Groźne patogeny glebowe truskawki

Choroby odglebowe to częsty problem w uprawie truskawek. Są powodowane przez patogeny cechujące się wysoką trwałością i możliwością długiego zalegania w podłożu, nawet bez żywiciela. Oznacza to, że zdrowe sadzonki posadzone na zainfekowanym polu bardzo szybko mogą zostać porażone. To wszystko powoduje, że choroby te są tak niebezpieczne, zarówno dla plantacji towarowych truskawek, jak i dla szkółek. Ponadto ich diagnostyka nie jest łatwa, ponieważ objawy na pierwszy rzut oka są do siebie bardzo podobne.

Izabela Abramczyk/Instytut Agronomiczny Fertico

Wśród chorób odglebowych porażających uprawy truskawki można wyróżnić zgniliznę korony truskawki i skórzastą zgniliznę owoców (sprawca – Phytophthora cactorum), zgniliznę korzeni i korony truskawki (sprawca – Pestalotiopsis clavispora), werticiliozę truskawki (sprawca – Verticillium dahliae), fuzaryjne więdnięcie truskawki (sprawca – Fusarium avenaceum) oraz czerwoną zgniliznę korzeni (sprawca – Phytophthora fragariae var. fragariae).
Porażone rośliny wykazują osłabiony wzrost i rozwój, mogą więdnąć i zamierać. Aby odróżnić od siebie poszczególne choroby, należy przyjrzeć się objawom występującym w części podziemnej roślin, opisanym w dalszej części artykułu. Kiedy symptomy są mało charakterystyczne i wydają się nie do odróżnienia, zaleca się skorzystać z oferty biologii molekularnej – badań diagnostycznych opartych na budowie DNA patogenów.

Phytophthora cactorum

Zgnilizna korony truskawki i skórzasta zgnilizna owoców to choroby powodowane przez Phytophthora cactorum – powszechnego polifaga, porażającego wiele różnych gatunków roślin. Przy silnym porażeniu całe rośliny więdną i wypadają. Typowymi objawami zgnilizny korony truskawki są różnej wielkości nekrozy widoczne na przekroju korony. Początkowo zaatakowane tkanki są jasnobrązowe, następnie przebarwiają się na brązowoczerwono. W warunkach niskiej wilgotności rozwój choroby zazwyczaj zostaje zahamowany, ale nie świadczy to o wyzdrowieniu rośliny.

Skórzasta zgnilizna owoców poraża owoce na różnych etapach ich rozwoju. Patogen atakuje kwiaty i owoce. Na owocach obserwuje się początkowo jasnobrązowe suche gnilne plamy, stopniowo ciemniejące. W sprzyjających warunkach choroba obejmuje cały owoc. Porażony miąższ także przebarwia się na jasnobrązowo. W warunkach wysokiej wilgotności, po zbiorze truskawek, owoce pokrywają się białą grzybnią.

Pestalotiopsis clavispora

Objawy powodowane przez Pestalotiopsis clavispora to przebarwienia korony i korzenia truskawki – mogą być one brązowe lub czarne. Zainfekowane przez patogen rośliny wykazują opóźniony wzrost i rozwój oraz mają słaby system korzeniowy. Objawy zgnilizny korony i korzeni są bardzo podobne do symptomów wywoływanych przez Phytophthora cactorum.

Verticillium dahliae 
i Fusarium avenaceum

Sprawcą werticiliozy truskawki jest grzyb Verticillium dahliae, powszechny polifag, porażający mniej więcej 300 gatunków roślin. Grzyb zatyka wiązki przewodzące rośliny, co skutkuje więdnięciem i zamieraniem liści. W przypadku silnego porażenia cała roślina może obumrzeć. Na przekroju sadzonki obserwuje się brunatnienie wiązek przewodzących rośliny w postaci pierścieni (przekrój poprzeczny) lub smug (przekrój podłużny).
Symptomami fuzaryjnego więdnięcia truskawek jest więdnięcie początkowo pędów i liści, a potem całych roślin. Podobnie jak w przypadku werticiliozy dzieje się tak na skutek blokowania tkanek przewodzących przez rozwijającą się grzybnię patogenu. Na przekroju poprzecznym sadzonki niekiedy obserwuje się różową grzybnię, charakterystyczną dla Fusarium avenaceum.

