Gibereliny w sadownictwie

Pierwsze informacje dotyczące odkrycia gibereliny pojawiły się już w 1898 roku. Jednak dopiero szereg doświadczeń z wyizolowaniem tego hormonu z poszczególnych gatunków roślin dał wiedzę dotyczącą jego występowania, roli i wpływu na fizjologię roślin.

Do tej pory odkryto ponad 100 giberelin, które stanowią bardzo liczną i wciąż powiększającą się grupę związków hormonalnych. W roślinach gibereliny (GA) produkowane są w częściach wierzchołkowych korzeni i najmłodszych liściach pędów. Źródłem GA są również węzły trawpędów roślin dwuliściennych oraz części kwiatów (pręciki), a tak że rozwijające się nasiona.

Rola gibereliny

kwiatostanObecność tego fitohormonu w kwiatach odpowiada za żywotność pyłku oraz wpływa na gwałtowny wzrost łagiewki pyłkowej. W rozwijających się nasionach i owocach znajduje się dużo więcej giberelin niż w organach wegetatywnych. W tkankach roślin wpływają one na intensywne wydłużanie się komórek oraz stymulują tworzenie się drewna w okulantach jabłoni, natomiast u traktowanych nimi liści pobudzają oddychanie. Stwierdzono, że gibereliny mają bezpośredni udział w indukowaniu kwitnienia roślin wrażliwych na długość dnia, m. in. zastępując działanie światła lub niskiej temperatury dla roślin wymagających do kwitnienia długiego dnia bądź ochłodzenia. Wysoki poziom giberelin może mieć jednak niekorzystny wpływ na inicjację procesu generatywnego, np. intensywnie cięte jabłonie charakteryzujące się silnym wzrostem mogą zawiązywać mniej pąków kwiatowych. Nadmiar giberelin produkowanych przez nasiona znajdujące się w owocach utrudnia lub uniemożliwia zakładanie pąków kwiatowych, co w konsekwencji powoduje przemienność owocowania.

Przemienność owocowania

giberelina na Gala Must
Gala Must po programie giberelinowym

Oczywiście skutecznym rozwiązaniem tego problemu jest przerzedzanie zawiązków owocowych. Szczegółowe doświadczenia dotyczące wpływu giberelin na kwitnienie jabłoni wykazały, że nie wszystkie ograniczają różnicowanie się pąków kwiatowych. GA 4+7 stosowana na odmianie Golden Delicious nawet kilka tygodni po kwitnieniu spowodowała lepsze kwitnienie w następnym roku. Dodatkowym działaniem mieszanki GA4+7 jest indukcja partenokarpii, czyli zawiązywania owoców bez nasion na gruszach, śliwach, a tak że niektórych odmianach jabłoni. Stosując giberelinę w sytuacji złego zapylenia lub uszkodzenia kwiatów przez przymrozki, można osiągnąć plony na wysokim poziomie.

Stosowanie preparatów giberelinowych

Chociaż preparaty giberelinowe są zarejestrowane do poprawy jakości owoców po kwitnieniu, to znane jest też ich pożądane działanie, jeśli chodzi o poprawę zawiązywania owoców oraz zabieg ratujący plon po wystąpieniu przymrozków. Zabieg jednym z preparatów (w dawce 0,5 l/ha) wykonany najpóźniej kilkanaście godzin po wystąpieniu przymrozku pozwala ochronić znaczną część plonu.

Ograniczanie ordzewiania

Równie ważnym i pożądanym działaniem giberelin jest ograniczenie ordzewienia oraz poprawa jakości skórki owoców. Oprócz odmiany jabłoni Golden Delicious, której owoce są szczególnie wrażliwe na ordzewianie się, w okresie 2–3 tygodni po kwitnieniu podczas niesprzyjających warunków (przymrozki, niska temperatura, obfite opady) uszkadzane są również owoce innych odmian, takich jak: Gala, Elise, Szampion, Gloster oraz grupa Jonagolda. W naszym klimacie właściwie każdego sezonu przebieg pogody tuż po kwitnieniu w większym lub mniejszym stopniu wpływa na ordzawianie się jabłek.

Stosowanie po kwitnieniu programu giberelinowego (2–3 zabiegi np. preparatem Gibb Plus) pomoże ochronić owoce przed ordzewieniem i sprawi, że ich skórka będzie gładka i bez uszkodzeń. Należy jednak pamiętać, aby liczbę zabiegów oraz dawkowanie dostosować do konkretnej odmiany i sytuacji. W przypadku Golden Delicious zazwyczaj niezbędne są trzy zabiegi od końca kwitnienia, w odstępach 7–10 –dniowych, w dawce 0,5 l/ha. W przypadku odmian triploidalnych, które są podatne na przemienne owocowanie, zaleca się wykonanie 1–2 zabiegów maksymalnie do dwóch tygodni po kwitnieniu w dawce 0,3– 0,4 l/ha. Oprócz właściwego terminu stosowania giberelin do dobrej skuteczności ich działania niezbędne są odpowiednie warunki pogodowe – zarówno w trakcie, jak i po zabiegu – najlepiej wysoka wilgotność powietrza oraz temperatura minimum 16°c.

Gibereliny dostępne w Polsce

Dostępne w Polsce produkty zawierające mieszaninę GA4+7 różnią się nieznacznie formulacją:

  • Gibb Plus zawiera 75% GA4 i 18% GA7;
  • Novagib zawiera 95% GA4 i 5% GA7.

W związku z tą różnicą pojawia się wiele pytań ze strony sadowników, m.in. która formulacja jest lepsza? Który produkt powoduje lepsze zawiązanie owoców? Który preparat wpływa hamująco na zakładanie pąków kwiatowych?

Odpowiedzi na te pytania znaleźli naukowcy T. Deckers i H. Schoofs z belgijskiej doświadczalnej placówki badawczej PCF-Royal Research Station of Gorsem. Przez trzy lata porównywali oni w swoim doświadczeniu dwie formulacje GA4+7. Wyniki jednoznacznie wykazały brak jakichkolwiek różnic, jeśli chodzi o wpływ na zakładanie pąków kwiatowych pomiędzy tymi formulacjami.

Najważniejsze zasady stosowania giberelin w sadach:

  • gibereliny stosujmy wtedy, gdy jest to konieczne, np. przy słabym kwitnieniu, przymrozkach, złym zapyleniu, ryzyku ordzawienia się owoców;
  • należy wybrać odpowiedni termin zabiegu, który powinien być zawsze dostosowany do odmiany, sytuacji i celu;
  • giberelin nie należy nadużywać i stosować ich w terminie późniejszym niż trzy tygodnie po kwitnieniu;
  • zabiegi preparatami giberelinowymi powinny być wykonywane w temperaturze minimum 16°c oraz podczas wysokiej wilgotności powietrza.

Wobec powyższego uzasadnione jest stwierdzenie, że w sytuacji naszego klimatu racjonalne stosowanie giberelin w sadach jest niezbędnym elementem prawidłowej agrotechniki sadowniczej, która ma na celu optymalizację produkcji i uzyskiwanie najlepszych dochodów.

Robert Binkiewicz