Nawożenie i biostymulacja malin letnich i jesiennych

Decyzję o nawożeniu malin przed założeniem plantacji opiera się na wynikach analizy gleby. Natomiast w trakcie uprawy podejmuje się ją na podstawie zarówno badania gleby, jak i zawartości składników pokarmowych w liściach oraz oceny wyglądu roślin. Co jest jeszcze istotne w tym procesie?

dr Paweł Krawiec/Horti Team, Lublin

Gleba jest jednym z istotnych czynników decydujących o powodzeniu uprawy malin. W przypadku tych roślin poleca się gleby brunatne i płowe, wykształcone z glin lekkich lub utworów pyłowych. Dobre są również gleby bielicowe, powstałe z piasków gliniastych zalegających na glinie lekkiej i średniej lub utworach pyłowych, oraz lekkie i średnie czarne ziemie lub lekkie mady. Maliny mają dobrze rozbudowany system korzeniowy, którego główna masa zalega w warstwie 0–20 cm, dlatego wymagają gleb wilgotnych, żyznych. O żyzności gleby decyduje zawartość próchnicy. W glebach żyznych przekraczana o 5% (czarnoziemy). Niestety, w Polsce ponad 60% gleb zawiera mniej niż 2% próchnicy.

Próchnica składa się z substancji nieswoistych (np. białka czy ligniny) oraz swoistych (kwasy humusowe). Wśród kwasów humusowych rozróżnia się kwasy fulwowe, huminowe i huminy. Kwasy humusowe wpływają na parametry fizykochemiczne gleb i podłoży. Dzięki poprawie właściwości sorpcyjnych umożliwiają roślinom efektywniejsze wykorzystanie składników pokarmowych z nawozów. Biorą również udział w procesach unieruchamiania metali ciężkich. Dzięki korzystnemu oddziaływaniu na rozwój systemu korzeniowego roślin stymulują ich wzrost i plonowanie.

W celu zwiększenia efektywności żywienia producenci owoców mogą sięgnąć po biostymulatory. Wymienione cechy kwasów humusowych pozwalają umieścić zawierające je produkty w kategorii biostymulatorów. Jednym z produktów umożliwiających dostarczanie kwasów humusowych jest Rosahumus. Na wykresie przedstawiono wpływ stosowania tego nawozu w różnych terminach na plonowanie malin w kolejnym roku.

Wspomniane już żywienie jest kolejnym istotnym czynnikiem decydującym o wzroście i owocowaniu malin. Nadmiar lub niedobór składników pokarmowych powoduje zachwianie równowagi w metabolizmie rośliny, prowadząc do słabszego plonowania i wydawania owoców gorszej jakości.

Nawożenie malin przed założeniem plantacji

Standardowo w sadownictwie do oznaczania P i K w glebie stosuje się metodę Egnera-Riehma, w przypadku Mg – metodę Schachtschabela, a odczyn gleby oznacza się w 0,1-molowym KCl. Dodatkowo warto posłużyć się metodą uniwersalną, która umożliwia wyodrębnienie ze wspólnego wyciągu zawartości składników te występujące głównie w roztworze glebowym. Jej wyniki nie zależą od głębokości poziomu genetycznego, odczynu i zawartości części spławianych. Są więc łatwiejsze do interpretacji.

Stwierdzenie w badanej metodą Egnera-Riehma niskiej lub średniej zawartości fosforu decyduje o zastosowaniu przed założeniem plantacji dawek od 50 do 150 kg P2O5/ha. Sugeruje się również nawożenie fosforem w dawce 50–100 kg P2O5/ha przy zawartości w dolnym zakresie zasobności wysokiej tego składnika ze względu na możliwość jego uwsteczniania, zwłaszcza na glebach kwaśnych. Pomocna w takim przypadku będzie dodatkowa analiza metodą uniwersalną. Przy niskim lub średnim poziomie potasu dawki wyniosą od 60 do 180 kg K2O/ha, w zależności od zawartości części spławianych. Nawożenie K przy jego wysokim poziomie w glebie będzie konieczne na glebach ciężkich (>35% części spławianych), w których jony K+ mogą być silnie sorbowane. Wówczas dawka wyniesie 20–40 kg K2O/ha. Do nawożenia potasem poleca się nawozy siarczanowe. Przy niskiej zawartości Mg stosuje się nawozy potasowo-magnezowe.

