Efektywne nawożenie upraw sadowniczych
W każdym przedsiębiorstwie produkcyjnym sukces ekonomiczny opiera się na złożonych procesach decyzyjnych. Producent zakłada w budżecie koszty produkcji, jakie poniesie w danym sezonie. Niektóre nakłady są stałe, a inne wynikają z różnych czynników, np. przebiegu pogody. I tak jest również w przypadku ochrony i nawożenia upraw.
Iwona Polewska-Jankowiak
Koszty produkcji owoców mogą być niejednokrotnie 2–3 razy wyższe, jeśli sezon obfituje w opady. Skutkuje to bowiem większą presją chorób grzybowych i szkodników. Ponadto preparaty mogą być zmywane z roślin przez opady, a składniki pokarmowe wypłukiwane z warstwy ornej i podornej poza zasięg systemu korzeniowego.
Zabiegi agrotechniczne
W trakcie całego sezonu wegetacyjnego producent wykonuje szereg zabiegów agrotechnicznych, do których należą: uprawa i odchwaszczanie gleby, siew, sadzenie, nawożenie, pielęgnacja upraw (cięcie zimowe i letnie), ochrona chemiczna roślin, zbiór i przechowywanie owoców. Każdy zabieg przeprowadza się w określonym celu, a jego zaniechanie może skutkować niższym i/lub gorszej jakości plonem. Są oczywiście także inne zjawiska, które negatywnie wpływają na produkcję owoców, np. grad, zniszczenia mrozowe czy zalanie plantacji, i niestety producent nie ma na nie większego wpływu.
Nawożenie – jako ważny czynnik agrotechniczny
Nawożenie jest bardzo ważnym czynnikiem agrotechnicznym i zarazem jednym z tych, które pozwalają na szukanie oszczędności. Nie chodzi jednak o zaniechanie nawożenia, ale o racjonalne stosowanie nawozów przy wykorzystaniu dostępnych narzędzi, takich jak analizy gleby, kalkulatory do układania planów nawożenia, usługi doradców sadowniczych. To tylko kilka wskazówek, jak można sobie ułatwić proces decyzyjny.
Według jednej z definicji nawożenie to stosowanie nawozów w celu utrzymania lub zwiększenia zawartości w glebie składników pokarmowych potrzebnych roślinom (głównie azotu, potasu, fosforu, magnezu) oraz poprawienia właściwości chemicznych (takich jak odczyn gleby), fizykochemicznych (np. zwiększenie zdolności sorpcyjnych), fizycznych, do których należą polepszenie struktury gleby i zwiększenie pojemności wodnej, i biologicznych poprzez wpływ nawozów na występowanie pożytecznej mikroflory, z którą wiąże się prawidłowy rozkład resztek pożniwnych. Nawożenie zapobiega obniżaniu się żyzności gleby oraz zwiększa ilość składników pokarmowych (wypłukiwanych w głąb gleby, np. w czasie obfitych opadów, oraz wynoszonych wraz z plonem).
Chcąc szukać oszczędności na nawożeniu, należy zwrócić uwagę na kilka czynników, które powinny być kluczowe przy wyborze odpowiedniego nawozu czy programu nawożenia. Najważniejsze z nich zostały opisane poniżej.
Rodzaj i gatunek uprawy, wiek plantacji.
Warto pamiętać, że wszystkie uprawy ogrodnicze, czyli sady, krzewy owocowe, truskawka, a szczególnie nowe nasadzenia, są wrażliwe na chlorki, dlatego dla tych upraw poleca się nawozy ogrodnicze, bezchlorkowe, czyli oparte na siarczanie potasu, saletrze potasowej. Oczywiście można stosować nawozy rolnicze w uprawach ogrodniczych, ale pod warunkiem że będą aplikowane przed sadzeniem upraw, najlepiej jesienią, tylko na gleby o uregulowanym pH (w zakresie 6,2–6,8 w KCl) oraz z próchnicą na poziomie minimum średnim, a najlepiej optymalnym. W innych okolicznościach nawozy rolnicze (oparte na soli potasowej) mogą wykazać słabe działanie na roślinę, a w przypadku młodych nasadzeń mogą nawet ograniczać rozwój młodych korzeni włośnikowych, które są wrażliwe na chlorki i zasolenie.
