Najważniejsze choroby truskawek to: szara pleśń, mączniak prawdziwy, biała plamistość liści, czerwona plamistość liści a także antraknoza, skórzasta zgnilizna owoców i inne choroby odglebowe. Z kolei szkodniki, które mogą zagrozić plantacjom to roztocz truskawkowiec, przędziorek chmielowiec, kwieciak malinowiec, zmieniki, wciornastki, a także szkodniki glebowe.

Dobre efekty w walce z chorobami gwarantuje uwzględnienie

• przy wyborze odmiany jej podatności na daną chorobę
• warunków atmosferycznych danego sezonu wegetacyjnego w określonych fazach rozwojowych
• lustracji plantacji (i innych sąsiadujących), aby ocenić wielkość źródła infekcji i skalę zagrożenia.
• poza chemicznych metod walki z agrofagami, co związane jest z realizacją obowiązującej w Polsce integrowanej ochrony.

Szara pleśń

Szara pleśń powodowana przez grzyb Botrytis cinerea jest najpowszech­niejszą i najgroźniejszą chorobą truskawek. Największe straty powoduje w lata ciepłe (gdy temperatura w okresie kwitnienia wynosi 15-25°C) i wilgotne, z dużą ilością opadów w okresie kwitnienia i dojrzewania owoców. W wyniku silnych infekcji porażeniu może ulec nawet do 80% owoców.

Szara pleśń może występować na wszystkich nadziemnych częściach ro­śliny. Najważniejsza jest jednak infekcja kwiatów. Grzyb przerasta z porażo­nych działek kielicha do dna kwiatowego, w efekcie czego powstający owoc gnije. Najbardziej wrażliwe są w pełni otwarte kwiaty. Infekcja może mieć tak­że charakter ukryty. Pozornie zdrowe owoce po przetrzymaniu ich w warun­kach sprzyjających rozwojowi grzyba szybko pokrywają się charakterystycz­nym nalotem grzybni i zarodników.

Walka chemiczna z szarą pleśnią w przypadku odmian wrażliwych na tę chorobę powinna być corocznym standardem, nawet w warunkach słonecznej, bezdeszczowej pogody w czasie kwitnienia roślin. Do infekcji może bowiem dochodzić nawet w nocy, kiedy rośliny pokryte są rosą.

Zapobiegaj szarej pleśni

Zasadnicze zabiegi przeciwko szarej pleśni wykonuje się w okresie kwitnienia, rozpoczynając ochronę w momencie otwierania się pierwszych kwiatów, powtarzając zabiegi co 5-7 dni. Opryski kontynuuje się również w okresie dojrzewania owoców preparatami o krótkim okresie karencji.

Większość preparatów polecanych do walki z szarą pleśnią to fungicydy kontaktowe, a więc zapobiegawcze. Zabezpieczamy tymi fungicydami systematycznie kolejne rozwijające się kwiaty przed opadem deszczu lub tylko na wypadek rosy.

• Merpan 80 WG (kaptan) 14 dni karencji
• Pomarsol Forte 80 WG, Sadoplon 75 WP, Thiram Granuflo 80 WG (preparaty tiuramowe) – 7 dni karencji
• Iprodione /Rovral Aquaflo/Grisu 500 SC (iprodion –preparaty dikarboksymidowe) – 2 dni karencji
• Teldor 500 SC (preparat hydroksyanilidowy) –1 dzień karencji

Niestety są to preparaty „wrażliwe” na opady deszczu, a więc zmywane. Ustalając terminy zabiegów należy uwzględniać ewentualne zmycie ich przez intensywny opad deszczu. W gospodarstwie wskazane jest więc posiadanie deszczomierza i analizowanie opadów deszczu w okresie kwitnienia roślin i wzrostu zawiązków. Warto fungicydy kontaktowe stosować łącznie z adjuwantami. Dobrym przykładem jest Prolonger, który znacznie poprawia przyczepność cieczy do rośliny, chroniąc fungicyd przed zmyciem przez opady, tak więc substancja aktywna przez dłuższy czas ma kontakt z rośliną, lepiej ją zabezpieczając.

