Konserwacja systemu nawadniającego 
– harmonogram przeglądów instalacji

Systemy nawadniania kropelkowego, podobnie jak większość urządzeń rolniczych, wymagają corocznej konserwacji, pozwalającej zapewnić im najwyższą wydajność w każdym sezonie. Szczególnie zalecana jest konserwacja linii kroplującej na koniec sezonu, ale nie tylko. Przeglądy instalacji najłatwiej będzie zaplanować zgodnie z harmonogramem opracowanym przez specjalistów.

Katarzyna Byliniak

System nawadniającyPodstawą określenia rodzaju potrzebnych prac konserwacyjnych jest zbadanie źródła i jakości wody. W niektórych przypadkach mogą być konieczne dodatkowa praca i zasoby w celu poprawy jakości wody, aby utrzymać linie kroplujące i emitery w czystości. To niezbędne, żeby można było dostarczać wodę i składniki odżywcze przy określonych przepływach projektowych.
Poza początkowymi problemami z jakością wody lub sezonowymi konserwacjami, określenie rodzaju napraw rozpoczyna się od zidentyfikowania przyczyn uszkodzenia systemu. Czynniki, które mogą być odpowiedzialne za zmniejszenie przepływu wody, to m.in.:

  • zawiesiny,
  • 
osady chemiczne,
  • 
wzrost biologiczny,
  • 
wnikanie korzeni,
  • 
cząsteczki gleby czy zgniatanie, zaginanie przewodów.

Poniżej zostały omówione podstawowe działania i urządzenia usprawniające działanie systemów nawadniających.

Płukanie

Zadowalający poziom czystości

Działanie każdego nowego systemu zaczyna się z wartością wskaźnika wydajności systemu równą 100%, co oznacza, że jest ono zgodne ze specyfikacją projektu. Po rozpoczęciu nawadniania wskaźnik zaczyna spadać z wielu różnych powodów. Istnieje bezpośredni związek między zmniejszoną jednorodnością wydajności a zmniejszonym plonem. Właśnie dlatego zaleca się, aby każdy plantator mający system nawadniania kroplowego, przeprowadzał jego przepłukiwanie między sezonami wegetacyjnymi. Jeśli podczas płukania woda zmienia się z mętnej na klarowną, jest to dobra wskazówka, że przewody są odpowiednio przepłukane.
W sadach, gdzie linie zwykle znajdują się nad ziemią, ważne jest otwarcie końca rurki kroplowej w celu dodatkowego spłukania, podobnie jak w przypadku linii głównych. Regularna konserwacja, inspekcja i płukanie w trakcie sezonu również pomogą zapobiec zatykaniu się emiterów. Często wymagane jest wsparcie chemiczne, aby uniknąć zatykania emitera z powodu rozwoju mikroorganizmów lub złogów mineralnych. Ta opcja może okazać się konieczna, gdy cząsteczki nieorganiczne przyczepiają się do osadów biologicznych, które mogą stanowić istotne źródło zatykania.
Chlorowanie może być skutecznym sposobem zwalczania biologicznych mułów. Jeśli osady kamienia stają się problematyczne, można je usunąć za pomocą wtrysku kwasu. Kilka kwasów można skutecznie zastosować w celu obniżenia pH wody do nawadniania, aby ograniczyć możliwość wytrącania chemicznego i poprawić skuteczność wtryskiwania chloru. Kwasy można wstrzykiwać w taki sam sposób jak nawóz – ważne są jednak wiedza na temat ich prawidłowego stosowania oraz zachowanie szczególnej ostrożności.

Rozbudowana, precyzyjna instalacja nawadniająca (pobieranie wody, filtracja, fertygacja) – przykładowy schemat

Wodomierze

WodomierzUrządzenia te dostarczają informacji dotyczących zużycia wody, które są niezbędne do planowania nawadniania oraz do monitorowania, czy kroplowniki nie uległy zatkaniu. W rolnictwie najczęściej stosowane są wodomierze śrubowe.
Aby wykryć zatkanie lub nieszczelność systemu nawadniania, należy co tydzień sprawdzać natężenie przepływu w systemie. Jego spadek w miarę upływu czasu może wskazywać na zatkanie. Przed sprawdzeniem natężenia przepływu należy ustalić, czy ciśnienie w instalacji jest prawidłowe. Aby uzyskać dokładne i użyteczne dane dotyczące systemu nawadniania kropelkowego, wartość ciśnienia roboczego systemu musi być zgodna z pierwotnym planem przy każdej kontroli przepływu. Jeśli dopuszcza się wahania ciśnienia roboczego, uzyskane wartości przepływów będą poprawne, ale nie będą użyteczne w kierunku wykrywania zatorów.
Zastosowanie kilku małych wodomierzy (rozmiar w standardzie 5/8” lub 3/4”) do monitorowania przepływu do poszczególnych linii kroplujących (bocznych) zapewnia lepsze wykrywanie zatkania niż pojedynczy, duży wodomierz umieszczony na głównej części tłoczącej systemu. Zaleca się ich użycie zwłaszcza w dużych projektach – ponad 100 ha.

