Przędziorek chmielowiec to roztocz z rodziny przędziorkowatych i jeden z głównych szkodników upraw owoców jagodowych, który odpowiada za znaczące obniżenie plonów, szczególnie na plantacjach truskawek.

Przędziorek chmielowiec – rozwój

Zapłodnione samice przędziorka chmielowca zimują w resztkach roślinnych, opuszczają je stopniowo wiosną w miarę wzrostu temperatury, składają jaja i żerują na dolnej stronie liści pod delikatną pajęczyną. Liście silnie zaatakowane przez tego roztocza stają się matowe, szare, następnie brązowieją i zasychają. w sezonie rozwija się 5–6 pokoleń przędziorka, tak więc szkodnik może być na plantacji przez cały sezon do jesieni. To bardzo osłabia kondycję roślin i ich plonotwórczy potencjał.

Przędziorek chmielowiec – lustracje

Przędziorek nie wymaga zwalczania na wszystkich plantacjach i w każdym roku. Ważne jest wczesne rozpoczęcie ochrony przy małej presji szkodnika, co określają progi zagrożenia. Lustracje powinno się przeprowadzać od wczesnej wiosny do końca lata włącznie, regularnie co dwa tygodnie, oddzielnie dla poszczególnych odmian, gdyż są one w nierównym stopniu zasiedlane przez szkodnika. Każdorazowo powinno się zerwać około 200 liści z roślin danej odmiany: zbieramy liście z różnych miejsc na plantacji po jednym z rośliny i następnie przeglądamy dolną stronę każdego liścia, szukając form ruchomych szkodnika. Ich sumaryczną liczbę dzieli się przez liczbę zlustrowanych liści, aby obliczyć, ile szkodników przypada średnio na każdy liść. zabieg jest konieczny przy stwierdzeniu obecności przed kwitnieniem dwóch sztuk form ruchomych, przypadających na jeden listek liścia złożonego. Po pełni kwitnie ruchomego przędziorka, a po zbiorze owoców – 5 osobników. Oprócz form ruchomych warto również zwrócić uwagę na ilość jaj, z których będą stopniowo wylęgały się larwy. Do oglądania liści przydatna jest lupa powiększająca 5–8-krotnie. Takie dokładne obserwacje wymagają systematyczności i zajmują sporo czasu, a w praktyce często nie są prowadzone właściwie. to skutkuje zbyt późnym rozpoczęciem zabiegów ochrony. Jeśli producent nie przeprowadzi lustracji według opisanej wyżej metody, powinien postępować, kierując się obserwacjami sprzed roku. Jeśli przędziorek występował na plantacji w dużym nasileniu i nie był skutecznie zwalczony, wskazane jest wykonanie pierwszego zabiegu w bieżącym sezonie wiosną, koniecznie przed kwitnieniem.

Przędziorek chmielowiec – zwalczanie

Najskuteczniejsze i najbardziej efektywne jest zwalczanie przędziorków w okresie przed kwitnieniem, kiedy dominują formy dorosłe wychodzące z miejsc zimowania, ewentualnie po pełni kwitnienia, najpóźniej w końcówce tej fazy rozwojowej, kiedy populacja szkodnika nie jest jeszcze zbyt rozbudowana. Im później zauważy się szkodnika, tym zwalczanie jest droższe (wymaga wykonania często dwóch zabiegów w krótkim czasie lub zastosowania mieszaniny dwóch akarycydów) i jednocześnie mniej skuteczne (populacja przędziorka chmielowca w okresie wzrostu i dojrzewania owoców jest już bardzo liczna, występują w niej jednocześnie jaja, larwy, nimfy i formy dorosłe, a większość akarycydów działa tylko na określone fazy rozwojowe).

W 2017 roku do ochrony plantacji truskawek polecane były następujące akarycydy:

