Regeneracja gleby po suszy

Gorące lato, które mieliśmy w 2015 miło wspominają wszyscy urlopowicze, ale dla sadowników i rolników bardzo wysokie temperatury dochodzące do 38°C oraz brak opadów w tym czasie wpływały negatywnie na wzrost i plonowanie roślin o długim okresie wegetacji tj. kukurydza, buraki cukrowe, ziemniaki, cebula, buraki ćwikłowe, marchew, kapusta biała. Brak opadów w sierpniu utrudniał uprawę gleby i siewy rzepaku oraz zbóż ozimych. W uprawach sadowniczych susza miała negatywny wpływ na wzrost i plonowanie maliny jesiennej i jabłoni. Konsekwencje suszy pojawią się w przyszłym roku, nie tylko na plantacjach truskawek, na których w tym roku w sierpniu nie zastosowano podstawowego nawożenia NPK, ale we wszystkich uprawach sadowniczych.

Wysokie temperatury a kondycja gleby

Analizując skutki warunków pogodowych objawiające się w słabszym wzroście i plonowaniu drzew owocowych, należy pamiętać o wpływie wysokich temperatur i suszy na samą glebę, a w szczególności na:

– żyzność gleby

– strukturę gruzełkowatą gleby

– aktywność biologiczną mikroorganizmów glebowych odpowiedzialnych za przemiany materii organicznej gleby

– dostępność wody dla roślin uprawnych

– rozwój systemu korzeniowego drzew i krzewów owocowych

– dostępność składników pokarmowych dla roślin oraz ich produktywność

Prawidłowy odczyn gleby, wysoka zawartość próchnicy i właściwa struktura gruzełkowata to filary nawożenia i gwarancja wysokich plonów, nawet w tak ekstremalnych warunkach pogodowych jak w 2105r.

Próchnica ważna dla gleb

Gleby zasobne w próchnice mają trwałą strukturę gruzełkowatą, właściwe stosunki wodnopowietrzne, wolniej ulegają zakwaszeniu ponieważ próchnica i kwasy humusowe pełnią funkcję buforu zapewniającego stabilność biochemiczną gleby. Próchnica oprócz wpływu na pojemność wodną i dostępność składników pokarmowych jest doskonałą pożywką dla mikroorganizmów glebowych, które przy bardzo wysokich temperaturach i deficycie wody rozwijają się wolniej, a ich aktywność spada. W sadach, w których zawartość próchnicy jest <2% powinny być stosowane nawozy organiczne oraz nawozy z kwasami humusowymi np. Rosahumus. Nawóz ten należy podawać w formie oprysku doglebowego pasów herbicydowych w dawce 3-6 kg/ha lub jego płynną wersję – Liqhumus w dawce 15-30L/ha. Zabieg ten najlepiej wykonać jesienią lub bardzo wczesną wiosną.

Sprawność biologiczna gleby

Bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na właściwości gleby i wzrost drzew jest odpowiednia sprawność biologiczna gleby. Wysoka liczebność bakterii z rodzaju Pseudomonas Putida, Fluorescens oraz Bacillus, Azotobacter w ryzosferze, czyli w bezpośrednim sąsiedztwie korzeni włośnikowych roślin zwiększa dostępność fosforu i żelaza, poprzez wytwarzanie specyficznych chelatów „sideroforów”. Ponadto produkowany przez te bakterie kwas ketoglutarowy stymuluje rozwój systemu korzeniowego i jego aktywność w pobieraniu składników pokarmowych. Bakterie te produkują kwas salicylowy, cyjanowodór oraz antybiotyki (fenazynę). Podwyższona koncentracja tych substancji w bezpośrednim sąsiedztwie systemu korzeniowego stymuluje jego rozwój, dzięki czemu drzewa mogą lepiej pobierać wodę i składniki pokarmowe. Bakterie glebowe maja ogromny wpływ na procesy mineralizacji substancji organicznej w glebie, zapewniają tym samym stały dopływ składników pokarmowych azotu, fosforu, magnezu dla uprawianych roślin. Susza i brak opadów w zdecydowanie ograniczyły aktywność bakterii glebowych i tempo mineralizacji próchnicy. Przez co zostało zdecydowanie mniej uwolnionego azotu i fosforu, co odbiło się pod koniec wegetacji w sadach bez fertygacji na wzroście owoców. Drzewom zabrakło azotu, który w normalnych warunkach jest w tym czasie uwalniany w ilości nawet do 40kg/miesiąc.

Produktem, który aktywizuje sprawność biologiczną gleb jest Desol. Nawóz ten najlepiej stosować łącznie z Rosahumusem. Jesienią po zbiorach owoców lub bardzo wczesną wiosną w dawce 1L/ha.

Odczyn gleby

Ma kluczowe znaczenie dla dostępności składników pokarmowych, budowy struktury gruzełkowatej, aktywności glebowej flory bakteryjnej, rozwoju systemu korzeniowego oraz pojemności glebowego kompleksu sorpcyjnego i pojemności wodnej gleb. Długotrwałe zakwaszanie gleb, a takie niestety występuje w ponad 50% sadów jest jednym z decydujących czynników obniżających zdolność gleby do gromadzenia wody. Dlatego też niezmiernie istotne jest podniesienie odczynu gleb do wymagań uprawianych drzew stosując : Wapniak kornicki, Wapniak jurajski, Oxyfertil Mg 75/25, Physiomax, Wap-mag. Najlepszym terminem wapnowania jest jesień, po zbiorach owoców.

