Jak zwalczać szkodniki glebowe w truskawce i borówce
Od wielu lat obserwuje się wzrost szkód powodowanych przez szkodniki glebowe – pędraki, opuchlaki i drutowce. Problem dotyczy najczęściej plantacji truskawek, borówek, malin, porzeczek, agrestu, a także szkółek i młodych, 1–5-letnich sadów. Producenci nie zawsze mają świadomość zagrożenia, dopóki nie poniosą odczuwalnych strat w uprawie.
Barbara Błaszczyńska
Szkodniki glebowe w truskawce i borówce
Aby uniknąć ryzyka szkód na plantacji czy w sadzie, przed ich założeniem powinno się sprawdzić pole pod kątem obecności szkodników glebowych. Jeśli agrofagi zostaną stwierdzone, wówczas należy oszacować stopień presji z ich strony oraz ustalić, jakie gatunki dominują – opuchlaki czy pędraki. W sytuacji przekroczenia progu zagrożenia sadownik powinien wybrać inne, wolne od szkodników pole lub podjąć się ich zwalczania.
Ocena zagrożenia związanego ze szkodnikami glebowymi
Ocenę zagrożenia przeprowadza się od maja do końca sierpnia. Na powierzchni 1 ha należy wykopać 32 dołki o wymiarach 25 x 25 cm i głębokości 30 cm (co stanowi około 2 m2). Wybraną glebę rozrzuca się na folii, aby ułatwić szukanie larw – są one widoczne gołym okiem.
Próg zagrożenia to zaledwie:
- 1 pędrak (drutowiec) na 2 m2 pola,
- 10 larw opuchlaków na 2 m2 pola.
Za straty na plantacjach najczęściej odpowiedzialne są opuchlaki (truskawkowiec, lucernowiec, rudonóg) i pędraki, czyli larwy chrabąszczy – majowego i kasztanowca – ogrodnicy niszczylistki i guniaka czerwczyka. Larwy opuchlaków są kremowe z ciemnobrązową głową, bez widocznych nóg, rogalikowato zgięte. Ich wielkość to 6–12 mm (w zależności od gatunku chrząszcza). Pędrak to również białokremowa larwa wygięta w podkówkę, ale ma charakterystyczną, dużą brunatną głowę i wyraźne trzy pary silnych nóg. Ponadto pędraki zazwyczaj są większe, osiągają 50–60 mm (w zależności od gatunku i stadium rozwojowego). Rozwój pędraków trwa od 1 roku (np. w przypadku ogrodnicy niszczylistki) do 4 lat (chrabąszcze majowy i kasztanowiec), dlatego w glebie można spotkać osobniki mniejsze i większe.
Jeżeli problem szkodników glebowych ujawni się w trakcie eksploatacji plantacji, obserwuje się charakterystyczne uszkodzenia roślin.
Symptomy żerowania szkodników glebowych
Larwy opuchlaków zjadają całkowicie drobne korzenie i uszkadzają grubsze oraz szyjkę korzeniową, ogryzając z nich korę. Powoduje to stopniowe więdnięcie roślin, a w konsekwencji ich placowe zamieranie. Presja szkodnika, a więc i wielkość strat, wyraźnie narasta w miarę starzenia sią plantacji. W przypadku pędraków pierwsze symptomy ich obecności to słabszy wzrost roślin, jednak najczęściej obserwuje się gwałtowne więdnięcie i zamieranie roślin, szczególnie w pierwszych miesiącach po sadzeniu. Nawet kilkadziesiąt procent zniszczonych roślin odnotowuje się głównie na plantacjach, na których żerują dwu- i trzyletnie larwy, ponieważ to one są najbardziej żarłoczne. Szkodnik potrafi całkowicie zniszczyć korzenie roślin, w konsekwencji łatwo jest wyjąć z gleby nawet 3–4-letnie krzewy borówki. Pędraki, w odróżnieniu od opuchlaków, przemieszczają się wzdłuż rzędu, powodując zamieranie kolejnych sąsiadujących ze sobą roślin. Niestety, obserwuje się także uszkodzenia wtórne, czyli nasiloną obecność na plantacjach kretów i nornic, a także wizyty dzików, borsuków i lisów, które rozkopując glebę w poszukiwaniu larw, dokonują kolejnych zniszczeń.
Skuteczne zwalczanie szkodników glebowych na plantacjach truskawki i borówki
Po wycofaniu chloropiryfosu bardzo perspektywiczne w walce ze szkodnikami glebowymi są rozwiązania biologiczne z wykorzystaniem entomopatogenicznych nicieni – polecane zarówno w gospodarstwach ekologicznych, jak i konwencjonalnych.
