Jak chronić truskawki przed chorobami i szkodnikami

Rutyna to w uprawie owoców najgorszy doradca. Schematyczna ochrona, w której nie uwzględnia się tego, co zmienne w każdym sezonie, np. uwarunkowań pogodowych, presji agrofagów czy wrażliwości uprawianych odmian, jest nieracjonalna – zawodna, droga i może niepotrzebnie obciążać owoce pozostałościami środków ochrony roślin.

Barbara Błaszczyńska

Prowadząc ochronę rutynowo i schematycznie, plantatorzy wykonują albo zbyt mało zabiegów (a czasami brak jednego zabiegu może być decydujący), albo za dużo, co niepotrzebnie podnosi koszty produkcji.

Nie ma jednego, najlepszego i uniwersalnego programu ochrony. Każdy planowany program ochrony truskawki musi uwzględniać specyfikę plantacji i powinien być poprzedzony analizą czynników, które decydują o kierunku modyfikacji ochrony.

Chcąc spełnić wymogi rynku i produkować bardziej „bezpieczne” owoce, sadownicy muszą podejmować się zadania budowania nowych programów ochrony zrównoważonej.

Kluczowe czynniki w ochronie truskawki

ochrona truskawki, oprysk plantacji truskawkiPlanując czy rewidując ochronę, pod uwagę należy wziąć przede wszystkim poniższe czynniki.

Wrażliwość odmian na choroby – jeśli producent uprawia daną odmianę od kilku lat, to zna jej podatność na najważniejsze patogeny, ale kupując nową, trzeba koniecznie poznać jej dobre i złe strony. Ochrona powinna być ukierunkowana na największe „słabości” uprawy.

Pogoda w poszczególnych fazach rozwojowych roślin – to element, który najbardziej wpływa na modyfikację działań w ramach ochrony, ponieważ to on w największym stopniu zmienia presję chorób i szkodników. Dlatego od początku sezonu konieczna jest systematyczna analiza pogody i prognoz (także po to, aby wytypować okienko pogodowe, czyli warunki optymalne do przeprowadzenia określonych zabiegów).

Zmiany w rejestracji środków ochrony roślin, ponieważ część z nich co roku wypada z PORS, a w to miejsce pojawiają się nowe rozwiązania, np. preparaty biologiczne. Do historii przeszło wiele ważnych substancji aktywnych wykorzystywanych w ochronie truskawek, m.in.: tiofanat metylu, mankozeb, desmedifam. Planuje się wycofanie kolejnych lub odnowienie ich rejestracji, ale już z ograniczeniami. To działania zgodne z wymogami integrowanej ochrony roślin – powszechnie obowiązującego standardu w Polsce i Unii Europejskiej, w ramach którego do walki z agrofagami wykorzystuje się wszystkie dostępne metody ochrony roślin, jednak ze szczególnym uwzględnieniem tych niechemicznych.

Przepisy, konsumenci i inne wyzwania

Biologiczne rozwiązania pozwalają zredukować stosowanie chemicznych środków ochrony roślin do niezbędnego minimum, co ogranicza ryzyko nadmiernego obciążenia owoców pozostałościami  substancji czynnych i minimalizuje związane z nimi zagrożenia dla zdrowia ludzi i zwierząt oraz dla środowiska naturalnego. Wymagają tego nie tylko przepisy, ale przede wszystkim konsumenci – dziś owoce klasyfikowane jako wysokiej jakości to nie tylko te ładne z wyglądu, ale przede wszystkim zdrowe, z minimalną liczbą i poziomami pozostałości środków ochrony roślin.

Chcąc spełnić wymogi rynku i produkować bardziej „bezpieczne” owoce truskawek, sadownicy muszą podejmować się zadania budowania nowych programów ochrony – zrównoważonej, która łączy konwencjonalne i biologiczne/ekologiczne środki ochrony roślin. Na szczęście tych drugich przybywa na rynku i taka tendencja jest wyraźnie nakreślona na kolejne lata.

