarstwach straty jabłek po okresie przechowywania wynosiły 30–50%. A czego należy się spodziewać w bieżącym sezonie?

Bardzo duży deficyt wody w glebie po sezonie 2019, dochodzący do -270 mm, bezśnieżna zima i bardzo niska wilgotność podłoża w lutym 2020 roku niestety nie napawają optymizmem. Ponadto w wielu gospodarstwach jest bardzo niska zawartość wapnia odżywczego w glebie, co przy silnym niedoborze wody zwiększa problemy z prawidłowym zaopatrzeniem owoców w wapń. Jakie działania podjąć w takiej sytuacji?

Nawożenie wapniem a zapobieganie chorobom jabłek

Należy pamiętać, że ilość wapnia pobierana do budowy owoców jabłek to 3–10 kg/ha, a do budowy systemu korzeniowego, pnia, pędów i liści jabłonie pobierają nawet 170 kg/ha/rok. Dlatego trzeba zadbać o odpowiednie zaopatrzenie gleby w przyswajalne formy tego pierwiastka, żeby drzewa i krzewy owocowe mogły z niego korzystać w całym okresie wegetacji. W celu uzyskania owoców o najlepszych parametrach jakościowych, nadających się do długiego przechowywania, najlepiej połączyć nawożenie doglebowe wapniem, fertygację i nawożenie dolistne. Wapń jest jednym z najważniejszych składników pokarmowych:

  • Odpowiada za jędrność owoców – jest składnikiem budulcowym ścian komórkowych, związków pektynowych (protopektyn) i blaszki środkowej – dzięki czemu budowa tkanek jest stabilna.
  • Wpływa na właściwą gospodarkę hormonalną roślin.
  • Kontroluje właściwą strukturę i funkcjonowanie błon cytoplazmatycznych i organelli, tj. jądra i mitochondriów.
  • Wpływa na podziały komórek, ich wzrost i funkcjonowanie.
  • Działa odwadniająco na koloidy plazmy.
  • Jest składnikiem enzymów oddechowych, przy niskiej zawartości wapnia w owocach przechowywane egzemplarze intensywniej oddychają, w następstwie czego szybciej tracą turgor.
  • Zapobiega występowaniu chorób przechowalniczych jabłek, takich jak gorzka plamistość podskórna, rozpad mączysty.
  • Zwiększa jędrność i trwałość owoców truskawek i malin.
  • Ogranicza sokowanie owoców wiśni i czereśni oraz ich pękanie.

Na pobieranie wapnia mają wpływ: 