Poprawna struktura gleby

Struktura gleby opisuje jej zdolność do tworzenia agregatów glebowych (w pewnym uproszczeniu gruzełków) o różnym kształcie i wielkości. Wpływa ona na stosunki wodno-powietrzne gleby. Małe pory (kapilary) wewnątrz gruzełków są ważne dla gospodarki wodnej, gdyż umożliwiają podsiąkanie wody z głębszych poziomów gleby, co ma szczególne znaczenie w przypadku wystąpienia niedoboru opadów. Na glebach z właściwą strukturą rośliny później odczuwają skutki suszy. Natomiast przestwory między gruzełkami o większej średnicy napowietrzają glebę, a także przyczyniają się do odprowadzenia nadmiaru wody. Pozwala to na pogodzenie dwóch antagonizmów, tj. wody i powietrza w glebie.

Wystąpienie zagęszczenia gleby tylko w warstwie powierzchniowej może powodować spadek plonu średnio o 10-20%, a gdy zagęszczenie wystąpi również w głębszych warstwach to spadek plonu może przekroczyć nawet 30%. Przyczyną tak dużych strat plonu jest przede wszystkim zakłócony wzrost rośliny, który wynika między innymi ze słabego rozwoju systemu korzeniowego. Zagęszczenie gleby pod warstwą orną (w tzw. podglebiu) to zmniejszenie ilości wolnych przestrzeni (porów), które mogą być wypełnione wodą lub powietrzem.

Opracowanie prof.Jan Kuś , IUNG Puławy,2008-2010

Azot uwolniony z zasobów rodzimych gleby w sezonie wegetacyjnym przy optymalnej wilgotności gleb. W czasie suszy drastycznie spada aktywność flory bakteryjnej i poziom uwalniania azotu nie przekracza 12-15kg. Silna susza i brak opadów powodują degradację gleb, zaskorupienie i jej pękanie, a w następstwie uszkodzony jest system korzeniowy roślin uprawnych.

Woda w glebie

Woda jest niezbędna do pobierania składników pokarmowych z roztworu glebowego i ich transportu w roślinie. W celu zatrzymania i jak najlepszego wykorzystania wody glebowej niezmiernie istotne jest oprócz wysokiej zawartości próchnicy i prawidłowego odczynu dobre zaopatrzenie w składniki pokarmowe od samego początku wegetacji aż do jej zakończenia – szczególnie azotu, potasu, fosforu, wapnia, boru i cynku. Wysoka koncentracja tych składników w glebach zapewnia szybki start wegetacji wiosną (z reguły po zimie wody jest pod dostatkiem), wysoką aktywność biochemiczną drzew, prawidłową syntezę chlorofilu i sprawność fotosyntezy, dzięki czemu rośliny produkują dużo asymilatów niezbędnych doprawidłowego wzrostu. Drzewa dobrze zaopatrzone w potas lepiej gospodarują wodą, szybciej zamykają aparaty szparkowe niż drzewa, u których występuje deficyt potasu. Dlatego też jesienią po zbiorach owoców i wapnowaniu lub bardzo wczesną wiosną szczególnie po suszy wskazane jest intensywne nawożenie potasem. W młodych sadach polecamy nawozy bezchlorkowe np. ½ dawki potasu jesienią w nawozach Rosafert 5-12-24 , 5-8-28 lub siarczan potasu. W sadach uprawianych powyżej 8 lat można stosować jesienią nawozy na bazie soli potasowej np. Amofoska 4-10-28, Polifoska 4-12-32 lub sól potasowa. Chlor z tych nawozów zostanie wypłukany poza zasięg systemu korzeniowego w okresie spoczynku zimowego drzew. Zastosowanie nawozów chlorkowych wiosną będzie osłabiało system korzeniowy i zwiększało zasolenie gleb i wrażliwość drzew na deficyt wody. Dawki nawozów potasowych najlepiej ustalać w oparciu o analizy gleb oraz wysokość plonów uzyskanych w ostatnich 2-3 latach.

Alternatywa na gorące lata – nawozy płynne

W krajach np. Hiszpania, Portugalia, USA, w których deficyt wody nie występuje sporadycznie raz na 5-10 lat tak jak w Polsce, ale utrzymuje się stale od 10-15 lat coraz popularniejsze jest stosowanie nawozów w postaci płynne j- fertygacja. Tam gdzie nie ma technicznych możliwości nawadniania i fertygacji sadów, nawzy stosowane są w postaci oprysku gleby produktami takimi jak RSM i KTS – Tiosiarczan potasu, który zawiera 25%K2O i 42,5% SO3. Nawozy te można ze sobą mieszać w dowolnej proporcji, a podanie ich doglebowo ogranicza straty, szybkie pobranie i wysoką skuteczność.

Regeneracja gleby po suszy, przywrócenie pełnej sprawności biologicznej i odpowiedniego odczynu oraz dobre zaopatrzenie gleb w najważniejsze składniki pokarmowe wymaga czasu i konsekwencji w działaniu. W perspektywie kilku lat przyniesie same korzyści.

Krzysztof Zachaj