Jeśli pH gleby jest na poziomie <5,5, to należy ją zwapnować. Dawki CaO wynoszą od 1 do 6 t/ha. Wapnowanie na owocującej plantacji wykonuje się co 3–4 lata, w dawkach 700–1500 kg CaO/ha, w zależności od pH i składu granulometrycznego gleby. Jednak lepszym rozwiązaniem jest coroczne wapnowanie w dawkach 200–300 kg CaO/ha. Takie nawożenie równoważy ilość wapnia wypłukiwaną z pola w ciągu roku.

Nawożenie malin w czasie prowadzenia plantacji

Uważa się, że malina nie jest gatunkiem o dużych wymaganiach pokarmowych. W największym stopniu reaguje na nawożenie azotem i potasem, ma małe potrzeby w stosunku do zawartości fosforu.

Azot

Całkowity azot wykorzystany przez rośliny odmian malin letnich (bez korzeni) waha się od 69 do 122 kg/ha. Gospodarka azotem w malinach tej grupy odmian zależy od terminu cięcia pędów. Wczesny (w połowie sierpnia) powoduje, że wraz z pędami są usuwane mniej więcej 24 kg N//ha. Opóźnienie cięcia do września powoduje zmniejszenie strat azotu do 13 kg/ha dzięki przesunięciu składnika z pędów dwuletnich do jednorocznych. W ten sposób powstaje rezerwa azotu do wykorzystania wiosną kolejnego sezonu. Istotny jest termin wnoszenia N do uprawy. Standardowo w pierwszym roku po założeniu plantacji wysiewa się 5–7 g N/m2 (wyższe dawki na glebach o niskiej zwartości próchnicy) wzdłuż rzędów roślin na powierzchnię pasów o szerokości 1 m. \

Dawkę można podzielić na 3 części: pierwsza, gdy przyrosty mają 10 cm wysokości, druga i trzecia po 3 i 6 tygodniach. W drugim roku taką samą dawkę dzieli się na dwie części i stosuje na pasy o szerokości 1,5 m. Pierwsza dawka, gdy przyrosty osiągną mniej więcej 10 cm, druga 4 tygodnie później. Od trzeciego roku nawożenie azotowe stosuje się na całą powierzchnię w dawce 50–70 kg N/ha, dzielonej na dwie części, w tych samych terminach co w drugim roku. Dla odmian powtarzających owocowanie poleca się podobny schemat nawożenia, z dawką azotu wyższą o 40–50% (70–105 kg N/ha).

Fosfor

Zapotrzebowanie malin na fosfor jest relatywnie niewielkie (6,5–8,0 kg/ha), ale w przypadku jego braku dochodzi do spadku plonu. Postępujący deficyt powoduje, że liście są mniejsze, kruche, zwinięte, mają coraz ciemniejszy zielony kolor, który następnie zmienia się w bordowofioletowe przebarwienia (takie objawy można zaobserwować na polu podczas chłodnej i wilgotnej wiosny). Niestety, zaopatrzenie roślin w fosfor podczas prowadzenia plantacji jest trudne, ponieważ pierwiastek ten w niewielkim stopniu przemieszcza się w głąb gleby. Zwykle tempo transportu fosforu jest mniejsze, niż jest to konieczne do zaspokojenia wymagań rośliny. Stąd tak ważne jest równomierne rozmieszczenie tego pierwiastka w warstwie ornej przed założeniem plantacji. Ponadto na glebach kwaśnych (o pH niższym niż 5,5) fosfor przechodzi w formy niedostępne dla roślin, co uniemożliwia wykorzystanie jego zapasów. Jeżeli zachodzi potrzeba nawożenia fosforem, to jego dawki nie przekraczają 40–70 kg P2O5/ha.

Potas

Kolejnym składnikiem, po nawożeniu którym można się spodziewać reakcji maliny jest potas. Z 1 ha plantacji malin odmian letnich wynosi się z plonem oraz z materią organiczną od 47,5 do 52 kg K. Największe zapotrzebowanie na ten składnik przypada na okres zawiązywania owoców i ich intensywnego wzrostu. Później potas jest składnikiem towarzyszącym i współodpowiedzialnym za hamowanie wzrostu pędów i stopniowe wchodzenie roślin w stan spoczynku. Jeśli pole było właściwie przygotowane, to po posadzeniu, przy średniej klasie zasobności gleby, stosuje się dawki od 50 do 80 kg K2O/ha, a przy niskiej – od 80 do 120 kg K2O/ha.

