Co nas zaskoczyło w uprawie borówki w sezonie 2022?

Borówka amerykańska w Polsce od kilku lat cieszy się coraz większą popularnością. Wiąże się to nie tylko z dużo wyższym spożyciem tych owoców, ale i z dynamicznym wzrostem liczby nowych nasadzeń. Rośnie także eksport polskiej borówki do krajów Unii Europejskiej. Co więcej, nasz kraj staje się jednym z liderów produkcji tych owoców nie tylko w Europie, ale i na świecie. Rozwój plantacji borówki wysokiej niesie ze sobą wyzwania i zagrożenia. Sezon 2022 pokazał, że nie wszędzie w Polsce ten gatunek owoców jagodowych powinien być uprawiany.

Tomasz Domański

Owoce borówkiNa początku warto wspomnieć o pozytywnych aspektach sezonu 2022 w uprawie borówki wysokiej. Niewątpliwie była nim kondycja roślin po zimie. Choć odnotowano kilka nocy ze spadkami temperatur poniżej -20°C, to rośliny i pąki wiosną były w bardzo dobrym stanie (zdjęcie 1). Tkanka w pąkach była zdrowa, zielona, bez uszkodzeń, co zapowiadało przyzwoite plony. Na taki stan z pewnością wpłynęło również odpowiednie przygotowanie roślin do zimy. Zabiegi nawozami zawierającymi cynk i bor (np. Bolero Zn) oraz potas (np. Metalosate Potassium) zwiększyły mrozoodporność roślin. Na ich kondycję pozytywne działanie miały także wiosenne opady deszczu.

Pąk kwiatowy wiosną
Zdjęcie 1. Pąk kwiatowy wiosną

W kwietniu i maju spadło go mniej więcej 100 mm, co pozwoliło na rozpuszczenie się wiosennych nawozów posypowych i dostarczenie składników pokarmowych do strefy systemu korzeniowego roślin. W lokalizacjach o takich opadach nawadnianie i fertygacja często było stosowane dopiero po kwitnieniu, ponieważ było dużo wilgoci w glebie, bez konieczności nawadniania. Pozytywnym aspektem była cena, jaką plantatorzy uzyskiwali za owoce. Stawki za owoce borówki wysokiej nie były rekordowe, ani nawet wysokie, ale kształtowały się na dużo lepszym poziomie niż w sezonie 2021.

Zmarznięte młode przyrosty to wyhamowanie wzrostu roślin i wrota do infekcji groźnych patogenów. W przypadku tak silnych uszkodzeń konieczna była dobra stymulacja, nie tyle do zawiązania owoców, co do poprawy kondycji roślin.

Ponadto były stabilne. W największym dołku cenowym oferty kupna owoców wahały się na poziomie 12–13 zł/kg, a na mrożenie 7–8 zł/kg. Dla porównania, rok wcześniej pośrednicy oferowali 7–8 zł za kilogram owoców eksportowych. Wpływ na to miały z pewnością rosnące koszty produkcji, ale również mniejsza podaż owoców ze względu na niekorzystne warunki pogodowe, które wystąpiły w okresie produkcyjnym.

Przymrozki na plantacjach borówki

Młode przyrostyuszkodzone przez przymrozki
Zdjęcie 2. Młode przyrosty
uszkodzone przez przymrozki

Warunki pogodowe często odciskają piętno na uprawach sadowniczych. Tak też było w sezonie 2022. Nie był to pierwszy sezon, kiedy wystąpiły przymrozki, ale zazwyczaj miało to miejsce wcześniej. Tym razem do dużych uszkodzeń na plantacjach borówki doszło 18 i 19 maja, więc stosunkowo późno. Największe odnotowano w województwach wielkopolskim i łódzkim, zwłaszcza na odmianie Chandler. Najbardziej niepokojące było to, że uszkodzone zostały nie tylko pąki kwiatowe, ale również młode przyrosty (zdjęcie 2). Pokazuje to, że często rośliny są sadzone w sposób nieprzemyślany, na złym stanowisku.

Zamieranie pędów po wiosennych przymrozkach
Zdjęcie 3. Zamieranie pędów po wiosennych przymrozkach

Brak odpowiedniego planowania przy zakładaniu plantacji borówki skutkuje w późniejszych latach licznymi problemami, m.in. takimi jak uszkodzenia przymrozkowe. Zmarznięte młode przyrosty to wyhamowanie wzrostu roślin i wrota do infekcji groźnych patogenów. W przypadku tak silnych uszkodzeń konieczna była dobra stymulacja, nie tyle do zawiązania owoców, co do poprawy kondycji roślin, aby wypuściły nowe pędy, na których w kolejnym sezonie będą owoce. Dobre rezultaty były widoczne po zastosowaniu nawozu Maral, który wykorzystywano do zabiegów dolistnych i fertygacji. Preparat ten dobrze wpływa na rozwój systemu korzeniowego, co powoduje lepsze pobieranie składników pokarmowych i bardziej intensywny wzrost roślin. Oprócz nawożenia bardzo ważna jest ochrona uszkodzonych przez przymrozki plantacji. Uszkodzone pędy są bardzo narażone na infekcję patogenami powodującymi ich zamieranie (zdjęcie 3).

