Dochodowa uprawa czereśni – 4 etapy
Czereśnia to, obok gruszy, borówki i truskawki, gatunek cieszący się największą popularnością wśród sadowników. Jest jedną z upraw postrzeganych jako opcja na tzw. ciężkie czasy związane z niską dochodowością produkcji jabłek. Jak należy przygotować się do uprawy czereśni i na jakich elementach najbardziej się skupić, żeby mieć jak największe szanse na sukces?
Robert Binkiewicz
Dziś intensywne sady czereśniowe to nie te sprzed 3–4 dekad, czyli olbrzymie drzewa odmian Burlat, Büttnera Czerwona czy Schneidera. Analogicznie do jabłoni i grusz transformacja nastąpiła również w uprawie czereśni. Obecnie opłacalne sady posadzone są na podkładkach karłowych Gisela 3, 5, 6 z odmian znanych, sprawdzonych i dochodowych, takich jak Kordia, Regina, Sweetheart, a coraz częściej także z nowych, np. Tamara, Folfer, Carmen, Felicita czy seria Sweet.
Pomimo srogiego u nas dla czereśni klimatu (poza południową Polską) od momentu sadzenia tego typu sadów ich plonowanie jest na zadowalającym i dobrym poziomie. W dużej mierze to wynik wyeliminowania silnych podkładek (Colt, czereśnia ptasia) i świadomego planowania struktury od- mian na kwaterze z uwzględnieniem zapylaczy. Zdarza się, szczególnie w przypadku odmian samopłodnych, że plonowanie jest zbyt mocne, co powoduje drobnienie owoców. Wobec tego coraz częściej w sadach już w pełni owocujących bardziej należy skupić się na odpowiedniej jakości owoców niż na działaniach poprawiających zawiązanie.
Aby przekazać najistotniejsze wskazówki dotyczące uprawy czereśni, należy wyodrębnić zasadnicze etapy w sezonie:
- ochrona przed rakiem bakteryjnym,
- walka o plon,
- ochrona plonu i budowanie jego jakości,
- zabiegi pozbiorcze – kształtowanie i cięcie.
1. etap – ochrona czereśni przed rakiem bakteryjnym
Bakteria Pseudomonas syringae, wywołują- ca raka bakteryjnego, jest jednym z głównych czynników limitujących uprawę czereśni. Występuje powszechnie w każ- dym regionie sadowniczym w dużym nasileniu. W wyniku porażenia zamierają drzewa oraz obumierają pąki kwiatowe, kwiaty i zawiązki. Poszczególne odmiany charakteryzują się różną wrażliwością na raka. Najbardziej podatne są odmiany kanadyjskie – Sweetheart, Staccato, Lapins, Summit – ale oczywiście Pseudomonas nie oszczędza również Kordii czy Reginy.
Intensywną ochronę zapobiegawczą jak na razie można i powinno się oprzeć jedynie na produktach miedziowych. Kluczowe okresy, w których dochodzi do infekcji, to jesień po cięciu i wiosna na początku wegetacji i podczas kwitnienia.
Jesienią i wiosną polecane są po 2 zabiegi klasyczną miedzią, np. miedziany, nawozowa Miedź plus 50 WP. Jednak w okresie kwitnienia najwyższą skuteczność wykazuje produkt nawozowy o nazwie Viflo miedź-bor, który, co istotne, jest w pełni bezpieczny dla kwiatów i młodych liści. W zależności od presji choroby i przebiegu pogody powinno się wykonać nim co najmniej 3 zabiegi w okresie kwitnienia i okołokwitnieniowym. Skuteczność tych zabiegów w ochronie zapobiegawczej przed bakteriami została potwierdzona zarówno w sadach czereśniowych, jak i gruszowych oraz innych.
