Czym jest irygacja w sadownictwie

Irygacja to proces dostarczania wody roślinom w celu zaspokojenia ich podstawowych potrzeb. W sadownictwie stanowi jeden z kluczowych elementów dbania o zdrowie drzew owocowych. Jak osiągnąć jej maksymalną efektywność, jednocześnie oszczędzając wodę? Na jakie rozwiązania postawić?

Agnieszka Bober

Precyzyjne nawadnianie kropelkowe pozwala na wydajne i ekonomiczne dostarczanie uprawom optymalnych dawek wody. Są one podawane w okolice strefy korzeniowej roślin, co eliminuje straty wody dystrybuowanej na ścieżki czy drogi techniczne oraz przez parowanie i odpływ. Przekrój zastosowań nawadniania kropelkowego jest szeroki. Czym się kierować przy wyborze optymalnego rozwiązania?

W kwestii taśm i linii kroplujących generalna zasada mówi, że to rodzaj uprawy determinuje wybór jednej z nich. Natomiast od długości ciągów zależy użycie linii z kompensacją ciśnienia lub bez niej. Warto zatem przyjrzeć się bliżej wszystkim trzem wariantom – ich zaletom i preferowanemu zastosowaniu.

Taśma kroplująca do precyzyjnego nawadniania bryły korzeniowej

Jest łatwa w instalacji i precyzyjnie podaje wodę do bryły korzeniowej. Z uwagi na cienkie ścianki jest ekonomiczna w produkcji i tańsza niż linia kroplująca. Jednak ta sama cecha zwiększa jej podatność na uszkodzenia mechaniczne. Taśmy najczęściej stosuje się do nawadniania plantacji jagodowych jednorocznych i dwuletnich, takich jak truskawki. Taśma kroplująca może mieć otwory wylotowe w rozstawie już co 10–30 cm. Jest to atut w przypadku uprawy roślin gęściej sadzonych, o mniejszej bryle korzeniowej, jak przywołane już truskawki.

Tego rodzaju produkty dobrze sprawdzają się:

•  na małych odległościach,
•  przy równym terenie,
•  na plantacjach jagodowych (w polu lub tunelach).

W tej kategorii do sprawdzonych produktów zaliczają się m.in.:

•  Streamline X (Netafim) – niezwykle wytrzymała taśma o wyjątkowej, żebrowanej powierzchni, która działa jak bariera między ziemią a rurą, dzięki czemu rozwijanie i zwijanie jest łatwiejsze. Pomaga to uzyskać wyższe plony i obniżyć koszty pracy.
•  Aquatape (Plastic Puglia) – cienkościenna taśma kroplująca, która ma wbudowany labirynt z nacięciem, co wpływa na bardziej ekonomiczne wykorzystanie wody.

Linia kroplująca, czyli ekonomiczne i skuteczne nawadnianie

Sadownicy od lat stosują linie kroplujące jako ekonomiczny i skuteczny sposób nawadniania. I nic dziwnego, bo rzeczywiście ma on wiele zalet – choćby możliwość fertygacji. To rozwiązanie bardziej nadaje się do upraw wieloletnich, takich jak borówki czy drzewa owocowe. Jak już wspomniano, linie kroplujące dzielą się na te z kompensacją ciśnienia i bez niej.

Linia kroplująca bez kompensacji ciśnienia charakteryzuje się tym, że wypływ wody z kroplowników stopniowo się zmniejsza, wraz ze wzrastaniem długości ciągu, a przez to spada równomierność nawadniania. A zatem w przypadku większych odległości może się zdarzyć tak, że punkt końcowy „na trasie” linii kroplującej będzie słabiej nawadniany. Dopuszczalna różnica w porównaniu do punktu początkowego wynosi do 10%. Powyżej tej wartości linia uznawana jest za zbyt nieprecyzyjną. Minimalna odległość między emiterami w linii kroplującej to 20 cm, popularne są także rozstawy co 30, 33 i 50 cm. Gęstość rozmieszczenia emiterów można więc z łatwością dopasować do uprawy. Przykładowe produkty w tej grupie to:

•  Gold-Drip Super (Plastic Puglia) – trwały produkt wykazujący dużą odporność na uszkodzenia mechaniczne i przeznaczony do użytkowania przez kilka sezonów. Ścianki linii mają grubość 1 mm. Jest ona chętnie wybierana przez plantatorów borówki amerykańskiej, aronii, maliny letniej, a nawet drzew owocowych. Woda wypływa z niej bezpośrednio na glebę, nie zraszając rośliny. Jest to rozwiązanie korzystne ekonomicznie: oszczędza wodę i pozwala na dostarczenie wraz z nią nawozu.
•  Drip Aries (Netafim) – grubościenna linia kroplująca z wyjątkowo mocnymi kroplownikami od Netafim wyposażona została w labirynt z turbulentnym przepływem TurbuNext™, dużym i szerokim obszarem filtracji kroplowej zapewniającym optymalną wydajność nawet w trudnych warunkach wodnych.