Termin zastosowania (wiosna, jesień).
Każdy producent planuje prace w gospodarstwie według własnych możliwości czasowych lub w zależności od panujących warunków atmosferycznych. Nawożenie roślin zaleca się rozkładać na dwie raty. Nie jest to jednak reguła. Wszystko zależy od zasobności gleby, jej pH oraz od wysokości plonu. Jeśli analiza gleby wykazuje zakwaszenie, to trzeba pamiętać, że jest to proces długotrwały. Ilość, rodzaj i forma wapna do odkwaszania będzie zależeć od klasy gleby i poziomu pH. Należy pamiętać, że po wapnowaniu gleby trzeba odczekać mniej więcej 3–4 tygodnie ze stosowaniem nawozów zawierających fosfor. Liczba tygodni może być różna w zależności od ilości opadów i rodzaju wapna. Jeśli analiza gleby wykazuje silne niedobory, np. potasu czy fosforu, to należy podzielić dawki nawozów na dwa terminy. Jesienią można zastosować nawozy pojedyncze, typu sól potasowa, siarczan potasu, lub fosforowe, np. TrifosGran Premium lub ASX PK plus. Wiosną natomiast można podać drugą dawkę, stosując nawozy wieloskładnikowe, np. Rosafert 12-12-17 lub Rosafert 5-12-24. Jeśli chodzi o termin stosowania nawozów NPK lub innych, zawierających azot w składzie, można je stosować w terminie od 1 marca do 31 października – zgodnie z Dyrektywą Azotanową.
pH gleby, zawartość poszczególnych składników pokarmowych (N, P, K, Mg, S, Ca).
Od pH zależy przede wszystkim skuteczność wybranego nawozu. Im niższy odczyn gleby, tym efektywność pobierania składników pokarmowych gorsza. Na załączonym schemacie widać, że pierwiastkiem najbardziej wrażliwym na kwaśną glebę jest fosfor (P). Przy odczynie na poziomie 5 jego pobieranie z nawozów mineralnych wynosi zaledwie około 30%! W przypadku, gdy gleba sadownicza ma pH poniżej 5,5, a nawet 6, warto zastosować nawozy Microstar PZ lub ASX Start, zawierające fosfor w specjalnej formie organicznej, która jest pobierana pomimo kwaśnej gleby.
Antagonizm pierwiastków. Stosując nawozy mineralne, należy pamiętać, żeby nie przekraczać zalecanych dawek. Może to bowiem skutkować nie tylko podwyższaniem kosztów, ale również zaburzeniami w pobieraniu składników pokarmowych.
Najczęściej popełniane błędy w nawożeniu, skutkujące zachodzącymi w glebie antagonizmami, to:
- zbyt wysoka zawartość potasu (K) – ogranicza pobranie magnezu (Mg) i wapnia (Ca),
- zbyt wysoka zawartość magnezu (Mg) – ogranicza pobranie wapnia (Ca) i potasu (K),
- zbyt wysoka zawartość wapnia (Ca) – zakłóca pobranie magnezu (Mg), cynku (Zn), manganu (Mn),
- boru (B), żelaza (Fe), potasu (K) i fosforu (P),
- zbyt wysoka zawartość fosforu (P) – zakłóca pobranie cynku (Zn), żelaza (Fe), potasu (K) i miedzi (Cu).