Magnez

Z 1 ha plantacji malin letnich wynosi się z plonem i materią organiczną od 7 do 8 kg Magnezu. Natomiast z plantacji malin owocujących na pędach jednorocznych 15–24 kg Mg/ha – z powodu dużej masy ilościowej młodych i owocujących pędów. Nawożenie magnezem powinno również obejmować roczne wymywanie tego składnika poza system korzeniowy. I wówczas może wahać się w przedziale 12–80 kg MgO/ha/rok. Oceniając zasobność gleby w magnez, należy wziąć pod uwagę jego stosunek ilościowy do potasu, który nie powinien przekraczać 3,5.

 

 

Programy nawożenia maliny odmiany Polana wykorzystujące różnego rodzaju nawozy, Karczmiska, województwo lubelskie, 2020 rok

Termin (m-c)	Typ programu nawożeniowego
	posypowy	dawka (kg lub l/ha)	posypowo- -fertygacyjny	dawka (kg lub l/ha)	płynny	dawka (kg lub l/ha)	płynno- -fertygacyjny	dawka (kg lub l/ha)
IV	ASX Siarczan wapnia	300	ASX Siarczan wapnia	300	ASX Siarczan wapnia	300	ASX Siarczan wapnia	300
	RSM + CaTs Tiosiarczan wapnia (belka herbicydowa)	100 + 20	RSM + CaTs Tiosiarczan wapnia (belka herbicydowa)	100 + 20	RSM + CaTs Tiosiarczan wapnia (belka herbicydowa)	130 + 20	RSM + CaTs Tiosiarczan wapnia (belka herbicydowa)	130 + 20
	Rosafert 5-12-24	150	Rosafert 5-12-24	150
	fosforan amonu	100	ASX Polifosforan amonu (belka herbicydowa)	10
V	saletra amonowa	150	Rosasol 8-50-12	15	RSM + ASX Polifosforan amonu + KTS Tiosiarczan potasu (belka herbicydowa)	100 + 30 + 30	RSM + ASX Polifosforan amonu + KTS Tiosiarczan potasu (belka herbicydowa)	100 + 30 + 30
			Rosasol 19-19-19	15			Rosasol 8-50-12	15
							Rosasol 19-19-19	15
VI	Unika Calcium 14,2-0-24, 12 CaO	200	CaTs Tiosiarczan wapnia + RSM	10 + 10			CaTs Tiosiarczan wapnia + RSM	10 + 10
			Rosasol 19-19-19	15 x 2			Rosasol 19-19-19	15 x 4
VII			Rosasol 19-19-19	15 x 3			Rosasol 19-19-19
			CaTs Tiosiarczan wapnia + RSM	10 + 10			CaTs Tiosiarczan wapnia + RSM
			Rosasol 9-12-36	15 x 4			Rosasol 9-12-36
Razem dawka na 1 ha	N – 147 kg, P2O5 – 64 kg, K2O – 84 kg, CaO – 119 kg		N – 80 kg, P₂O₅ – 48 kg, K₂O – 65 kg, CaO – 97 kg		N – 100 kg, P2O5 – 11 kg, K2O – 8 kg, CaO – 95 kg		N – 129 kg, P2O5 – 34 kg, K2O – 60 kg, CaO – 97 kg

Doświadczenia z różnymi programami nawożenia malin

W 2020 roku na towarowej plantacji maliny odmiany Polana w województwie lubelskim przeprowadzono doświadczenie z różnymi programami nawożenia. Analiza gleby przed rozpoczęciem doświadczenia wskazywała wysokie zawartości K i Mg.

Do zbudowania programów wykorzystano nawozy płynne – CaTs Tiosiarczan wapnia, RSM (32% N), ASX Polifosforan amonu (NP 11-37), KTS Tiosiarczan potasu – nawozy posypowe z gamy Rosafert oraz nawozy do fertygacji z gamy Ultrasol. Zrealizowane programy nawożenia zamieszczono w tabeli.

Na wysokość plonów oraz długość zbiorów w 2020 roku decydujący wpływ miały warunki atmosferyczne. Podczas bezśnieżnej zimy oraz po rozpoczęciu wegetacji w marcu doszło do uszkodzeń mrozowych systemu korzeniowego i wyrastających odrostów korzeniowych. Plony były niższe niż zazwyczaj. Stwierdzono, że na wielkość plonu pozytywny wpływ ma zastosowanie dodatkowo w programach posypowym i płynnym fertygacji nawozami Ultrasol. Istotne jest to, że wzrost plonu w trzech programach – posypowo-fertygacyjnym, płynnym i płynno-fertygacyjnym – uzyskano stosując mniejsze dawki azotu, fosforu i potasu w porównaniu do programu posypowego.