Porzeczka – agrofagi i ich zwalczanie

Choroby grzybowe i wirusowe powszechnie występują na plantacjach krzewów jagodowych. Ochrona przed nimi oparta jest przede wszystkim na zabiegach chemicznych.

Opadzina liści porzeczki– antraknoza i biała plamistość liści porzeczki

W przypadku antraknozy pierwsze objawy choroby są zauważane na liściach już w końcu maja w postaci pojedynczych, bardzo drobnych plamek, które w pierwszej fazie są chlorotyczne, a następnie brunatnieją. Plamy są widoczne najpierw na dolnej stronie liści.Przy dużym porażeniu zlewają się one i opanowują cały liść. W lipcu może dojść do całkowitej defoliacji.

Objawy białej plamistości liści występują wcześniej, bo już w połowie maja, początkowo także jako drobne, brązowe plamy. Z upływem czasu znacznie się powiększają i stają się szarobiałe, nieregularne z wyraźną brązową obwódką. Z czasem zlewają się, powodując zasychanie liści, które żółkną i opadają. Defoliacja może wystąpić wcześniej niż w przypadku opadziny liści. Niekiedy już w czasie zbiorów krzewy pozostają bez liści, co w znacznym stopniu osłabia je, obniżając ich wytrzymałość na mróz w okresie zimowym.

Ochrona porzeczki

W zwalczaniu białej plamistości liści porzeczki ochronę chemiczną należy rozpocząć wcześnie, bezpośrednio przed kwitnieniem. Polecane fungicydy to Polyram 70 WG , Signum 33 WG i Zato 50 WG, a przeciwko opadzinie liści bezpośrednio po kwitnieniu: Signum 33 WG , Zato 50 WG i Score 250 EC . Zabiegi należy kontynuować następnie co 10–14 dni, aż do zbiorów. Wykonując zabiegi przed zbiorem owoców, trzeba zwrócić uwagę na karencję stosowanego preparatu. Przy dużym porażeniu zabiegi należy kontynuować również po zbiorach owoców – 1, a nawet 2 opryskiwania (Score 250 EC i Zato 50 WG ). Pozwalają one ograniczyć nasilenie choroby w następnym sezonie wegetacyjnym. W zależności od warunków atmosferycznych, podatności odmiany i obfitości źródła infekcji wykonuje się od 3 do 6 oprysków. Większość uprawianych odmian porzeczki wymaga ochrony chemicznej, gdyż jest w średnim lub dużym stopniu podatna na te choroby.

 

Rewersja porzeczki (atawizm)

Rewersja porzeczki jest to choroba wirusowa, najgroźniejsza dla porzeczki czarnej. Nie ma możliwości jej zwalczania chemicznego, a w ograniczaniu największe znaczenie mają zabiegi profilaktyczne. Aby zmniejszyć niebezpieczeństwo wystąpienia rewersji, należy kupować kwalifikowany materiał szkółkarski, zwalczać wielkopąkowca porzeczkowego, który jest wektorem wirusa, a ponadto zachować izolację przestrzenną oraz sadzić odmiany odporne. Ważne jest także, aby wykonywać lustracje szczególnie młodych plantacji i po zauważeniu pierwszych objawów chore krzewy usunąć.

Amerykański mączniak agrestu

Choroba występuje powszechnie na odmianach porzeczki czarnej i czerwonej. Wczesną wiosną widoczne są porażone wierzchołki pędów, a pierwsze mączyste plamy na liściach i pędach pojawiają się pod koniec maja lub na początku czerwca. W okresie wzrostu roślin plam przybywa, a następnie biały nalot brunatnieje i pokrywa wszystkie zielone części rośliny. Z czasem wierzchołki pędów zamierają, liście ulegają deformacji i przedwcześnie opadają. Powoduje to silną redukcję plonu w następnym sezonie.

Ochrona porzeczki

Pierwszy zabieg chemiczny należy wykonać mniej więcej 2 tygodnie po kwitnieniu, następne co 10–14 dni tylko na odmianach podatnych, aż do zbiorów owoców. W tym okresie polecane są: Nimrod 250 EC (stosować zapobiegawczo w dawkach 0,75–1,5 l/ha, a wyniszczająco 1,5–2,25 l/ha), Score 250 EC i Zato 50 WG . W niektóre lata na odmianach wrażliwych opryskiwania konieczne są też po zbiorach, aż do zakończenia wzrostu pędów (preparaty jak wyżej). Metodą agrotechniczną jest wycinanie przed kwitnieniem pędów z objawami mączniaka.

Szara pleśń

Grzyb poraża nadziemne organy porzeczek – liście, pędy, kwiaty, owoce. Porażone kwiaty brunatnieją i zasychają. Najbardziej charakterystyczne objawy są widoczne na dojrzewających i pękających owocach, na których pojawia się szary nalot grzybni. Owoce gniją, co wpływa na znaczną redukcję plonu. W przypadku silnie zagęszczonych krzewów może dochodzić także do porażenia liści i młodych pędów. Na takich organach pojawiają się początkowo chlorotyczne, a potem rozległe nekrotyczne, brunatne lub brązowe plamy, które mogą powodować zasychanie liści i wierzchołków pędów. W warunkach wysokiej wilgotności porażone organy pokrywają się charakterystycznym szarym nalotem trzonków i zarodników konidialnych.