Zamieranie roślin borówki
Zdjęcie 4. Zamieranie roślin borówki

Zatem nawet jeśli nie ma owoców, a warunki pogodowe sprzyjają infekcjom, należy prowadzić ochronę z wykorzystaniem najlepszych preparatów, takich jak Switch 62,5 WG. Brak ochrony może prowadzić do zamierania roślin (zdjęcie 4).

Zwójki

Gąsienica pędzika przedzimka
Zdjęcie 5. Gąsienica pędzika przedzimka

Podczas wiosennych lustracji na plantacjach borówki ujawnił się problem związany z silną presją zwójek. Głównie były to gąsienice pędzika przedzimka (zdjęcie 5), które zjadały jeszcze nierozwinięte pąki kwiatowe, a następnie młode liście (zdjęcie 6). Stanowiło to oczywiście pokłosie lotów motyli w październiku i listopadzie 2021 roku. W maju z jaj wykluły się larwy, które żerowały w pąkach i powodowały bardzo duże uszkodzenia. Straty mogły wynieść 30%, a w skrajnych przypadkach nawet więcej.

Gąsienica zjadająca liście
Zdjęcie 6. Gąsienica zjadająca liście

W tej sytuacji ważna była szybka interwencja plantatorów i wykonanie zabiegów zwalczających szkodniki. Dobre rezultaty obserwowano po zastosowaniu preparatów: Affirm 095 SG i SpinTor 240 SC. Jednak przy bardzo silnej presji zwójek zdarzało się, że jeden zabieg nie wystarczał i trzeba było go powtórzyć przed samym kwitnieniem borówki. To pokazuje, jak ważne są regularne lustracje plantacji i odpowiednie reagowanie na zagrożenia dla upraw borówki.

Chrząszcze

Ogrodnica niszczylistka
Zdjęcie 7. Ogrodnica niszczylistka

Po majowych problemach ze zwójkami w czerwcu 2022 plantatorzy zmagali się z silną presją chrząszczy. Na uprawy borówki masowo nalatywała ogrodnica niszczylistka (zdjęcie 7). Można było też spotkać naliściaka srebrniaka (zdjęcie 8). Żerujące na liściach chrząszcze można było zwalczać, stosując Kobe 20 SP/Mospilan 20 SP, razem z adiuwantem Flipper. Na plantacjach, na których szkodniki nie były zwalczane, złożyły jaja do gleby. Larwy, które się z nich wykluły, żerują na korzeniach borówki wysokiej. Skutki takiego żerowania (zdjęcie 9) wielu plantatorów zobaczy dopiero wiosną 2023 roku, kiedy rośliny będą miały słaby wigor i część z nich będzie zasychała.

Dorosły osobnik naliściaka srebrniaka
Zdjęcie 8. Dorosły osobnik naliściaka srebrniaka

Jeżeli chodzi o zwalczanie larw żerujących w glebie, to bardzo dobre rezultaty daje stosowanie pożytecznych nicieni zawartych w produktach Larvanem i Nemasys L.

Upały i deszcze

Zdjęcie 9. System
korzeniowy borówki uszkodzony przez szkodniki glebowe

To kolejne czynniki atmosferyczne, które wpłynęły na pogorszenie się jakości owoców. Bardzo wysokie temperatury i silne promieniowanie słoneczne podczas zbiorów owoców powodowały ich słabą jędrność. Owoce często „gotowały się” na krzewach, mimo że dostawały systematycznie wodę przez system nawodnieniowy. Następnie po upałach przyszły deszcze, efektem których było pękanie owoców. Oczywiście mniej narażone były plantacje pod sieciami i foliami, ponieważ sieci rozpraszały promienie słoneczne i owoce nie nagrzewały się tak mocno, a folia chroniła przed deszczem. Na plantacjach, na których już od kwitnienia zastosowano intensywny program dokarmiania roślin wapniem i krzemem owoce były bardziej trwałe i odporne na niekorzystne warunki pogodowe.

Systematyczne zabiegi nawozami Metalosate Calcium i ASX Krzem plus spowodowały, że skórka borówek była twardsza i odporna na uszkodzenia. Owoce dobrze wysycone wapniem były bardziej jędrne i nie traciły na jakości.