• przed kwitnieniem – Ortus 05 SC, Envidor 240 SC 0,4 l/ha, Nissorun Strong 250 SC, preparaty na bazie abamektyny, np. Safran 018 EC, rejestrację zyskał także akarycyd Floramite 240 SC. Prewencja nie dotyczy wymienionych akarycydów, wyjątkiem są te z abamektyną, które mają 96 godzin karencji, można więc zastosować je minimum cztery dni przed początkiem kwitnienia.
• Po pełni kwitnienia lub pod koniec tej fazy rozwojowej można zastosować: Nissorun Strong 250 SC (trzy dni karencji), Ortus 05 SC (siedem dni karencji), Floramite 240 SC (jeden dzień karencji),
• dodatkowo po zakończeniu kwitnienia: Safran 018 EC (trzy dni karencji). Jeśli dotychczasowa ochrona chemiczna nie ograniczy skutecznie presji przędziorka, konieczne jest jego zwalczanie po zbiorach, gdyż latem rozwój szkodników jest bardzo dynamiczny. Skutkuje to szybkim zniszczeniem liści, a więc ograniczeniem ich roli odżywczej w lipcu/sierpniu i wrześniu, miesiącach decydujących o plonach w kolejnym sezonie. w tym okresie rośliny krzewią się oraz tworzą nowe pąki kwiatowe na kolejny sezon, a występowanie przędziorków może bardzo wyhamować ten proces.
• Po zbiorach rejestrację mają: Ortus 05 SC,  Envidor 240 SC, Nissorun Strong 250 SC, akarycydy oparte na abamektynie: Vertigo 018 EC/Safran 018 EC i nowsze: Floramite 240 SC i Koromite 10 EC. Większość wyżej wymienionych akarycydów można zastosować tylko raz w sezonie – poza Vertigo 018 EC, Floramite 240 SC i Koromite 10 EC, po które można sięgać dwukrotnie w sezonie. Wszystkie wymienione poza Nissorunem Strong 250 SC i Foramite 240 SC ograniczają dodatkowo roztocza. Przy tak dużej liczbie zarejestrowanych akarycydów z różnych grup chemicznych możliwa jest rotacja preparatów, minimalizująca ryzyko powstania odporności.

Technika zabiegu i dodatek zwilżaczy

Przędziorek chmielowiec żeruje na spodniej stronie liścia, dla podniesienia skuteczności zabiegu bardzo ważna jest dobra technika zabiegu (np. belka Fragaria, która umożliwi wtłoczenie cieczy opryskowej w rośliny z trzech stron) i zastosowanie najwyższej z zalecanych ilości wody w zabiegach (szczególnie w sytuacji bardzo dużej presji szkodnika). Ponadto do akarycydów niezbędny jest dodatek zwilżacza, np. Flipper w dawce 150–200 ml/ha lub hiperion – 500 ml/ha, które znacznie poprawiają skuteczność opryskiwania. ważne jest też zaplanowanie zabiegu w dobrych warunkach pogodowych, unikajmy pogody wietrznej, zimnej (szkodnik wówczas słabiej żeruje) lub zbyt gorącej, suchej (zbyt duże odparowanie cieczy roboczej). W obowiązującej w Polsce integrowanej ochronie roślin nie można pomijać także innych, pozachemicznych metod, które dodatkowo zmniejszają presję szkodnika lub minimalizują ryzyko jego wystąpienia. Jest to przede wszystkim zdrowy materiał wyjściowy, a więc sadzonki kwalifikowane wolne od przędziorka, a także np. skoszenie porażonych liści (do dwóch tygodni po zbiorach) i ich usunięcie z plantacji. wśród akarycydów, które niedawno zyskały rejestrację na plantacjach truskawek, znajdują się:

• Floramite 240 SC (substancja czynna: bifenazat – związek z grupy karbazynianów). ten akarycyd można stosować po wystąpieniu szkodnika niezależnie od fazy rozwojowej rośliny uprawnej (również w uprawie pod osłonami) z zachowaniem okresu karencji, która wynosi tylko jeden dzień. zalecane dawki to 0,4–0,6 l/ha. ważne, że po produkt ten można, zachowując minimum siedem dni przerwy, sięgnąć dwa razy w sezonie. Preparat działa na roślinie powierzchniowo.
• Koromite 10 EC (milbemektyna, produkt naturalny z grupy makrocyklicznych laktonów). Środek ma działanie kontaktowe i żołądkowe, na roślinie działa powierzchniowo i wgłębnie, zwalcza wszystkie stadia rozwojowe przędziorków. można go stosować przed kwitnieniem i/lub po zbiorach w dawce 1,25 l/ha (czyli do dwóch razy w sezonie w wymaganym minimalnym odstępie 7–10 dni). Preparat ma szeroką rejestrację, oprócz truskawek można go stosować również na plantacjach porzeczki, jeżyny, borówki wysokiej, maliny, żurawiny i agrestu. Bardzo ważna uwaga – preparat można stosować na rośliny, których liście nie zostały jeszcze uszkodzone przez szkodnika (z dobrze wykształconą kutykulą), a więc wiosną przed kwitnieniem lub po zbiorach – na odrastające młode liście po wcześniejszym ścięciu starszych.

Barbara Błaszczyńska