  • Wiek i tempo wzrostu drzew – duża konkurencja części wegetatywnych (pędy i liście) z owocami o wapń potrzebny do budowy komórek. W zależności od fazy rozwojowej drzew koncentracja wapnia w liściach jest 10–40 razy większa od jego zawartości w owocach. Szczególnie wrażliwe na zaburzenia w pobieraniu wapnia są młode drzewa, ponieważ mają jeszcze słaby i płytki system korzeniowy, słabo owocują i silnie rosną, zużywając większość wapnia do budowy korzeni, pnia pędów i liści.
  • Przebieg pogody – wapń transportowany jest w roślinie od korzeni do liści i owoców głównie z wodą, podczas transpiracji w ksylemie. W ten sposób w trakcie słonecznych dni wapń jest transportowany szybko do nadziemnych organów rośliny, oczywiście pod warunkiem że jego zawartość w glebie jest wystarczająca oraz jest odpowiednia wilgotność gleby, umożliwiająca pobranie tego składnika. Drugim sposobem jest transport floemowy za pomocą białek kanałowych. Umożliwia on selektywne dostarczanie wapnia do organów, które go najbardziej potrzebują. Chłodna i mokra wiosna ogranicza rozwój systemu korzeniowego i jego aktywność, a okresy suszy powodują zahamowanie pobierania wapnia i transport do owoców i liści.
  • Optymalna zawartość przyswajalnego wapnia w glebie – dla prawidłowego wzrostu systemu korzeniowego, budowy organów wegetatywnych i dobrej jakości owoców jest ona na poziomie 1000–1500 mg Ca/l gleby. Niestety, niewielu sadowników wykonuje analizy pod tym kątem, a z przeprowadzonych badań wynika, że różnice w zawartości przyswajalnego wapnia w glebach są ogromne i wahają się w przedziale 53–>5000 mg/l gleby. Przy czym często nawet na glebach o uregulowanym odczynie – pH 6,2–6,8 – zawartość przyswajalnego wapnia jest bardzo niska, na poziomie 250–400 mg/l gleby, ponieważ zdecydowana większość wapnia zastosowanego w wapnie nawozowym została zużyta do odkwaszenia gleby. Dobra zawartość przyswajalnego dla roślin wapnia w glebie zapewnia wysoką koncentrację tego składnika w roztworze glebowym i dzięki temu dobre zaopatrzenie w niego drzew, a co za tym idzie, prawidłowy rozwój systemu korzeniowego, pędów, liści i owoców. Zawartość wapnia w roztworze glebowym waha się w przedziale 66–493 mg Ca/l, a w skrajnych wypadkach wynosiła w 2015 roku nawet 7993 mg/l gleby.
  • Zawartość w glebie antagonistycznych wobec wapnia pierwiastków, tj. potasu, magnezu, jonu amonowego NH4, i wysoka zawartość związków glinu, co jest nagminne na podłożach bardzo kwaśnych, o pH 4,5, które w regionie grójeckim stanowią prawie 15% gleb.
  • Jakość i zdrowotność liści, zwłaszcza rozetkowych (znajdujących się w sąsiedztwie tworzących się owoców), w znacznym stopniu sprzyja pobieraniu wapnia przez drzewa w fazie podziału komórek owoców. Dobrze rozwinięte liście rozetkowe zapewniają bowiem wystarczający „ciąg transpiracyjny”, oczywiście pod warunkiem właściwej temperatury powietrza i wilgotności gleby. W tym okresie powinny więc być dostępne dla rośliny wszystkie składniki mineralne niezbędne do rozwoju liści: azot, magnez, żelazo, mangan, cynk.

Odpowiedni nawóz do jabłoni – zdiagnozowanie problemu na początek

Podstawą racjonalnego nawożenia jabłoni, ale też wszystkich upraw sadowniczych, powinny być analizy gleby oraz liści i owoców, dzięki którym można zastosować odpowiednie nawożenie doglebowe, fertygację i nawożenie pozakorzeniowe wapniem, a także zapewnić właściwe proporcje potasu do wapnia, bo ten wskaźnik daje ogromną wiedzę o zdolności owoców do przechowywania. Optymalny stosunek K:Ca w owocach powinien wynosić 25–30:1.

Niestety, w 2019 roku w wielu sadach w związku z problemami w pobieraniu składników pokarmowych i ograniczonym nawożeniem koncentracja K:Ca była zdecydowania niższa niż w latach poprzednich, a mimo to proporcja K:Ca zdecydowanie wyższa, np.:

  • 2019 rok – Szampion: K – 1950 mg/kg s.m., Ca – 42,7 mg/kg s.m. – stosunek K:Ca – 45,6, straty ok. 50%,
  • 2009 rok – Szampion: K – 6903 mg/kg s.m., Ca – 277 mg/kg s.m. – stosunek K:Ca – 24,9, straty 2–3%.