Wdrażanie zmian wymaga wiedzy, m.in. jak pozycjonować chemiczne i biologiczne środki ochrony roślin i na co zwrócić uwagę, sięgając po te drugie. Biologiczne preparaty, tak jak i konwencjonalne środki, mają zalety i wady – warto dokładnie poznać zwłaszcza te ostatnie. Skuteczność produktów biologicznych w dużym stopniu zależy od dochowania wymaganych warunków aplikacji, w tym czynników pogodowych i środowiskowych. Ponadto nie są one zalecane przy dużej i bardzo dużej presji choroby czy szkodnika, dlatego w pierwszych kilkunastu tygodniach wegetacji i strategicznych terminach walki z agrofagami wskazane jest stosowanie najlepszych rozwiązań chemicznych, a kiedy zagrożenia są już pod kontrolą, wówczas – w okresie wzrostu i dojrzewania owoców – uzupełniająco aplikuje się produkty bio. Pozwala to utrzymać agrofagi na niższym, tolerowanym poziomie. Wyjątkiem są preparaty takie jak Vaxiplant SL – szczepionka podawana przed infekcjami, która jest polecana zarówno wiosną, jak i latem, w okresie infekcji wtórnych. Produkty bio ulegają szybkiemu rozkładowi w środowisku, a więc krócej oddziałują na agrofaga, dlatego wymagają większej liczby aplikacji wykonywanych w krótszych odstępach czasu niż w przypadku chemicznych środków ochrony roślin.

Sprawdzone rozwiązania do ochrony truskawki

Poza wspomnianym już Vaxiplantem SL na plantacjach truskawek do ochrony można włączyć kilka produktów, które nie obciążają owoców pozostałościami, m.in.: Next Pro, Limocide, Azatin EC. Warto podkreślić, że walkę chemiczną wspomagają także niektóre nawozy, m.in. krzemowe (ASX Krzem plus) i siarkowe (ASX Micriol, ASX Siarka, Microthiol).

Nawozy siarkowe, podane wiosną 1–2 razy, wspomagają działania chemiczne na przędziorki, ponieważ stwarzają niekorzystne środowisko dla tych szkodników oraz dla roztoczy. Jest to także najlepsze rozwiązanie na mączniaka, zanim będzie można sięgnąć po fungicydy mączniakobójcze. Wiosną przed kwitnieniem poleca się zastosować dwukrotnie mieszaninę siarki i produktu miedziowego, np. ASX Micriol lub ASX Siarka + Nordox 75 WG. Działa ona zapobiegawczo przeciwko pięciu patogenom jednocześnie – antraknozie, czerwonej plamistości liści, białej plamistości liści, bakteryjnej kanciastej plamistości liści i mączniakowi prawdziwemu. Ponadto tworzy niekorzystne środowisko dla przędziorków i roztoczy.

Szkodniki glebowe
Szkodniki glebowe można zwalczać biologicznie

Zwalczanie szkodników glebowych z wykorzystaniem entomopatogenicznych nicieni, które pasożytują ich larwy, to bardzo dobry przykład radzenia sobie z agrofagami nawet już bez użycia jakiejkolwiek chemii. Ta metoda biologiczna jest bardzo perspektywiczna w kontekście deficytu rozwiązań chemicznych, m.in. po wycofaniu chloropiryfosu. Od wielu lat obserwuje się wzrost strat z powodu szkodników glebowych: pędraków, opuchlaków i drutowców. Ten problem najczęściej dotyczy plantacji truskawek, malin i borówek oraz szkółek i młodych sadów. Do walki ze szkodnikami glebowymi warto sięgnąć po produkty Nemasys® (L, G i H) oraz Entonem i Larvanem. Aby zwalczanie tych agrofagów było skuteczne, trzeba ustalić, które z nich stanowią problem na plantacji – pędraki czy opuchlaki, ponieważ od tego zależy wybór preparatu i termin zabiegu.

Pierwsze uszkodzenia przez kwieciaka
Pierwsze uszkodzenia przez kwieciaka
Przędziorek chmielowiec
Przędziorek chmielowiec to jeden z groźniejszych szkodników truskawek
Objawy mączniaka
Objawy mączniaka

Krótka charakterystyka produktów do ochrony truskawki

Next Pro to mieszanina związków silikonowych o działaniu mechanicznym. Preparat stosuje się w stężeniu 0,1–0,2%. Na plantacjach truskawek polecany jest do zwalczania mszyc i przędziorków. W przypadku innych gatunków sadowniczych w warzywach i roślinach ozdobnych można go stosować także do ograniczania larw misecznika, wielkopąkowca, miodówki i wciornastków. W walce z przędziorkiem chmielowcem sprawdza się w mieszaninie z insektycydami Safran 018 EC/Vertigo 018 EC – wówczas wystarczy stężenie 0,1%.