2. etap – walka o plon czereśni
Jak już wspomniano, współczesne sady czereśniowe plonują dużo lepiej niż przednie. Niemniej zarówno w przypadku odmian obcopylnych, jak samopłodnych, w okresie kwitnienia zaleca się wykonać zabiegi bio- stymulatorami, które poprawiają zawiązanie i utrzymanie owoców oraz zwiększają ich średnicę. W warunkach polskiego klimatu rzadko kiedy pogoda w okresie kwitnienia
i tuż po jest łagodna, ciepła i bez przymrozków. Zazwyczaj w momencie kwitnienia czereśni, czyli pod koniec kwietnia, jest zimno, wietrznie, deszczowo, albo występują przymrozki. A w przypadku tego gatunku wystarczy nawet minimalny przymrozek, na poziomie od -1 do -2oC, żeby zawiązanie było słabe, a plony niskie. W takich sytuacjach pomocne są różnego typu ogrzewacze powietrza, dzięki którym podczas przymrozku można podnieść temperaturę o 1–2oC. Jednak nie zawsze to wystarcza.
W związku z tym polecany jest program kilku zabiegów opartych na preparatach biostymulujących:
- tuż przed kwitnieniem – tytan w postaci nawozu ASX Tytan plus,
- przez cały okres kwitnienia oraz 2 tygodnie po nim – to czas na wykorzystanie nawozów algowych (Maral i Algex).
W praktyce najkorzystniejsze efekty, w postaci lepszego zawiązania, utrzymania owoców oraz średnicy, uzyskuje się po pełnym programie 3 zabiegów: początek kwitnienia, jego pełnia i 7–10 dni po nim. Duże znaczenie, zwłaszcza w przypadku odmian obcopylnych, ma bor. Pierwiastek ten, jak pokazuje praktyka, przedłuża żywotność pyłku oraz poprawia wzrost łagiewki pyłkowej, dzięki czemu lepsze jest zapłodnienie, zawiązanie i mniejszy opad zawiązków. Bor w uprawach czereśni należy aplikować kilkakrotnie w sezonie – po zbiorach, tuż przed kwitnieniem i zaraz po nim. W sumie 5–6 zabiegów. Polecane nawozy borowe to Bolero lub Bolero Zn (z cynkiem).
Na tym etapie nie można również zapomnieć o jakości liści. Ciemnozielone, dobrze odżywione liście z dużą ilością chlorofilu są niezbędne do wykarmienia kwiatów i młodych zawiązków. Dlatego już przed kwitnieniem, gdy rozwijają się pierwsze liście rozetowe, należy rozpocząć dolistną aplikację azotu, magnezu, cynku i manganu. Sprawdzona mieszanina to m.in. Azofol + Mag S Aloy + ASX Complex. Takie 2–3 zabiegi należy wykonać także bezpośrednio po kwitnieniu, aby zapewnić jak najlepsze odżywienie młodych zawiązków i ograniczyć do minimum ich opadanie, co jest szczególnie ważne w przypadku odmian obcopylnych.
3. etap – ochrona plonu czereśni i budowanie jego jakości
To etap produkcji nie mniej ważny niż poprzednie. Decyduje on bowiem o jej opłacalności. To, że udało się do tej pory uzyskać plon, to połowa sukcesu. Od teraz zaczyna się praca nad najwyższą jakością owoców i minimalizacją strat. Te ostatnie mogą być skutkiem uszkodzeń owoców przez ptaki, ich pękania z powodu deszczu, gnicia oraz żerowania nasionnicy trześniówki czy muszki Drosophila suzukii. Nie ulega wątpliwości, że najskuteczniejszą metodą ochrony plonu jest budowa systemu okrywowego. I coraz więcej takich konstrukcji powstaje, chociaż dużym ograniczeniem są koszty inwestycji.
Jeśli chodzi o choroby i szkodniki czereśni, to można sobie z nimi poradzić, planując i realizując szczelny program ochrony. Przeciwko patogenom powodującym gnicie owoców czereśni należy wykonać kilka zabiegów, zwłaszcza w okresie przedzbiorczym i okołozbiorczym (z zachowaniem karencji), wykorzystując środki oparte na kaptanie, Lunę Experience 400 EC, Signum 33 WG, Switch 62,5 WG. Do precyzyjnej ochrony przed szkodnikami niezbędny jest monitoring, ale nawet przy względnie niskiej presji i tak trzeba wykonać pełny program. Najczęściej jest to 4–5 zabiegów opartych na środkach (w kolejności): Decis Mega 50 EW, Kobe 20 SP/Mospilan 20 SP, Movento 100 SC, Exirel 100 SE.
