Wpływ ekstremalnych warunków pogodowych na stan odżywienia roślin sadowniczych oraz sposoby niwelowania skutków tych zjawisk

Od wielu lat nie obserwowaliśmy tak gwałtownych zmian pogodowych jakie przyniósł nam 2010 rok. Silne mrozy w styczniu i lutym oraz chłodny i mokry maj bardzo mocno odbiły się na kondycji pąków roślin sadowniczych i zawiązaniu owoców. Do tego nałożyły się bardzo wysokie ilości opadów przez cały okres wegetacji, przeplatane okresami suszy i wysokiej temperatury.

Występujące w niektórych miejscach podtopienia oraz długotrwały zastój wody uniemożliwiały prawidłowy rozwój korzeni. Kondycja roślin, w tym drzew i krzewów owocowych oraz warzyw polowych była w większości przypadków bardzo słaba. Składniki pokarmowe, takie jak: azot, potas, wapń i magnez ulegały wypłukaniu w wyniku częstych nawałnic. Reszta składników nie była pobierana z powodu braku normalnego funkcjonowania systemu korzeniowego.

Najczęściej spotykane niedobory

Najczęściej spotykane w 2010 r. objawy niedoborów składników na plantacjach warzyw oraz w sadach i jagodnikach, to:

niedobór fosforu: zmiana koloru blaszek liściowych z barwy zielonej w fioletową i fioletowo-purpurową, drobnienie liści, słaby rozwój kwiatów i korzeni; niedobór spowodowany był głównie niską temperaturą oraz nadmiarem lub niedoborem wilgoci w glebie;

nawozy sadownicze fosfor

niedobór azotu: bladozielone, równomierne przebarwienia blaszek liściowych, spotykane głównie na starszych, a w skrajnych przypadkach również na młodszych liściach i pędach roślin; niedobory powodowane są głównie wypłukaniem;

nawozy sadownicze azot

niedobór potasu: brzegi blaszek liściowych przebarwiają się na kolor jasnozielono-żółty, a w skrajnych przypadkach może dojść do zasychania brzegów liści; niedobory spowodowane były wypłukaniem oraz wysokimi temperaturami;

nawozy sadownicze potas

niedobór wapnia: objawy braku tego pierwiastka to brzeżna nekroza najmłodszych liści (tipburn), słaby rozwój korzeni, sucha zgnilizna wierzchołkowa owoców, choroby przechowalnicze owoców, zaskorupienie gleby; niedobory spowodowane były wypłukaniem oraz wysoką lub bardzo niską wilgotnością powietrza, suszą i silnymi wiatrami;

Niedobór magnezu

niedobór magnezu: spotykany najczęściej na starszych liściach, objawia się przebarwieniami blaszki liściowej na kolor żółty w środkowej jej części, miedzy wiązkami przewodzącymi, w skrajnych przypadkach wspomniane przebarwienia mogą przejść w kolor pomarańczowy lub brązowy; niedobory związane były najczęściej z wypłukaniem;

nawozy sadownicze magnez

niedobór żelaza: spotykany jest najczęściej na najmłodszych liściach, ale w skrajnych przypadkach może występować także na starszych liściach i objawia się charakterystycznymi, cytrynowo-żółtymi, równomiernymi przebarwieniami blaszek liściowych. Nerwy (wiązki przewodzące liści) pozostają najczęściej w kolorze zielonym. Jego niedobór w roślinie często związany jest z brakiem pobierania na skutek złych warunków powietrzno-wodnych na podtopionych plantacjach. Obydwa ostatnie pierwiastki odgrywają kluczową rolę w tworzeniu się chlorofilu.

nawozy sadownicze żelazo

Skutki niedoborów

Wszystkie wspomniane niedobory składników pokarmowych miały ujemny wpływ na wielkość i jakość ubiegłorocznych plonów. Ze względu na ocieplanie się klimatu na kuli ziemskiej wielu naukowców uważa, że takie zjawiska jakie obserwowaliśmy w Polsce w 2010 roku mogą się powtarzać częściej niż dotychczas.

Aby minimalizować skutki jakie wywierać mogą ekstremalne warunki pogodowe na stan odżywienia warzyw polowych i upraw sadowniczych należy trochę inaczej i precyzyjniej podejść do technik nawożenia tych grup roślin. Elementy, na których należy się skupić to:

• Właściwe dawkowanie składników pokarmowych w sezonie wegetacyjnym

• Wprowadzanie nawadniania upraw polowych i fertygacji

• Uzupełniające nawożenie posypowe w trakcie sezonu

• Racjonalne nawożenie pozakorzeniowe

Dawkowanie nawozów

Właściwe dawkowanie składników pokarmowych polega głównie na dostosowaniu aplikacji każdego ze składników do zapotrzebowania na niego w danej fazie rozwojowej rośliny oraz na rozłożeniu nawożenia w czasie poprzez zmniejszenie jednorazowych dawek nawozów i dostosowaniu ich do rodzaju gleby i przebiegu pogody.

Unikamy w ten sposób ryzyka ograniczenia pobierania na skutek wzajemnej konkurencji oraz ryzyka wypłukania składnika podanego na zapas.

Fertygacja

Dobrym sposobem precyzyjnej aplikacji składników i jednocześnie najbardziej preferowanym przez rośliny jest fertygacja (kroplowe nawożenie roztworem nawozów). Wiążąca się z tym możliwość zniwelowania różnic wilgotności podłoża dodatkowo wpływać będzie na jakość plonów (np. przez zmniejszenie ryzyka pękania owoców miękkich).