Manometry

Są niezbędnym elementem systemu nawadniania kropelkowego. Manometry dostarczają istotnych informacji, pomagających w wykrywaniu wycieków i zatorów oraz w zarządzaniu filtrami, wtryskiwaczami chemikaliów i utrzymywaniu systemu w jego zakresie roboczym.
Ważne jest, aby ciśnienie mierzyć w różnych kluczowych punktach systemu nawadniania – w głównej części tłoczącej systemu, w części tłoczącej każdej strefy nawadniania oraz na wlocie i końcu wybranych linii kroplujących na polu.
Producenci akcesoriów do nawadniania oferują różne adaptery dysz, które można podłączyć w kluczowych punktach systemu, co pozwala na skorzystanie z jednego ręcznego manometru wyposażonego w igłę. Na ilustracji zaprezentowano przykład takiego rozwiązania firmy Netafim.

Harmonogram konserwacji systemu nawadniającego

Opracowany przez Netafim harmonogram zawiera terminy przeglądów instalacji z przypisanymi do nich pracami konserwacyjnymi.
Podczas obsługi nowego systemu po raz pierwszy:

  • 
przepłukać orurowanie – główną linię, podsieci i rury dystrybucyjne,
  • 
płukać linie kroplujące,
  • sprawdzić rzeczywiste natężenie przepływu i ciśnienie robocze dla każdej zmiany nawadniania (gdy system jest aktywny przez co najmniej pół godziny),
  • 
porównać zebrane dane z danymi dostarczonymi z systemem (planowane) – tolerancja nie powinna być większa niż ± 5%,
  • 
zapisać nowo uzyskane dane i zachować je jako punkt odniesienia do wykorzystania w przyszłości,
  • 
jeśli natężenie przepływu i/lub ciśnienie robocze w dowolnym punkcie systemu różnią się o więcej niż 5% na podstawie danych dostarczonych z systemem, poprosić instalatora o sprawdzenie systemu pod kątem usterek.

Raz w tygodniu:

  • 
sprawdzić rzeczywiste natężenie przepływu i ciśnienie robocze dla każdej zmiany nawadniania w normalnych warunkach pracy (czyli gdy system jest aktywny przez co najmniej pół godziny i ustabilizowany),
  • 
porównać zebrane dane z danymi wzorcowymi,
  • 
sprawdzić, czy woda dociera do końców wszystkich przewodów kroplujących,
  • 
sprawdzić różnicę ciśnień na filtrach – dobrze zaplanowany system filtracji powinien tracić 0,2–0,3 bara (gdy system filtracji jest czysty). Jeśli różnica ciśnień przekracza 0,8 bara (11,6 PSI), należy sprawdzić filtr(y) i ich sterownik pod kątem usterek.

Raz w miesiącu:

  • 
sprawdzić natężenie przepływu pompy i ciśnienie na jej wylocie,
  • 
przepłukać przewody kroplujące (może być wymagana wyższa lub niższa częstotliwość, w zależności od rodzaju i jakości wody),
  • 
jeśli system filtracji jest automatyczny, zainicjować przepłukiwanie filtra(ów) i sprawdzić, czy wszystkie elementy działają zgodnie z planem; jeżeli są zainstalowane zawory regulacyjne, sprawdzić ciśnienie na wylocie każdego z nich i porównać te wartości z danymi wzorcowymi.

Raz w sezonie wegetacyjnym:

  • 
sprawdzić wszystkie zawory w instalacji,
  • 
sprawdzić poziom zabrudzenia instalacji (osadzanie się węglanów, glonów i soli),
    sprawdzić, czy nie ma zatkania kroplownika,
  • 
przepłukać rurociąg – główny przewód, rury podsieciowe i dystrybucyjne,
    w razie potrzeby wstrzyknąć nadtlenek wodoru i/lub kwasy zgodnie z wymaganiami.

Pod koniec sezonu wegetacyjnego:

  • 
można wtryskiwać chemikalia do konserwacji i płukania linii głównej, linii podrzędnych, rur rozprowadzających i linie kroplujące,
  • 
przepłukać linie kroplujące,
  • 
przygotować system na okres braku aktywności pomiędzy sezonami wegetacyjnymi.

Aby w pełni wykorzystać zalety systemu nawadniania kropelkowego, ważne jest regularne monitorowanie rzeczywistego stanu gleby, wody do nawadniania i kondycji upraw.