Linia kroplująca z kompensacją ciśnienia ma wszystkie zalety linii kroplującej, a ponadto jest wyposażona w cylindryczny kroplownik z regulacją przepływu. Ma to szczególne znaczenie w przypadku pracy na nierównych, pochyłych terenach, a także przy długich ciągach. Emitery regulują przepływ przy różnych ciśnieniach wejściowych oraz utrzymują stały wydatek wody – oznacza to, że ilość wody emitowanej w każdym punkcie linii będzie stała.

Jednym z takich rozwiązań jest Naan PC NaanDanJain – linia kroplująca z cylindrycznym emiterem kompensującym ciśnienie. To produkt idealny do nawadniania upraw na terenach o zmiennej topografii lub w długich rzędach.

Zraszacze i mikrozraszacze czyli nowoczesne urządzenia do nawadniania

To kategoria urządzeń do nawadniania, w której w ostatnich latach obserwuje się duży postęp w porównaniu do pierwszych modeli. Nowoczesny zraszacz może zwilżać obszar o dowolnym kształcie i powierzchni od kilkudziesięciu centymetrów do kilku metrów. Duża rozpiętość natężenia przepływów pozwala na precyzyjne dostosowanie systemu do: rodzaju uprawy, gleby, klimatu czy często napotykanych ograniczeń hydraulicznych. Zraszacze i mikrozraszacze znajdują zastosowanie w ramach dwóch systemów zraszania:

•  nadkoronowego – zraszacze, m.in.: Flipper (NaanDanJain), VYR 33 (Vyrsa), 234 AF (NaanDanJain),
•  podkoronowego – mikrozraszacze, m.in.: MegaNet, SuperNet, GyroNet (Netafim).

Zraszacze w sadach montuje się w rzędach, w jednakowej odległości, a doprowadzone do nich węże łączy z magistralą.

Urządzenia nadkoronowe umieszczane są nad wierzchołkami drzew. Zapotrzebowanie na wodę w tym systemie waha się od 20 do 45 tys. l/godz./ha.

Mikrozraszacze podkoronowe lokalizowane są pod koronami drzew owocowych, mniej więcej 0,5 m nad podłożem. Dzięki temu rośliny dostają optymalną ilość wody w pobliże systemu korzeniowego. Przesłanki do ich zainstalowania to: słaba jakość wody, jej niedostatek, rozbudowany system korzeniowy drzew. Ponadto mikrozraszacze umożliwiają fertygację równie skuteczną co linie kroplujące, a także skracają czas nawadniania, obejmując większy obszar podłoża.

Zarówno zraszacze, jak i mikrozraszacze poza nawadnianiem z powodzeniem są wykorzystywane do tworzenia odpowiedniego dla upraw mikroklimatu – w ochronie antyprzymrozkowej roślin lub do ich schładzania podczas upałów (patrz str. 26–27).

Warto wiedzieć, że…

…precyzyjna irygacja to nie tylko dobrze dobrana instalacja nawodnieniowa, ale także produkty, które umożliwiają racjonalne korzystanie z wody, takie jak Aqualink. Ten innowacyjny preparat poprawiający nawilżenie gleby został opracowany w celu zwiększenia dostępności wody w strefie korzeniowej roślin. To przyczynia się do lepszego pobierania składników pokarmowych i minimalizowania stresów abiotycznych w roślinie. Aqualink działa na kilka sposobów:

• zmniejsza napięcie powierzchniowe wody, co sprawia, że może ona szybciej i głębiej wnikać w profil glebowy (jest to szczególnie istotne w okresach suszy),
•  dzięki poprawie retencji wody w glebie zmniejsza straty spowodowane jej spływem powierzchniowym,
• ogranicza odparowywanie wody z powierzchni gleby, co ma duże znaczenie zwłaszcza w regionach o wysokim nasłonecznieniu.