W warunkach dużej presji patogenów warto łączyć zabiegi dolistne: fungicyd kontaktowy +  nawóz fosforynowy: Fosfiron Cu lub Fosfiron Mg w dawce 1,5-3l/ha

Fosforyny, które po podaniu znajdą się w komórkach rośliny, stwarzają niekorzystne warunki do penetrowania ich przez patogeniczne grzyby, oddziaływując fungistatycznie na grzyba (opóźniają rozwój strzępek oraz zarodnikowanie). To powoduje wydzielanie przez patogen „metabolitów stresu”, które są rozpoznawane przez roślinę, a ta wydziela zwiększone ilości przeciwciał (ciał odpornościowych. Następuje również wzmocnienie fizycznej struktury błony i ściany komórkowej (wzrasta grubość ściany komórkowej), dzięki czemu stanowią one lepszą fizyczną barierę dla wnikania patogenów. Nawozy fosforynowe można aplikować również poprzez podlewanie roślin  lub oprysk doglebowy w dawce 10-20l/ha w 1000 l wody jesienią lub 7-10 dni po sadzeniu plantacji)

Fosfiron+fungicyd to skuteczność większa niż fungicyd solo – warto sięgnąć po takie rozwiązanie w ekstremalnych warunkach pogodowych, jak również przy uprawie odmian szczególnie wrażliwych na choroby

Gdy potrzebna jest interwencja w zwalczaniu szarej pleśni

W pełni kwitnienia, przy jednoczesnej dużej presji choroby (częste opady deszczu),  lepiej jest wybrać fungicydy o podwójnym mechanizmie działania: zapobiegawczym i interwencyjnym: Signum 33 WG, Mythos 300 SC/ Pyrus 400 SC, Frupica 440 EC– 3 dni karencji, Switch 62,5 WG – 1 dzień. Niektóre z nich zawierają w swoim składzie po dwie substancje aktywne, co czyni walkę z patogenem bardziej skuteczną. Nowością jest Luna Sensation 500 SC (3 dni karencji) i Prolectus 050 WG (1 dzień karencji).

Luna Sensation 500 SC to fungicyd zawierający dwie substancje aktywne, w tym jedną nową –fluopyram,  druga to trifloksystrobina. Preparat wykazuje działanie kontaktowe, systemicznie i translaminarnie. Działa na kilka chorób jednocześnie: szara pleśń, mączniak prawdziwy, biała plamistość liści, antraknoza, skórzasta zgnilizna owoców. Po zastosowaniu fungicydu Luna Sensation 500 SC zwiększa się też trwałość owoców po zbiorze, w trakcie przechowywania lub obrotu handlowego. Okres karencji to 3  dni, a preparat można stosować max do 2 razy w sezonie.

Kolejny nowy fungicyd przeciwko szarej pleśni to Prolectus 050 WG (substancja aktywna to fenpyrazamina). Działa zapobiegawczo i translaminarnie. Preparat ma krótki okres karencji -1 dzień. Oprócz rejestracji w truskawkach ma zastosowanie również przeciwko moniliozie na morelach, brzoskwiniach i nektarynach.

Biofungicydy

Szeroką paletę fungicydów polecanych w ochronie truskawek uzupełnia biofungicyd Vaxiplant SL na bazie polisaharydu laminaryny. Ma bardzo szerokie spektrum zwalczanych chorób: szara pleśń, mączniak prawdziwy truskawki, biała plamistość liści truskawki, czerwona plamistość liści truskawki. Warunkiem dobrej skuteczności jest zastosowanie preparatu przed infekcją, czyli zapobiegawczo. Po około 2-ch dniach od zabiegu roślina skuteczniej broni się przed atakiem patogenów ,a stan odporności trwa 10-14 dni, dlatego zabieg trzeba powtarzać lub stosować przemiennie z fungicydami. Skuteczność biofungicydu oceniana jest na 65-85%. Pierwszy zabieg zaleca się wykonać już przed kwitnieniem, kolejne co 7-10 dni, do 7 razy w sezonie. Oprysk Vaxiplantem można również zaplanować tylko po kwitnieniu, w okresie wzrostu i dojrzewania owoców i w trakcie zbiorów (w okresie kwitnienia realizując program fungicydowy), minimalizując ryzyko jakichkolwiek pozostałości fungicydów w owocach.

Zwalczaj kompleksowo

Przy okazji zwalczania szarej pleśni jest możliwość jednoczesnego zwalczania innych chorób, np. Signum  33 WG i Luna Sensation 500 SC to fungicydy do jednoczesnego zwalczania szarej pleśni, białej plamistości liści i mączniaka prawdziwego, a np. Switch 62,5 WG zwalcza szarą pleśń i antraknozę.