Phytophthora fragariae

Czerwona zgnilizna korzeni truskawki charakteryzuje się porażaniem najmłodszych korzeni i powoduje gnicie ich wierzchołkowej części. Korzenie włośnikowe zamierają i odrywają się od systemu korzeniowego, który w całości zostaje zredukowany. Wskutek porażenia przez Phytophthora fragariae var. fragariae cała roślina drobnieje, a liście tracą barwę.

Biologia molekularna – badania gleby

Grzyby, lęgniowce i bakterie mogą zalegać w glebie nawet do kilkunastu lat w różnych formach przetrwalnikowych. Uaktywniają się dopiero, gdy mają dogodne warunki do rozwoju – przede wszystkim odpowiedniego żywiciela. Aby nie dopuścić do zainfekowania plantacji truskawek, powinno się badać glebę pod uprawę na obecność patogenów. Jest to potrzebne zwłaszcza w przypadku prowadzenia szkółki sadzonek truskawki, aby mieć gwarancję zdrowotności uprawy. Równie ważne jest badanie sadzonek – tych, na których jeszcze nie widać objawów, a mogą być źródłem rozprzestrzeniania się chorób, oraz tych z symptomami.

Stwierdzenie obecności lub braku patogenów w glebie nie jest możliwe bez przeprowadzenia specjalistycznych badań, ponieważ to mikroorganizmy niewidoczne gołym okiem. W celu ustalenia ich obecności należy pobrać próbkę gleby reprezentatywną dla całego pola – w przypadku zakładania uprawy truskawki – lub próbkę gleby z bezpośredniego sąsiedztwa chorej rośliny, jeśli uprawa jest już założona. Próbki należy dostarczyć do specjalistycznego laboratorium (np. do Instytutu Agronomicznego Fertico), gdzie dzięki badaniom molekularnym możliwe jest stwierdzenie występowania niepożądanych mikroorganizmów oraz ich identyfikacja do poziomu rodzaju lub gatunku. Badania gleby czy innych podłoży ogrodniczych na obecność patogenów pozwalają dowiedzieć się, jakie problemy mogą wystąpić w przyszłości w planowanej uprawie i w porę zareagować.

Biologia molekularna – badania roślin

W przypadku, kiedy gleba pod uprawę nie została przebadania pod kątem występowania patogenów, a jest podejrzenie, że coś się dzieje z plantacją truskawek, możliwe jest zbadanie rośliny za pomocą metod biologii molekularnej. To niezawodne rozwiązanie zarówno w przypadku braku objawów na roślinie (patogen może już się rozwijać w tkankach roślinnych i zostanie wykryte jego DNA), jak i ich występowania, kiedy symptomy są mało specyficzne i trudne do odróżnienia od tych wywoływanych przez inne choroby.
Badania molekularne są nowoczesne, szybkie i dają stuprocentową pewność otrzymania prawidłowej diagnozy. Diagnostyka molekularna bazuje na DNA (materiale genetycznym) patogenów, które jest unikalne dla każdego z nich. DNA można uzyskać już z małej ilości gleby lub tkanki roślinnej. W tym celu próbkę poddaje się odpowiednim procesom, aby wyizolować i oczyścić DNA. Po jego uzyskaniu wybrany fragment genu namnaża się w reakcji PCR, a wyniki są wizualizowane na żelu agarozowym po rozdziale elektroforetycznym. Interpretacja wyniku jest bardzo prosta. Możliwość przyporządkowania bytujących w uprawie sprawców chorób do konkretnego gatunku jest bardzo pożądana, gdyż opieranie się na mało szczegółowej diagnostyce może prowadzić do stosowania ochrony nieodpowiednio dobranej i przez to nieskutecznej.

Badania molekularne są nowoczesne, szybkie i dają stuprocentową pewność otrzymania prawidłowej diagnozy. Diagnostyka molekularna bazuje na DNA (materiale genetycznym patogenów), które jest unikalne dla każdego z nich. DNA można uzyskać już z małej ilości gleby lub tkanki roślinnej.