Samodzielne pobieranie próbki gleby – jak uniknąć błędów?

Postawienie właściwej diagnozy, pozwalającej ustalić odpowiednie warunki nawożenia, możliwe jest tylko na podstawie pełnowartościowej próbki gleby. Materiał, który ma zostać przekazany do analizy, musi być pobrany zgodnie z obowiązującymi standardami i dobrze reprezentować pole. Należy wziąć pod uwagę wiele istotnych elementów, począwszy od sporządzenia szkicu sytuacyjnego pól poprzez pobranie materiału po wybór laboratorium.

 

Jak pobrać próbkę gleby?

Chcąc samodzielnie pobierać próbki gleby do analizy, tak by były one pełnowartościowe, warto zastosować się do poniższych zaleceń.

  1. Przed pobraniem próbek gleby należy sporządzić szkic sytuacyjny pól gospodarstwa przeznaczonego do badań.
  2. Na wybranym obszarze o powierzchni do 4 ha z pola o jednakowym nawożeniu czy uprawie pobrać próbkę ogólną (uśredniona).
  3. Próbka ogólna (uśredniona) powinna reprezentować obszar użytku rolnego o zbliżonych warunkach przyrodniczych (typ, rodzaj i gatunek gleby, ukształtowanie terenu) i agrotechnicznych (uprawa, nawożenie).
  4. Próbkę przygotować, wykonując 15 do 25 nakłuć laską glebową lub szpadlem, idąc po przekątnej czy zygzakiem po wyznaczonym wcześniej obszarze (wybranym na szkicu sytuacyjnym, patrz rys. 1).
  5. Wcisnąć laskę glebową do oporu (na wysokość poprzeczki ograniczającej), wykonać pełny obrót i wyjąć laskę.
  6. Ziemię ze wszystkich nakłuć należy umieścić np. w plastikowym wiaderku, wymieszać i przenieść do kartonika
    lub woreczka, do dalszej analizy – około 0,5 kg (objętość 1–2 szklanek).
  7. Próbkę należy pobrać z odpowiedniej warstwy – z gleb rolniczych i sadowniczych: 0–20 cm, natomiast do oceny zawartości azotu mineralnego z warstwy 0–30 cm. Można również pobrać i poddać analizie próbki z niższych warstw – 30–60 cm i/lub 60–90 cm.
  8. Wilgotne próbki muszą być dostarczone do laboratorium w tym samym dniu, w którym zostały zebrane. Próbki można również przechowywać w lodówce przez kilka dni lub zamrozić je, jeśli dostarczenie jest opóźnione.

Najczęstsze błędy

Wiedza na temat najczęściej popełnianych błędów, które dyskwalifikują próbki do badań, to pierwszy krok do tego, by ich uniknąć.

      1. Nieodpowiedni termin pobrania próbki

Próbki gleby pobiera się jesienią, tuż po zbiorach oraz przed wysiewem nawozów. Możliwe jest również wykonanie analiz wczesną wiosną. Nie należy pobierać prób glebowych w okresie suszy lub w sytuacji nadmiernej wilgotności gleby. Nie zaleca się również pobierania ich bezpośrednio po zastosowaniu nawozów.

Rozsądnym podejściem jest analiza składu gleby przed założeniem uprawy. W takiej sytuacji łatwo wprowadzić do głębszych warstw podłoża trudno przemieszczające się składniki. W późniejszym okresie pobór próbek wystarczy wykonywać co 2–3 lata. W wyjątkowych sytuacjach, np. gdy gleba jest bardzo kwaśna i wymaga obfitego wapnowania lub jest mało zasobna w jakiś składnik i wymaga wysokiego nawożenia brakującym pierwiastkiem, warto powtórzyć analizę warstwy ornej już po 1–2 latach, w celu sprawdzenia efektów zastosowanego nawożenia.