Nawożenie posypowe

Czasem jednak przebieg pogody uniemożliwia stosowanie regularnej fertygacji. W takiej sytuacji, lub w przypadkach braku tej technologii na plantacji, warto mieć pod ręką szybkodziałające nawozy saletrzane. Firma Yara poleca do szybkiego uzupełnienia wypłukanych składników pokarmowych w glebie, posypowe zastosowanie saletry wapniowej TropiCote lub Nitrabor z grupy YaraLiva lub też saletry potasowo-wapniowej Unika Calcium. TropiCote (15,5% N; 26% CaO) oraz Nitrabor (15,4% N; 25,6% CaO; 0,3%B) są produktami dedykowanymi dla stanowisk cięższych i zasobniejszych w potas. Unika Calcium (14,2% N; 24% K2O; 12% CaO) jest nawozem polecanym dla stanowisk lżejszych, przepuszczalnych, w których możemy mieć do czynienia z niedoborami potasu. Wszystkie trzy produkty zawierają dużą ilość w pełni rozpuszczalnego wapnia, który oprócz funkcji żywieniowych i odpornościowych dla roślin, będzie działał strukturotwórczo na zaskorupioną po intensywnych opadach glebę, poprawiając jej warunki powietrzno-wodne i sprzyjając regeneracji systemu korzeniowego. Saletrzana forma azotu dostarczana przez te nawozy nie zakwasza gleby i nie konkuruje z innymi ważnymi w tym okresie dla roślin składnikami, takimi jak potas, wapń czy magnez, a wręcz stymuluje ich pobieranie. Średnia jednorazowa dawka w/w saletr do stosowania posypowego wynosi ok. 200 kg/ha.

Nawożenie pozakorzeniowe

Racjonalne nawożenie pozakorzeniowe polega na podawaniu składników pokarmowych poprzez opryski nadziemnych części roślin preparatami zawierającymi te składniki w sytuacji, kiedy ważny dla danej fazy rozwojowej składnik nie może być pobrany normalną drogą czyli przez korzenie. Sytuacje takie to: brak składnika w podłożu, np. z powodu wypłukania, ograniczenie lub niemożność pobrania z powodu niskiej temperatury, suszy, niewłaściwego odczynu, zalania itp.

Bardzo ważnym elementem utrzymania wysokiej produktywności każdej rośliny jest zapewnienie dobrego wysycenia liści chlorofilem. Nawożenie pozakorzeniowe w sytuacji występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych może być jednym z narzędzi służących temu celowi. Firma Yara poleca do poprawy funkcjonowania liści i krążenia asymilatów wykonanie zabiegów dokarmiania dolistnego następującą mieszanką nawozów: Krista MgS (siarczan magnezu siedmiowodny; 5 kg/ha) wraz z Kristalonem Zielonym (18% N; 18% P2O5; 18% K2O+mikro; 3 kg/ha) oraz z YaraVita Rexolin M35 (chelat żelaza; 0,5 kg/ha). Wymienione nawozy należy zastosować w jednym oprysku, zachowując wspomnianą kolejność ich rozpuszczania. Opryski należy wykonać co najmniej dwukrotnie w odstępach 5-7 dni w zależności od przebiegu pogody.

Pamiętajmy o wapniu

Niska zawartość wapnia (wypłukanie) w okresie jego największego pobierania przez gatunki sadownicze (około kwitnienia), może wpłynąć na słabe zaopatrzenie roślin w ten składnik i możliwość wystąpienia chorób fizjologicznych owoców i pogorszenia ich jakości. Dlatego w szczególności w sezonach sprzyjających gorszemu pobieraniu tego składnika zwracamy również uwagę na regularne (średnio co 10 dni) pozakorzeniowe dokarmianie wapniem, np. za pomocą saletry wapniowej rozpuszczalnej (YaraLiva Calcinit lub Calciplus) w dawce jednorazowej 5–10 kg/ha (zwiększamy dawkę w miarę wzrostu owoców). Zabiegi te są szczególnie ważne, jeżeli w okresie dorastania owoców występują dłuższe okresy niedoborów wilgoci oraz w sytuacjach, gdy owoce dorastają do większych rozmiarów, co często ma miejsce przy słabszym zawiązaniu. Racjonalność pozakorzeniowego odżywiania wapniem to przede wszystkim wykonanie zabiegu tak, aby oprysk dotarł do tej części rośliny, w której wapń ma się znaleźć, gdyż pierwiastek ten bardzo słabo się przemieszcza, np. z liści do owoców. Sytuację może poprawić stosowanie preparatów zawierających dodatkowo bor (np. płynna saletra wapniowa z magnezem i borem FruitCal), gdyż mikroelement ten wspomaga transport wapnia w roślinie.

Autor: Wojciech Wojcieszek, Yara Poland

Powyższy tekst został opublikowany w materiałach konferencyjnych Targów Sadownictwa i Warzywnictwa, które odbyły się w Warszawie w styczniu 2011.

Materiały z TSW2011 można pobrać poniżej:
Materiały Konferencyjne TSW 2011
Zalecenia ochrony roślin sadowniczych i warzywniczych
Zalecenia nazwozowe dla upraw zadowniczych i warzywniczych.
Materiały Konferencyjne TSW 2011Zalecenia ochrony roślin sadowniczych i warzywniczychZalecenia nazwozowe dla upraw zadowniczych i warzywniczych.