Zwalczanie jest konieczne od początku kwitnienia do zbiorów, maksymalnie 4 razy w sezonie, co 7 dni. Jedynym zarejestrowanym fungicydem jest Switch 62,5 WG . Niektóre fungicydy stosowane przeciwko antraknozie ograniczają jednocześnie szarą pleśń.

Rdza wejmutkowo – porzeczkowa

Rdza ta jest najbardziej powszechną oraz szkodliwą chorobą odnotowaną na plantacjach porzeczki czarnej i czerwonej. Dla pełnego cyklu rozwojowego patogen wymaga dwóch żywicieli (pięcioigielnej sosny oraz porzeczki). Pierwsze objawy na liściach porzeczki czarnej widoczne są na początku lipca w postaci drobnych, chlorotycznych, a potem brunatnych plamek, w miejscu których na dolnej stronie liścia grzyb wytwarza skupiska pomarańczowordzawych zarodników. Wraz z rozwojem patogenu nasilenie objawów stopniowo wzrasta.

Chorobę zwalcza się równolegle ze zwalczaniem opadziny liści porzeczki i białej plamistości liści porzeczki (Signum 33 WG , Zato 50 WG i Score 250 EC ). Metodą agrotechniczą jest usuwanie pięcioigielnych sosen (żywiciela pośredniego) z sąsiedztwa plantacji i upraw odmian mało podatnych na chorobę.

Rdza agrestu

Rdza porzeczkowo-turzycowa to choroba, którą można spotkać na plantacjach zarówno czarnej, jak i czerwonej porzeczki. Rozwojowi patogenu sprzyjają podmokłe łąki i nieużytki znajdujące się w pobliżu plantacji oraz długa, ciepła jesień. W kwietniu i maju na liściach, kwiatach, szypułkach, ogonkach liściowych, a potem także na owocach porzeczki tworzą się jaskrawe, żółtopomarańczowe zgrubienia z widocznymi czareczkami wypełnionymi zarodnikami ognikowymi. Porażone owoce tracą wartość handlową i wcześniej opadają.

Dla zapobiegania infekcjom istotne są zabiegi wczesnowiosenne, aż do końca kwitnienia, preparatami opartymi na mankozebie, chociaż aktualnie brak jest rejestracji w tym zakresie. Dalsza ochrona chemiczna wykonywana jest łącznie ze zwalczaniem antraknozy i białej plamistości liści porzeczek. Ważne są zabiegi wspomagające ochronę chemiczną – mianowicie należy usuwać z okolic plantacji turzyce.

Szkodniki porzeczek i ich zwalczanie

Szkodniki mogą niszczyć rośliny i istotnie zredukować plon, od kilku- lub kilkunastu aż do blisko 100%, jeśli nie zastosuje się metod ograniczających.

Wielkopąkowiec porzeczkowy

To najgroźniejszy szkodnik porzeczki czarnej. Zasiedlone przez niego pąki są nabrzmiałe, kilkakrotnie większe od zdrowych, co najlepiej widoczne jest wczesną wiosną, przed rozpoczęciem wegetacji roślin. Wiosną pąki te nie rozwijają się i zasychają; prowadzi to do osłabienia plonowania. Rośliny są też bardziej wrażliwe na mróz, a żywotność krzewów znacznie skrócona.

Szkodliwość pośrednia szkodnika polega na przenoszeniu groźnej choroby wirusowej – rewersji porzeczki czarnej.

Aktualnie do walki z wielkopąkowcem jest zarejestrowany jeden akarycyd Ortus 05 SC, który może być stosowany maksymalnie 2 razy w sezonie: od początku do pełni kwitnienia. Środek zwalcza jednocześnie przędziorka chmielowca. Aby podnieść efektywność zabiegu, warto dodać adiuwant, np. Flipper.

W badaniach IO bardzo obiecująco wypadły doświadczenia z zastosowaniem preparatów siarkowych, 1–2 razy przed kwitnieniem. Preparaty siarkowe (Thiovit Jet*, Microthiol*, Siarkol Extra 80 WP ) nie mają rejestracji, można je stosować jedynie jako nawóz wspomagający ochronę chemiczną (przynajmniej 2 zabiegi na 1–2 tygodnie przed kwitnieniem).

Są też podejmowane próby wczesnowiosennych zabiegów z zastosowaniem mieszaniny oleju parafinowego (Catane, Katanol*, Treol – w dawce 15 l/1000 l wody z preparatem siarkowym). Zabieg wykonuje się od pęknięcia pąków do momentu, kiedy pojawia się zielona tkanka; nie można się spóźnić, bo ta mieszanina parzy zieloną tkankę. Ważnymi sposobami ograniczenia rozwoju i rozprzestrzeniania się wielkopąkowca są także metody niechemiczne, tj.: zakładanie plantacji z wolnego od szkodnika materiału szkółkarskiego, odpowiednia lokalizacja nowych nasadzeń (z dala od starszych, porażonych), wycinanie pędów i krzewów zasiedlonych przez szkodnika, stopniowa wymiana asortymentu uprawianych odmian na te odporne.