Wysoką jakość owoców definiują ich średnica (najbardziej pożądana > 30 mm), jędrność, smakowitość i dobry shelf life. Jak osiągnąć te parametry? To proces, który należy oprzeć na odpowiednim nawożeniu i nawadnianiu, a rozpocząć go już po ostatnim opadzie zawiązków.
W owocującym sadzie czereśniowym taka wydajność nawadniania jak w jabłoniach nie jest wystarczająca. Konieczne są 2 linie nawadniające po obu stronach rzędu lub wydajny system mikrozraszaczy podkoronowych. Tylko takie, racjonalnie zarządza- ne systemy pokrywają zapotrzebowanie roślin i plonu na wodę.
Standardowe nawożenie doglebowe NPK, wykonywane według zaleceń na podstawie analizy gleby, latem należy je rozszerzyć o zabiegi dolistne. Na przyrost średni- cy i masy owoców pozytywny wpływ mają azot i potas – 3–5 zabiegów nawozami NPK, np. Rosasol 8-17-41, Ultrasol 12-12- 36, Rosaleaf Czerwony. Potas dodatkowo zwiększy poziom cukrów w owocach, a co za tym idzie – ich smakowitość. Natomiast program wapniowy, złożony z 5–7 zabiegów nawozami Metalosate Ca, Rosatop Ca, Viflo Cal S, pozwala osiągnąć wysoką jędrność i chrupkość czereśni oraz wydłużyć shelf life. Do każdego z tych zabiegów wapniowych zalecany jest dodatek krze- mu, w postaci nawozu ASX Krzem plus, na przemian z cynkiem i manganem. Przyniesie to dodatkową korzyść w postaci zachowanej na dłużej świeżej zielonej szypułki, co jest pożądane w obrocie handlowym czereśniami najwyższej jakości.
4. etap – zabiegi pozbiorcze
Choć sezon czereśniowy kończy się wczesnym latem, to nie powinno to oznaczać końca prac. Czas od ukończenia zbiorów do opadnięcia liści to moment na konieczne zabiegi determinujące plonowanie w kolejnych latach, czyli na:
- ochronę przed drobną plamistością (2 x Syllit 544 SC),
- odżywianie azotem, borem i cynkiem (Azofol/mocznik, Zinc 750, Bolero), cięcie i formowanie,
- ochronę przed rakiem bakteryjnym (Viflo miedź-bor, Miedź plus 50 WP).
O ile ochrona i nawożenie są standardem i większość sadowników jest świadoma konieczności wykonywania tych zabiegów, to wciąż zaniedbywane są prace pozbiorcze związane z cięciem i formowaniem drzew. A trzeba wiedzieć, że w tym przypadku pierwsze 4–5 lat ma największe znaczenie. To jest okres, kiedy inwestuje się na poczet dochodowości sadu czereśniowego. W tej kwestii wiele się zmieniło od czasu sadzenia na większą skalę drzew na Giseli 5 z odpowiednimi zapylaczami. Okazało się bowiem, że na- wet i „ta uparta” Regina owocuje całkiem dobrze w naszym srogim klimacie. I o ile przez pierwsze 3–5 lat nawet na Giseli 5 należy pracować nad uzyskaniem balansu między wzrostem wegetatywnym a generatywnym, o tyle już w 7–8 roku coraz częściej konieczne jest fachowe cięcie odmładzające lub pobudzające karłowe gałązki do wigoru poprzez skracanie. Taka tendencja dotyczy zwłaszcza odmian Tamara i Kordia, w przypadku których po kilku latach obfitego owocowania pojawia się coraz więcej długich, wiotkich pędów, wydających drobne czereśnie.