Poprawa odczynu gleby do skutecznego nawożenia drzew owocowych

Prawidłowy odczyn gleby dostosowany do wymagań jabłoni i grusz wynosi 6,2–6,7, wiśni, czereśni i śliw – 6,7–7,1, truskawki i maliny – 5,5–6,2. W celu zapewnienia prawidłowego pH gleb należy je wapnować. Najłatwiej i najlepiej doprowadzić odczyn do optymalnego dla uprawianego gatunku przed założeniem sadu. W związku z systematycznym wymywaniem wapnia z gleb ulegają one zakwaszaniu, dlatego konieczne jest regularne wapnowanie w celu utrzymania go na odpowiednim poziomie. Po neutralizacji jonów wodorowych zakwaszających gleby nadwyżka wapnia będzie dostępna dla roślin i może być przez nie pobierana. Do poprawy odczynu gleby polecane są: Wapniak kornicki, Wapniak jurajski, Kalkgran, Oxyfertil 75/25, Oxyfertil G 80. Inne produkty poprawiające żyzność gleby: https://agrosimex.pl/product-category/poprawa-zyznosci-gleby/

Nawożenie doglebowe jabłoni – rekomendowane nawozy wapniowe poprawiające stan gleby

Z prowadzonych przez Agrosimex badań wynika, że bardzo często nawet na glebach o uregulowanym odczynie gleby – pH 6,5 i więcej – zawartość przyswajalnego wapnia jest bardzo niska. Najniższy zanotowany poziom to 53 mg Ca/l gleby, a najwyższy >5000 mg Ca/l gleby. Jednak zdecydowana większość badanych gleb ma zawartość wapnia odżywczego w przedziale 210–500 mg/l. Jak już wspomniano, optymalny poziom wapnia odżywczego dla większości upraw sadowniczych wynosi 1000–1500 mg/l gleby. Wapń jest łatwo wymywany z gleby, a straty wynoszą do 350 kg CaO/rok.

Do uzupełniania w glebie zawartości wapnia odżywczego doskonałym i ekonomicznym rozwiązaniem jest ASX Siarczan wapnia. Nawóz zawiera 31% CaO rozpuszczalnego w wodzie, łatwo dostępnego dla roślin. Najlepiej zastosować go jesienią lub bardzo wczesną wiosną, żeby wapń był dostępny dla drzew i krzewów od ruszenia wegetacji. Źródłem wapnia odżywczego do wczesnowiosennego stosowania są też nawozy wapniowe, tj. Petro 330 ST bio i ASX pK plus (polecany również do stosowania po zbiorach owoców).

Bardzo dobre efekty w poprawie zaopatrzenia gleb w wapń, retencji wody oraz zmniejszaniu strat azotu daje wczesnowiosenny oprysk gleby nawozem CaTs Tiosiarczan wapnia w dawce 15–20 l/ha. W sadach, w których nie ma nawadniania w trakcie wegetacji po kwitnieniu, niedobory wapnia można uzupełnić, stosując nawozy: Qrop mix (saletra potasowo-wapniowa), który zawiera 14% N, 23% K2O i 14% CaO rozpuszczalnego w wodzie, Saletra wapniowa polowa czeska Lovofert, Nitrabor, Tropicote.

Qrop Mix
Qrop Mix
CaTs
CaTs

 

Nawożenie jabłoni poprzez fertygację

W związku z systematycznie powtarzającym się w ostatnich latach deficytem wody w wielu sadach stosowane jest nawadnianie. Często po samym nawadnianiu odczyn gleby pod kroplownikiem wzrasta nawet o 1 jednostkę, jednocześnie podczas intensywnego nawadniania drzewa pobierają więcej składników pokarmowych, a także z wierzchnich warstw gleby są wypłukiwane wapń, magnez i potas. Dlatego razem z wodą trzeba podawać nawozy zawierające wapń, takie jak saletra wapniowa Calcinit, Ducanit czy CaTs Tiosiarczan wapnia, który dzięki swoim wyjątkowym zaletom, jest nie tylko źródłem wapnia i siarki, ale również poprawia wykorzystanie azotu, potasu, magnezu i żelaza. CaTs Tiosiarczan wapnia w odróżnieniu od innych związków wapnia jest bardzo łatwo i szybko pobierany przez korzenie drzew owocowych. W sadach jabłoniowych najlepiej przeprowadzić 3–5 zabiegów CaTs w dawce 10–15 l/ha. Systematyczne stosowanie CaTs w trakcie wegetacji, oprócz dostarczenia wapnia i siarki, wzmacnia system korzeniowy, zapewnia prawidłowy rozwój strefy włośnikowej, poprawia sorpcje wody i składników pokarmowych oraz zmniejsza zasolenie gleb. W celu wzmocnienia systemu korzeniowego, lepszego pobierania składników pokarmowych i zmniejszenia antagonizmu pomiędzy składnikami poleca się wykonać w sezonie 1–3 zabiegi fertygacji, stosując Rosahumus (1 kg/ha), Maral (3 l/ha), oraz przynajmniej 1–2 zabiegi na początku wegetacji z użyciem nawozu ASX Krzem plus w dawce 0,5 l/ha.