 
Pamiętaj!

Przeziernika zwalcza się zwykle jednocześnie z pryszczarkiem porzeczkowcem pędowym i pryszczarkiem porzeczkowiakiem liściowym.

Przędziorek chmielowiec

Szkodnik ten silnie uszkadza liście, które zasychają i opadają. Dzieje się to czasami już w okresie kwitnienia porzeczki, a częściej w pełni lata, w okresie zbiorów i po nich. Silnie porażone rośliny słabiej rosną i gorzej plonują. Jedynym obecnie zarejestrowanym akarycydem jest Ortus 05 SC.

Przeziernik porzeczkowiec

Występowanie tego szkodnika najłatwiej stwierdzić podczas prześwietlania krzewów porzeczki czarnej, jak i kolorowej po wycięciu pędu. Środek jest czarny, rdzeń wyjedzony i wypełniony gruzełkowatymi odchodami żerujących gąsienic. Pędy uszkodzone przez gąsienice są osłabione, więdną, zasychają i wyłamują się. Od końca maja do końca lipca, a nawet do sierpnia,pojawiają się motyle, można odławiać je w pułapki feromonowe. Latają od drugiej połowy maja do końca lipca lub początku sierpnia.

Największą liczbę osobników dorosłych, czyli maksimum lotów, obserwuje się przez 2–4 tygodnie w okresie przed zbiorem owoców, a czasami nawet w czasie zbioru. Szkodnik może zniszczyć od kilku do kilkudziesięciu procent jednorocznych pędów, na których byłoby najbardziej obfite owocowanie w następnym roku. Dzięki pułapkom można wyznaczyć terminy najintensywniejszych lotów i określić optymalne terminy zabiegów, zanim samice złożą jaja na pędach.

Zalecana ochrona: Calypso 480 SC, Karate Zeon 050 CS.

Pryszczarek porzeczkowiec pędowy

W czerwcu, lipcu i sierpniu pod korą, w miejscu uszkodzeń, można znaleźć żerujące larwy. W miejscach ich żerowania pod skórką kora przebarwia się i zapada, a później tworzą się zrakowacenia. Pędy stopniowo więdną, zasychają, a uszkodzone łamią się i utrudniają zbiór kombajnem. Wzrost krzewów jest osłabiony, zmniejsza się liczba pędów owocujących, a plon maleje proporcjonalnie do liczby uszkodzonych pędów.

Gatunek ten uszkadza głównie pędy jednoroczne i dwuletnie, zwykle jest to kilka lub kilkanaście procent. Najwięcej uszkodzeń jest na plantacjach, na których źle ustawiony kombajn spowodował mechaniczne skaleczenia. Zabieg zwalczający wykonuje się podczas intensywnego lotu pryszczarka, zanim złoży jaja lub po zauważeniu pierwszych larw,najczęściej wkrótce po kwitnieniu, i należy go powtórzyć po 10–14 dniach.

Polecane preparaty: Calypso 480 SC, Karate Zeon 050 CS. Preparaty te zwalczają także obecne na krzewach motyle przeziernika porzeczkowca. Na zagrożonych plantacjach, zbieranych mechanicznie, gdzie powstają zranienia spowodowane przez otrząsające elementy kombajnu, opryskiwania są konieczne, również bezpośrednio po zbiorze owoców i ewentualnie 10 dni później.

Zwójka różóweczka i inne zwójki

W czasie kwitnienia i po kwitnieniu porzeczki gąsienice żerują na liściach, szkieletując je i wygryzając w nich dziurki. Pojedyncze liście zwinięte są w rulon lub sprzędzone po 2–3 razem. Przy masowym wystąpieniu szkodnika gąsienice niszczą znaczną część liści (również kwiatów), a nawet zawiązków owoców, co ma ujemny wpływ na plon i jego jakość. Zwalczanie chemiczne zwójki różóweczki przeprowadza się po wylęgu gąsienic, najlepiej zanim zwiną one liście, tuż przed kwitnieniem bądź bezpośrednio po nim.

Polecany insektycyd to Calypso 480 SC, a pyretroidy to: Karate Zeon 050 CS, Sumi-Alpha 050 EC . Preparaty te zwalczają mszycę porzeczkową.

Larwy zjadające liście porzeczek

Są to m.in.: brzęczak porzeczkowy, brzęczak agrestowiec, piłecznica agrestowa, plamiec agreściak. Szkodniki te są powszechne w całej Polsce na porzeczce czarnej, czerwonej i agreście. Uszkodzenia powodują larwy tych szkodników, żerując na liściach porzeczek. Pojawiają się nagle, młode gąsienice są małe i trudne do zauważenia. Przy licznym ich pojawieniu się odnotowywany jest tzw. gołożer. Zabieg zwalczający wykonuje się po zauważeniu pierwszych larw.

Mało efektywne jest zwalczanie w terminie, w którym gąsienice żerują w zwiniętych liściach, gdyż w PORS polecane są jedynie pyretroidy, np. Karate Zeon 050 CS.