Jak zarządzać mikroklimatem w sadzie

Warunki atmosferyczne odgrywają kluczową rolę w procesie wzrostu i plonowania drzew owocowych. Przymrozki, upały, susza i gwałtowne zmiany temperatur mogą bardzo negatywnie wpłynąć na wydajność upraw i jakość owoców. Dlatego zachowanie odpowiedniego mikroklimatu w sadzie to jedno z podstawowych działań, mających na celu pomoc roślinom w przetrwaniu niekorzystnych okoliczności w jak najlepszej kondycji.

Agnieszka Bober

Wiosenne przymrozki zaliczane są do największych zagrożeń dla drzew owocowych. Mogą one zniszczyć pąki kwiatowe i młode owoce, a to prowadzi do znacznego spadku plonów. Do rozwiązań, które pomagają chronić sad przed przymrozkami, należy pokrycie roślin zamarzającą wodą. Zasada tego procesu opiera się na wydzielaniu lub absorpcji dużej ilości ciepła wraz ze zmianami stanu skupienia wody. Przy każdym stopniu ochłodzenia 1 litra wody otrzymuje się 1 kcal ciepła. Podczas zamarzania 1 litra wody emitowanych jest aż 80 kcal ciepła. Wysoka wilgotność atmosferyczna ogranicza straty ciepła poprzez promieniowanie. Gdy temperatura powietrza zbliża się do 0°C, woda zamarzając, oddaje ciepło krzepnięcia roślinie i po ewentualnym zamarznięciu tworzy warstwę lodu izolującą ją przed mrozem.

Groźne dla upraw są także upały i przegrzanie roślin. Również w tym przypadku potencjał systemu nawadniającego często jest nie do przecenienia.

A zatem wybór techniki nawadniania odpowiedniej do uprawy i ukształtowania terenu oraz do celu jej wykorzystania ma niebagatelne znaczenie w kontekście osiągnięcia sukcesu w radzeniu sobie z nieprzewidywalnymi warunkami pogodowymi.

Zraszanie nadkoronowe w sadzie

To skuteczne narzędzie do ochrony przed przymrozkami, upałem i suszą. Metoda ta polega na ciągłym zraszaniu uprawy wodą przy wykorzystaniu systemu nawadniającego. W wyniku tego procesu w czasie mrozu tworzy się cienka warstwa lodu na powierzchni rośliny, pełniąca funkcję ochronną dla jej wewnętrznych komórek. Dzięki stałemu dopływowi wody warstwa lodu nie osiąga temperatury krytycznej, co zapobiega zamarzaniu komórek rośliny. Ponadto w procesie zmiany stanu skupienia wody uwalniana jest dodatkowa energia, która podgrzewa uprawę.

Zraszanie nadkoronowe sprawdza się także podczas upałów, gdy rośliny potrzebują zarówno nawodnienia, jak i ochłodzenia. Rozpylanie wody na koronach drzew pomaga obniżyć temperaturę i zapobiega przegrzewaniu się roślin.

Wybór odpowiedniego zraszacza nadkoronowego ma istotne znaczenie dla skutecznej ochrony sadu przed przymrozkami oraz dla zapewnienia roślinom optymalnych warunków wzrostu. Na rynku dostępnych jest wiele godnych uwagi urządzeń.

Wśród sadowników popularnością cieszą się m.in.:

•  Flipper NaanDanJain – mikrozraszacz i zamgławiacz o wydajności wody 43 l/h i zasięgu do 9 m. Umożliwia podlewanie wąskich i długich pasów, pozostawiając między nimi suche rzędy.
•  VYR 33 – pełnoobrotowy zraszacz z mosiądzu, o średnim zasięgu. Charakteryzuje się dużym promieniem działania, zachowując przy tym wysoką sprawność i efektywność. Został zaprojektowany do pracy przy wyższych ciśnieniach niż standardowe zraszacze.
•  234 AF NaanDanJain – model średniej wielkości metalowego pełnoobrotowego zraszacza. Jest wykonany z mosiądzu. Cechuje się dużym zakresem zraszania, który – w zależności od zastosowanej dyszy i ciśnienia – wynosi od 32 do 39 metrów.