Nawozy wapniowe dolistne – jaki preparat zastosować?

Bardzo ważne jest rozpoczęcie nawożenia wapniem jak najwcześniej, nawet w okresie kwitnienia, stosując nawóz Metalosate Calcium w fazach różowego pąka, pełni kwitnienia i opadania płatków kwiatowych. Wykonane w czasie kwitnienia opryski nawozem Metalosate Calcium skutecznie likwidują niedobory wapnia w młodych liściach i kwiatach, zmniejszają konkurencję o ten składnik pomiędzy poszczególnymi organami drzew, a aminokwasy roślinne stymulują podziały komórkowe, lotność pyłku i wiązanie owoców.

Dzięki zlikwidowaniu deficytu wapnia w liściach lepiej się one rozwijają, produkują więcej asymilatów, przez co owoce są lepiej odżywione i lepiej rosną. Po kwitnieniu, kiedy największy deficyt wapnia został zlikwidowany, należy systematycznie, co 10–14 dni, stosować nawozy wapniowe dolistne: Metalosate Calcium (2 l/ha), Viflo Cal S (3 l/ha), Rosatop Ca (5 l/ha) lub Calciminal (2–4 l/ha), a na zakończenie sezonu Metalosate Calcium (2 l/ha) i zawierający wapń w postaci mrówczanu wapnia Folanx Ca29 (5 kg/ha). Bardzo dobre efekty w likwidacji niedoborów wapnia i poprawie jędrności owoców daje dwukrotny oprysk nawozem ASX Krzem plus, wykonany na 4 i 2 tygodnie przed zbiorami.

 

Kompleksowe podejście do likwidacji niedoborów wapnia i poprawy zaopatrzenia w ten składnik gleby i drzew gwarantuje uzyskanie wysokich plonów owoców bardzo dobrej jakości, nadających się do długiego przechowywania.

 

Tabela 1. Wpływ fertygacji CaTs na plonowanie jabłek Szampion oraz na porażenie GPP, Fertico, 2016 rok

Kombinacja Dawka (l/ha) Plon (t/ha) % owoców porażonych przez GPP
Kontrola 39,87 35,7
CaTs   Tiosiarczan wapnia 3 x 20 l fertygacja 49,53 5,4

 

Tabela 2. Wyniki – koncentracja Ca w owocach (mg/kg s.m.), ISiK, 2007 rok

Kombinacja 35 dni po kwitnieniu 70 dni po kwitnieniu W czasie zbioru GPP %
Metalosate   Ca 2016b 1267b 492b 1,9a
Metalosate   Ca+K 1962b 1261b 471b 6,8b
Kontrola 1777a 1043a 370a 7,5b

 

Tabela 3. Wyniki – koncentracja wapnia w liściach (%), ISiK, 2007 rok

Kombinacja 35 dni po kwitnieniu 70 dni po kwitnieniu W czasie zbioru
Metalosate   Ca 0,49b 0,85b 1,83b
Metalosate   Ca+K 0,50b 0,86b 1,88b
Kontrola 0,35a 0,72a 1,57a

 

Wpływ stosowania nawozu Metalosate Calcium na koncentrację wapnia w jabłkach, SGGW, 2010/2011

 

Krzysztof Zachaj, Iwona Polewska-Jankowiak