Szara pleśń
Objawy szarej pleśni

Limocide jest naturalnym insektycydem, akarycydem i fungicydem w jednym. To preparat na bazie olejku pomarańczowego, polecany do stosowania na plantacjach truskawek, a także malin, porzeczek i winorośli. Zwalcza różne szkodniki, w zależności od uprawianej rośliny – przędziorki, wciornastki, mączliki, miodówki, skoczki, szpeciele/roztocza. Działa wysuszająco na owady o miękkiej budowie ciała. Dawka wynosi od 2 do 4 l/ha. Limocide to także fungicyd zwalczający mączniaka prawdziwego i szarą pleśń. Działanie grzybobójcze polega na wysuszaniu ścian komórkowych grzybni i zarodników. Dawka Limocide – od 1,6 do 3 l/ha, w zależności od choroby i uprawy. Na mączniaka prawdziwego truskawki poleca się do 6 zabiegów co 7 dni – mniej, jeśli wiosną zastosuje się na pierwszy zabieg nawóz siarkowy, np. ASX Siarka, a w kolejnych dobre fungicydy mączniakobójcze, np. Nimrod 250 EC, Penkona 100 EC czy Domark 100 EC.

Biofungicyd Vaxiplant SL to polisacharyd – działa jak szczepionka, która zwiększa oporność rośliny na infekcje różnymi patogenami poprzez lignifikację ścian komórkowych, syntezę białek odpornościowych. Vaxiplant SL to preparat o bardzo szerokim spektrum ograniczanych chorób – od szarej pleśni poprzez mączniaka prawdziwego po białą i czerwoną plamistość liści truskawki. Warunkiem skuteczności jest zastosowanie preparatu przed infekcją – można to wykonać już wiosną, a także w okresie wzrostu, dojrzewania, a nawet w trakcie zbiorów owoców (bez ryzyka pozostałości i bez karencji).

Azatin EC to naturalny insektycyd, zalecany do stosowania na plantacjach truskawek pod osłonami (szklarnie). Jest oparty na substancji azadyrachtyna A, która zakłóca rozwój owadów w stadium przedimaginalnym, zapobiegając tworzeniu się hormonu odpowiedzialnego za linienie i metamorfozę do stadium owada doskonałego, hamuje też żerowanie i działa odstraszająco na szkodniki: mszyce, mączlika, wciornastki, gąsienice motyli. Azatin EC zaleca się stosować prewencyjnie lub przy pierwszym pojawieniu się szkodników. Ma 7 dni karencji i możliwe jest wykonanie do 3 aplikacji w sezonie.

ASX Krzem plus – nawóz na bazie krzemu – to bardzo dobre uzupełnienie walki chemicznej z przędziorkami i patogenami grzybowymi. Liście wysycone krzemem w efekcie kilkakrotnych zabiegów tym nawozem (po ruszeniu wegetacji oraz w okresie wzrostu i dojrzewania owoców) stają się sztywniejsze. Pierwiastek ten tworzy mikrokryształy w skórce liści, które podrażniają jamę gębową owadów, m.in. przędziorków. Ponadto krzem to naturalna fizyczna bariera dla patogenów, np. mączniaka prawdziwego, ponieważ ogranicza penetrację naskórka przez strzępki grzybów. Ale to nie wszystko, wykonanie 2–3 zabiegów dolistnych krzemem w fazie wzrostu i dojrzewania owoców, łącznie z nawozami wapniowymi, przy okazji aplikacji fungicydów, poprawia ich jędrność i jakość w obrocie handlowym. Polecana dawka ASX Krzem plus to 0,5 l/ha, nawóz można aplikować dolistnie i poprzez fertygację.

Pamiętaj, że…

…regularne lustracje plantacji w trakcie sezonu są niezbędnym narzędziem do prawidłowej korekty ochrony. Pozwalają one na ocenę dotychczasowych działań i wprowadzenie w nich ewentualnych zmian w kolejnych tygodniach. Dla przykładu – wiosną wykonano zabieg zwalczania przędziorka, ale w trakcie aplikacji środka nie było warunków optymalnych do osiągnięcia jego wysokiej skuteczności (np. zbyt zimno), trzeba zatem zweryfikować efektywność takiego zabiegu i w razie potrzeby wykonać powtórkę.