Zawartość próchnicy. Kolejnym parametrem jest odpowiednia zawartość próchnicy, czyli węgla organicznego, w glebie. Ten czynnik ma ogromny wpływ na skuteczność nawożenia. Wysoka zawartość materii organicznej pozwala nawet na obniżanie dawek nawozów. Ilość próchnicy glebowej jest wyznacznikiem żyzności gleby. Najważniejsze funkcje próchnicy glebowej w glebie to:
procesy tworzenia się struktury gleb i kształtowania ich właściwości,
udział w procesach wymiany jonowej,
zdolność do zatrzymywania znacznych ilości wody,
dostarczanie roślinom pierwiastków odżywczych,
oddziaływanie na wzrost i rozwój roślin,
wpływ na rozpuszczalność i przemieszczanie się pierwiastków w glebie.
Próchnica chroni korzenie przed negatywnymi skutkami zasolenia i zakwaszenia gleb. Dlatego stosowanie Rosahumusu jest niezbędnym zabiegiem w poprawie efektywności nawożenia. Daje on największe korzyści na glebach ubogich w próchnicę, na glebach lekkich i bardzo ciężkich, o zachwianych stosunkach wodno-powietrznych.
Warunki atmosferyczne.
One również mają wpływ na proces decyzyjny. W ostatnich latach występuje zjawisko utrzymującej się suszy glebowej. W takich warunkach najlepiej sprawdzają się nawozy w formie płynnej, które bardzo szybko działają odżywczo na rośliny. Dostępne są płynne nawozy do uzupełniania niedoborów: azotu (RSM), potasu (KTS Tiosiarczan potasu), fosforu (ASX Polifosforan amonu), wapnia i siarki (CaTs Tiosiarczan wapnia). Tego typu rozwiązania są bardzo efektywne i działają niezależnie od warunków pogodowych. Bardzo dobrym i skutecznym sposobem nawożenia roślin ogrodniczych jest także fertygacja, czyli podawanie składników pokarmowych do korzeni poprzez system nawodnieniowy przy użyciu specjalnych nawozów rozpuszczalnych, takich jak Rosasole, Ultrasole, Soluplanty, lub płynnych, np. CaTs Tiosiarczan wapnia, KTS Tiosiarczan potasu, ASX Polifosforan amonu, RSM.
Podział nawozów
Aby ułatwić proces decyzyjny, na schemacie przedstawiono podział nawozów ze względu na zawartość składników pokarmowych, segment, formę. Patrząc na schemat, od razu widać, jak dużą i szeroką grupę stanowią nawozy. Ponadto w każdej z grup i w każdym segmencie występuje bardzo wiele nazw handlowych, przez co ilość nawozów na rynku jest ogromna.
Rodzaje nawożenia
Nawożenie przedsiewne, podczas którego nawozy
wprowadza się do gleby przed sadzeniem roślin, stosując
np. orkę lub bronowanie, dzięki czemu są one dokładnie
wymieszane z glebą.
Nawożenie siewne (startowe) – stosuje się je jednocześnie z sadzeniem drzewek, sadzonek, krzewów, nasion. Aplikowane preparaty to np. mikrogranulaty zapewniające roślinie dobry start.
Nawożenie pogłówne, które polega na dostarczaniu nawozów do gleby w trakcie wegetacji roślin.
Nawożenie dolistne – nawóz jest dostarczany bezpośrednio na liście rośliny.
Fertygacja – nawożenie dokorzeniowe przy użyciu systemów nawadniających.
Pamiętaj, że…
…chcąc ograniczyć koszty nawożenia i poprawić efektywność stosowanych nawozów, należy przestrzegać następujących zasad:
- ustalać dawki nawozów w oparciu o analizy gleby i potrzeby pokarmowe uprawianej rośliny,
- wapnować gleby w celu poprawy ich odczynu,
- stosować nawozy magnezowe,
- stosować nawozy organiczne i poprawiające żyzność gleb,
- stosować nawozy łatwo dostępne dla roślin,
- prawidłowo oceniać stan odżywienia roślin uprawnych w trakcie wegetacji.
Nawożenie jest bardzo ważnym czynnikiem agrotechnicznym i zarazem jednym z tych, które pozwalają na szukanie oszczędności. Nie chodzi jednak o zaniechanie nawożenia, ale o racjonalne stosowanie nawozów przy wykorzystaniu dostępnych narzędzi.