Zraszanie podkoronowe drzew owocowych

Stanowi ono oszczędne narzędzie do tworzenia mikroklimatu. Model nawadniania podkoronowego polega na nawadnianiu gleby jedynie w pobliżu drzew. Zraszacze pełnoobrotowe lub z regulowanym kątem zraszania cieszą się dużą popularnością ze względu na niezawodność i efektywność działania. Ponadto cechują się wszechstronnością – można instalować je i w sadach, i na plantacjach truskawek, a poza podlewaniem gleby wykorzystywać do tworzenia mikroklimatu w ochronie przed przymrozkami oraz podczas schładzania i nawadniania drzew w okresie upałów.

Tego typu zraszacze są wyposażone w zabezpieczenia, takie jak sprężyny i przeguby, które skutecznie chronią je przed zablokowaniem przez lód lub inne obce substancje. Poniżej zostały scharakteryzowane wybrane mikrozraszacze wykorzystywane do tworzenia mikroklimatu w sadach w ramach zraszania podkoronowego.

Mikrozraszacze w sadach

W tej kategorii dostępnych jest wiele rozwiązań dostosowanych do różnych rodzajów upraw, warunków klimatycznych czy uwarunkowań terenowych. Istnieją dwa główne rodzaje mikrozraszaczy
– statyczne i dynamiczne.

Mikrozraszacze statyczne dzielą się na pełnoobrotowe i te z regulowanym kątem zraszania, co pozwala wykorzystywać je w ramach różnych schematów rozmieszczenia. Dzięki temu można precyzyjnie dostosować nawadnianie do potrzeb sadu, włączając w to utrzymanie suchej części pnia drzewa.

Mikrozraszacze dynamiczne wyposażone są w krętlik, który zazwyczaj obraca się z dużą prędkością, co skutkuje równomiernym rozprowadzaniem wody na całym obszarze. Prędkość obrotowa wpływa na zróżnicowanie rozmiaru kropel, co ułatwia ich wchłanianie przez glebę i sprawia, że są one bardziej odporne na działanie wiatru. Ze względu na specyficzny zakres działania mikrozraszacze dynamiczne doskonale sprawdzają się w przypadku wąsko usytuowanych rzędów drzew w sadach.

Spośród szerokiej gamy mikrozraszaczy umożliwiających ochronę sadów przed przymrozkami doświadczeni plantatorzy najchętniej wybierają najbardziej skuteczne modele, które sprawdzają się nawet w przypadku temperatur sięgających -8°C. Należą do nich m.in.:

•  MegaNet, SuperNet i GyroNet – urządzenia marki Netafim, które oprócz tradycyjnego umieszczania pod drzewami można zawieszać na rurach PE między drzewami w rzędzie, na wysokości mniej więcej 1 m.
•  Hadar 7110 NaanDanJain – mikrozraszacz do podkoronowego nawadniania drzew owocowych, który wyróżnia się modułową konstrukcją. Jego montaż i modyfikacja są łatwe. Urządzenie oferuje różne zakresy zwilżania oraz doskonałą dystrybucję wody. Jego głównym elementem jest głowica, wykorzystywana w każdym zestawie, służąca do mocowania odpowiedniej wkładki zraszającej lub zamgławiającej i dyszy.
•  Smart Jet NaanDanJain – urządzenie szczególnie polecane do sadów czereśniowych i gruszowych. Oferuje różne opcje kompensacji ciśnienia i ochronę przed owadami. Wyróżnia się wieloma dostępnymi wzorami zwilżania (schemat).

Warto wiedzieć, że…
…praktyka sadownicza i badania przeprowadzone przez specjalistów wykazały, iż techniki mikronawadniania mają wiele zalet i często przewyższają inne metody dostarczenia wody. Co ważne, mikrozraszacze charakteryzują się znacznie mniejszym zużyciem wody, a to ma szczególnie znaczenie, gdy dostęp do jej dużej ilości jest ograniczony. W ostatnich latach popularność mikrozraszaczy i systemów mikronawadniania pod drzewami bardzo wzrosła na całym świecie.