Zabiegi agrotechniczne

Koniecznym i niezbędnym uzupełnieniem ochrony chemicznej są zabiegi agrotechniczne. Przede wszystkim ważne jest poprawne nawożenie, głównie azotem – zbyt duże dawki powodują silny wzrost wegetatywny, zagęszczenie roślin, co utrudnia , a nawet uniemożliwia dokładne wykonanie zabiegów ochrony i dodatkowo stwarza dogodne warunki dla rozwoju patogenów.  Kolejne  istotne zabiegi to: wygrabianie i usuwanie porażonych liści i owoców, koszenie liści 2 tyg. po zbiorze, czy ściółkowanie plantacji. Szybsze wysychanie owoców oraz brak ich kontaktu z glebą ogranicza ilość porażonych owoców nie tylko przez szarą pleśń, ale również przez skórzastą zgniliznę owoców. Zdecydowanie bardziej wskazane jest także nawadnianie kropelkowe plantacji niż deszczowanie. Procent porażonych przez szarą pleśń owoców ograniczy także ich schładzanie po zbiorze.

Mączniak prawdziwy truskawek

Występowaniu choroby sprzyjają lata suche i upalne z temperaturą powyżej 25C. Biały, mączysty nalot występuje najsilniej na dolnej stronie liści, które charakterystycznie zwijają się łódkowato do góry. Na porażonych liściach powstają rozległe nekrozy, niekiedy czerwonobrązowe plamy, dobrze widoczne na górnej stronie liścia. Nalot grzybni i zarodników konidialnych może pokrywać także inne, naziemne organy rośliny np. owoce. Zdecydowanie trudniej zwalcza się patogena w uprawie pod osłonami, na plantacjach matecznych, podczas trwania pogody suchej i ciepłej oraz na odmianach wrażliwych. Odmiany wrażliwe to między innymi : Bogota, Camarosa, Darselect, Elsanta, Vicoda, Zanta. Przy dużej presji chorobowej powinny być wykonane 2-3 zabiegi (pierwszy  zwykle już na początku kwitnienia, następne po 7-10 dniach), często konieczne są  także 1-2 aplikacje po zbiorach.

Zabieg ochrony przeciwko mączniakowi powinno się wykonać przed kwitnieniem lub w okresie kwitnienia po ukazaniu się pierwszych objawów choroby (powyżej 5% porażonych liści). W praktyce zdecydowanie lepiej jest zapobiegać tej chorobie niż ją leczyć. Do walki z mączniakiem prawdziwym truskawki polecane są preparaty działające zapobiegawczo i wyniszczająco /interwencyjnie. Kryterium wyboru fungicydu może być temperatura: przy wyższych lepiej wybierać Nimrod 250 EC, Domark 100 EC, Vaxiplant, z kolei przy niższych wybieramy Zato 50 WG, Signum 33 WG bądź Lunę Sensation 500 SC.

Biała plamistość liści

Choroba grzybowa, która podobnie jak szara pleśń powszechnie występuje zwłaszcza w lata mokre, z obfitymi opadami deszczu. Presja choroby jest duża, gdy w poprzednim roku nie ścięto porażonych liści lub nie wykonano zabiegu zwalczającego w okresie po zbiorach.  Objawy widać przede wszystkim na starszych liściach, ale mogą być infekowane także ogonki liściowe i owoce. Charakterystyczne białe plamy (owalne 3-6 mm) z brunatną obwódką mogą zajmować znaczną powierzchnię liści, a nawet powodować ich zamieranie. Rośliny silnie opanowane przez chorobę częściej przemarzają zimą. Na plantacjach owocujących założonych ze zdrowych sa­dzonek zwalczanie chemiczne jest najczęściej zbędne.

Ochronę należy prowadzić już od początku okresu wegetacji, po zauważeniu pierwszych objawów choroby. Zestaw fungicydów jest taki jak do walki z mączniakiem prawdziwym (poza Nimrodem).

Nowość to Scorpion 325 SC. Działanie ograniczające wykazują także preparaty tiuramowe  np.Thiram Granuflo. Zdrowy materiał wyjściowy oraz skoszenie liści i usuwanie ich z plantacji owocujących wspomaga ochronę przed chorobą.

Środki wspomagające chemiczną ochronę roślin

Do środków wspomagających ochronę należą między innymi: nawozy wapniowe, nawozy na bazie fosforynów i biofungicydy. Folanx 29 Ca to nawóz wapniowy oparty na mrówczanie wapnia zwiększający mechaniczny opór ścian komórkowych i utrudniający infekcje (dawka 5-7,5 kg/ha).Viflo Cal S zawiera wapń skompleksowany z cząsteczkami nanosrebra, stymuluje także mechanizmy obronne roślin. Fosfiron Mg/Cu to nawóz fosforynowy ograniczający wiele groźnych chorób np. czerwoną zgniliznę korzeni, skórzastą zgniliznę owoców, antraknozę czy szarą pleśń.