      2.Niewłaściwy podział gospodarstwa na działki/sektory

Nawet w obrębie tego samego gospodarstwa/pola obszary mogą się różnić żyznością gleby i stanem odżywienia roślin. Obszar gospodarstwa/uprawy, który chcemy analizować, należy podzielić na działki o maksymalnej wielkości 4 ha. Działki powinny być jednolite pod względem:

  • rodzaju gleby/warunków glebowych,
  • gatunku uprawianej rośliny, jej odmiany i wieku (chyba że odmiany mają podobne wymagania),
  • ukształtowania terenu,
  • zabiegów uprawowych, w tym historii dotychczasowego nawożenia.

      3. Niewłaściwe/niereprezentatywne skomponowanie próbki ogólnej/mieszanej

Aby można było postawić odpowiednią diagnozę, a tym samym ustalić właściwe warunki nawożenia, próbka musi dobrze reprezentować pole. Reprezentatywna dla danej uprawy może być tylko tzw. próbka mieszana, składająca się z materiału pobranego z różnych miejsc. Z jednorodnej powierzchni działki (patrz punkt powyżej) powinna być pobrana jedna próba mieszana. Próbki gleby w sadach należy pobierać z warstwy ornej, z głębokości 0–30 cm. Na jedną próbę ogólną składa się 15–25 próbek pojedynczych.

W sytuacji, gdy na niedużym obszarze występuje zmienność glebowa, np. powodująca widoczne zmiany we wzroście i owocowaniu roślin, konieczne jest wykonanie więcej niż jednej próby mieszanej. Nie jest wskazane pobieranie jednej próby mieszanej z obszaru o dużej różnicy parametrów. Lepiej pominąć ten niewielki kawałek gruntu niż zmieszać go z pozostałą, jednorodną glebą. Nie należy pobierać próbek z obrzeży pola oraz z zagłębień i ostrych wzniesień terenu. Ważne jest też, żeby pobierając próbkę, nie mieszać warstwy orno-próchnicznej (przeważnie o zabarwieniu szarym) z podściełającą ją warstwą podorną.

 

       4. Wybór niewłaściwego laboratorium badawczego

Należy pamiętać, że tylko dobrze wykonana i rzetelna analiza prowadzi do miarodajnych wyników, co pozwala na obniżenie wydatków na nawozy i stanowi podstawę sukcesu ekonomicznego w produkcji roślinnej. Analiza jakości gleby składa się z trzech etapów:

  • poboru próbki,
  • analizy laboratoryjnej,
  • interpretacji otrzymanych wyników.

Wszystkie trzy elementy są tak samo ważne. Niewłaściwy pobór próbki uniemożliwi miarodajny pomiar parametrów fizykochemicznych. Dobre przeprowadzenie analizy wymaga odpowiedniego podejścia metodycznego laboratorium wykonującego analizy. Dlatego wybór laboratorium jest jednym z kluczowych elementów właściwej analizy. Takie badanie można wykonać w Instytucie Agronomicznym Fertico, laboratorium współpracującym z firmą Agrosimex, lub w innych renomowanych laboratoriach i stacjach chemicznych.

       5. Niewłaściwa interpretacja wyników

Brak właściwej interpretacji nawet najlepiej przygotowanych i zmierzonych próbek gleby może doprowadzić do nieodpowiedniego nawożenia. Z drugiej strony fachowa interpretacja prowadzi nie tylko do obniżenia wydatków ponoszonych na nawozy, ale także pozwala zdiagnozować ewentualne problemy, które mogłyby pojawić się w przyszłości w wyniku niedostosowania dawek składników mineralnych. Ważne jest, żeby analizując wyniki i przygotowując zalecenia nawozowe, opierać się na wytycznych dla dotyczących poszczególnych gatunków roślin uprawnych. Dopiero wtedy należy dobrać preparaty nawozowe, które spełniają określone wymagania. Warto wziąć również pod uwagę wiek uprawy. Ważnym aspektem jest też uwzględnienie zależności pomiędzy ilością poszczególnych składników mineralnych, ponieważ tylko właściwa proporcja ilości jednego do drugiego gwarantuje dobrą przyswajalność.

 

Izabela Rutkowska-Włodarczyk, Ewa Markiewicz/Instytut Agronomiczny Fertico