Nemasys® to marka produktów do walki biologicznej ze szkodnikami glebowymi. Firma BASF oferuje pod tą nazwą szeroką gamę pożytecznych nicieni. Rozwiązania są bezpieczne dla środowiska, a przy zachowaniu określonych procedur i warunków aplikacji można uzyskać bardzo wysoką skuteczność. Przede wszystkim konieczne jest wykonanie zabiegu preparatem odpowiednim dla dominującego gatunku szkodnika i w ściśle określonym dla niego terminie.
Nemasys L (nicienie Steinernema kraussei) – zwalcza larwy i poczwarki opuchlaków. Jest polecany w dwóch terminach:
w końcu lata (sierpień, wrzesień i początek października), kiedy dominują larwy,
wiosną (przełom kwietnia i maja), kiedy występują starsze larwy z jesiennych wylęgów i poczwarki.
Zabieg tym produktem powinien być wykonany przy temperaturze gleby wynoszącej minimum 5ºC, a maksymalnie 30ºC.
Nemasys G (nicienie Heterorhabditis bacteriophora) – jest polecany do zwalczania pędraków. Ma nieco wyższe wymagania co do temperatury gleby – w zakresie 12–30ºC. Aplikację planuje się, kiedy pojawiają się młode larwy z jaj złożonych przez dorosłe osobniki, optymalnie od końca czerwca do końca lipca, ewentualnie także w sierpniu i wrześniu. Trzeba mieć jednak świadomość, że im później nastąpi aplikacja, tym bardziej spadnie jej skuteczność – produkt najlepiej zwalcza bowiem młodsze stadia rozwojowe pędraków. Ponieważ rozwój pędraków, np. chrabąszczy majowego i kasztanowca, trwa 3–4 lata, dlatego przy dużej ich presji zwalczanie powinno być powtarzane w kolejnych dwóch, a nawet trzech latach, co pozwoli ograniczyć zagrożenie do minimum.
Infekcyjne młode osobniki nicieni po aplikacji do gleby w ciągu 4 tygodni aktywnie poszukują larw i pasożytują je, przenikając przez ich naturalne otwory. Nicienie w ciałach larw wydzielają bakterie symbiotyczne, i to właściwie one stopniowo zabijają ofiarę od środka. Od momentu zakażenia w ciągu 3 dni larwy przestają się odżywiać, a po 2–4 tygodniach giną. W ciałach martwych larw rozwija się następne pokolenie „głodnych”, infekujących nicieni. Gdy te rozpadają się, nicienie przedostają się do gleby, szukając kolejnych opuchlaków czy pędraków.
Stosowanie – zalecenia
Aplikację nicieni powinno się wykonać wieczorem lub przy pochmurnej pogodzie, ponieważ są one wrażliwe na promienie UV. Trzeba sprawdzić także temperaturę gleby, aby stosować produkty w zakresie optymalnym dla poszczególnych z nich. Bardzo ważna jest również wysoka wilgotność gleby w momencie aplikacji i jeszcze przynajmniej przez kolejne 2–3 tygodnie, ponieważ decyduje ona m.in. o aktywnym przemieszczaniu się nicieni w glebie. Należy zatem zaczekać na deszcz i/lub przeprowadzić deszczowanie pola (deszczownia szpulowa), tak długo, aż uzyska się wilgotność gleby do głębokości minimum 20–30 cm. Do aplikacji cieczy roboczej można wykorzystać opryskiwacz polowy i belkę herbicydową (te wcześniej powinny być wypłukane, gdyż resztki środków ochrony roślin mogą osłabić działanie nicieni). Trzeba pamiętać, aby przed zastosowaniem nicieni usunąć filtry lub sita – średnica najwęższego punktu instalacji nie powinna być mniejsza niż 0,3–0,5 mm. W przypadku produktów Nemasys zalecane jest również korzystanie z systemu nawadniania kropelkowego (rekomendowane są linie z kompensacją ciśnienia). Po wykonaniu aplikacji konieczne jest kolejne deszczowanie plantacji (albo deszcz), żeby pomóc nicieniom w pokonaniu drogi w głąb gleby, bliżej korzeni, a w przypadku aplikacji nicieni na rosnącej plantacji – aby spłukać produkt naniesiony na liście roślin – niespłukane nicienie wyschną i nie zostanie podana wymagana dawka.
Na 1 ha rekomenduje się 4 opakowania nicieni po 250 mln (produkty Nemasys są dostępne w opakowaniach po 50 i 250 mln).
Nemasys® to marka produktów do walki biologicznej ze szkodnikami glebowymi. Firma BASF oferuje pod tą nazwą szeroką gamę pożytecznych nicieni.