Kwieciak malinowiec

Główne szkody to podcięte szypułki pąków kwiatowych, które zwisają i opadają (w pąkach są jaja, a później brudnobiałe larwy). Szkodnik może zniszczyć nawet 80 % plonu, przeciętnie 15-30 % pąków.

Zabieg zwalczający kwieciaka malinowca, na zagrożonych plantacjach wykonuje się przed kwitnieniem, kiedy pąki w kwiatostanach rozluźniają się. Czasami jest potrzeba powtórzenia zabiegu również na początku kwitnienia. Wybierając insektycyd trzeba zwrócić uwagę na jego prewencję. Na 2015 roku rejestrację miał pyretroid Decis Mega 50 EW (prewencja 24 godz.) oraz Mospilan 20 SP (tu prewencja nie dotyczy, ale zabieg poleca się wykonać wieczorem, po oblocie pszczół). Bardziej skuteczne będzie opryskiwanie w temperaturze 15-20 C (przy niższej chrząszcze pozostają w ukryciu, przy wyższej nie działają pyretroidy). Wraz z kwieciakiem niszczone są wciornastki, zmieniki, zwójki, mszyce i inne szkodniki.

Przędziorki i roztocz truskawkowiec

Latem obserwuje się największe nasilenie populacji przędziorka chmielowca, który bardzo szybko namnaża się w wysokiej temperaturze. Niestety wciąż wielu producentów nie potrafi w odpowiednim czasie trafnie ocenić zagrożenia ze strony tego szkodnika, a wczesna właściwa ocena zagrożenia pozwala na uzyskanie lepszych efektów w ochronie.

Najlepszy czas na zwalczanie przędziorków to okres przed kwitnieniem i kwitnienie.

Akarycydy polecane:

• przed kwitnieniem to: Ortus 05 SC+ zwilżacz Flipper i Envidor 240 SC (oba ograniczają również roztocza);
• w czasie kwitnienia: Ortus 05 SC;
• po zbiorach: Ortus 05 SC, Envidor 240 SC oraz abamektyna Vertigo 018 EC+ zwilżacz Prolonger (dodatek zwilżaczy jest niezmiernie ważny, gdyż przędziorki żerują na spodniej stronie liści, a z kolei roztocz w zwiniętych najmłodszych liściach). Ortus 05 SC i Envidor 240 SC można stosować tylko 1 x w sezonie.
• Niedawno rejestrację uzyskał także kolejny preparat zawierający abamektynę  Acaramik 018 EC, który można aplikować zarówno przed kwitnieniem (prewencja 96 godzin) i po kwitnieniu, karencja 3 dni.

Planując zwalczanie roztocza po zbiorach należy skosić liście i wykonać 2 zabiegi co 7 dni.

Szkodniki glebowe

Pomimo dużych szkód – nie ma możliwości chemicznego zwalczania szkodników glebowych, zarówno przed założeniem plantacji jak i w trakcie eksploatacji. Można zwalczać jedynie chrząszcze opuchlaków po zbiorze truskawek, stosując Mospilan 20 SP. Opryskuje się rośliny i glebę pod nimi krótko po zbiorze owoców – w razie masowego pojawienia się chrząszczy. Przed założeniem nowej plantacji można również sięgnąć po fumigant Basamid 97 GR (zwalcza grzyby, nicienie, szkodniki glebowe i kiełkujące nasiona chwastów jedno i dwuliściennych oraz rozłogi perzu).

W celu ograniczenia populacji szkodników glebowych stosuje się również metody agrotechniczne. Po pierwsze: wybór pola wolnego od pędraków, unikanie pól w pobliżu lasów, zadrzewień, na których mogą żyć pędraki i żerować chrabąszcze. Po drugie – polecana jest uprawa gryki, która zawiera taniny, hamujące rozwój pędraków. Po trzecie -mechaniczne niszczenie szkodnika poprzez kilkakrotną uprawą gleby w okresie maj – sierpień, na przykład broną talerzową czy glebogryzarką. Szkodniki niszczone są mechanicznie ostrymi elementami maszyny. Ponadto podczas tych uprawek część pędraków wyrzucana jest na powierzchnię gleby, a wówczas wybierane są i zjadane przez ptaki.

Barbara Błaszczyńska