Parch jabłoni – występowanie, cykl rozwojowy, objawy, szkodliwość
Występowanie
- Parch jabłoni znajduje najkorzystniejsze warunki do rozwoju w klimacie umiarkowanym.
- Warunki klimatyczne Europy Środkowej są idealne do występowania tej choroby.
- W Polsce rejestruje się największą liczbę okresów krytycznych oraz największe wysiewy zarodników workowych.
Rośliny żywicielskie
- Jabłoń (Malus spp.)
- Głóg (Crategus spp.)
- Jarzębina (Sorbus spp.)
- Ognik (Pyracantha spp.)
Cykl rozwojowy
W cyklu rozwojowym Venturia inaequalis wyróżniamy trzy fazy:
- Faza saprofityczna – zimowanie, rozpoczyna się w chwili opadania z drzew porażonych liści i trwa do czasu wysiewu pierwszych zarodników workowych.
- Faza infekcji pierwotnej – rozpoczynająca się w momencie pojawienia się zarodników workowych.
- Faza infekcji wtórnych – rozpoczynająca się w momencie pojawienia się zarodników konidialnych.
- Venturia inaequalis zimuje w porażonych i opadniętych liściach.
- Jesienią grzyb przerasta tkankę liścia i tworzy lęgnię, która po zapłodnieniu przez plemnię przekształca się w otocznię.
- Sprzyjające warunki do tego procesu to 100C i wysoka wilgotność. Proces ten zachodzi także w niższych temperaturach.
- W warunkach Polski, pierwsze otocznie obserwowano w połowie grudnia.
- Wiosną, w zależności od warunków pogodowych następuje proces dojrzewania otoczni, w których powstają wstawki, worki (100 – 150 w otoczni) i w końcu zarodniki workowe, po 8 w każdym worku.
- W otoczni znajduje się 800 – 1200 zarodników workowych.
- Zarodniki są początkowo bezbarwne, w ciągu kilku dni stają się oliwkowe. Jest to sygnał o dojrzałości zarodników do wysiewu.
- Proces dojrzewania otoczni może być zakłócony przez wysokie temperatury i brak wilgoci wiosną.
- W warunkach Polski przyjmuje się, że wysiew zarodników jest możliwy gdy dojrzeje 50% otoczni.
- Warunkiem wysiewu zarodników jest zwilżenie opadłych liści (minimalny opad 0,2 mm).
- Po upływie 1,5 godziny od deszczu następuje pęcznienie worków i czynne uwalnianie zarodników. Większość zarodników uwalnia się w ciągu 3 godzin od opadu.
- Po wysiewie zarodniki mogą być przenoszone przez wiatr na odległość kilkuset metrów.
- Pierwsze wysiewy zarodników mogą mieć miejsce nawet w fazie „mysiego ucha”.
- Po pierwszym wysiewie, w czasie kolejnych opadów lub długiego zwilżenia liści następują dalsze wysiewy zarodników.
- Minimalny czas na dojrzewanie następnej porcji zarodników wynosi kilkanaście godzin.
- W warunkach Polski wysiewy trwają z reguły do połowy lub końca czerwca, wyjątkowo do połowy lipca.
- Jeżeli w sadzie mamy zarodniki workowe i wrażliwą na infekcję tkankę liści to zakażenie zależy tylko od warunków pogodowych.
Patogen i środowisko
- Jeżeli w sadzie mamy zarodniki workowe i wrażliwą na infekcję tkankę liści to zakażenie zależy tylko od warunków pogodowych (czasu zwilżenia liści i temperatury). Zależności między długością czasu zwilżenia liści potrzebną do infekcji a temperaturą opisuje Tabela Mills’a.
- Zarodniki Venturia inaequalis mogą kiełkować i zakażać liście tylko w kropli wody; im wyższa jest temperatura, tym szybciej następuje kiełkowanie zarodników i zakażanie liści.
- Okresy, w których następuje zakażanie liści i owoców nazywamy okresami krytycznymi.
- Etap infekcji pierwotnej obejmuje zwykle kilka okresów krytycznych.
- W optymalnych warunkach 170C – 240C dla powstania infekcji powodowanej przez zarodniki workowe potrzeba minimum 9 godzin.
- Infekcja powodowana przez ten typ zarodników nosi nazwę INFEKCJI PIERWOTNEJ.
- Następnie grzyb rozwija się pod kutykulą, tworząc grzybnię pierwotną i wtórną. W 7 – 9 dni po infekcji na grzybni tworzą się trzonki konidialne i zarodniki konidialne, rozrywające kutykulę.
Trzonki i zarodniki konidialne widać na powierzchni liści jako oliwkowo-brunatną plamę. - Zarodniki konidialne są jednokomórkowe, maczugowate o barwie oliwkowej. Konidia rozprzestrzeniają się z kroplami wody w czasie deszczu. Twierdzi się, że przemieszczają się tylko w obrębie drzewa lub sąsiednich drzew przy bardzo silnym wietrze.
- Infekcje powodowane przez zarodniki konidialne nazywamy INFEKCJAMI WTÓRNYMI.
- Pierwsze infekcje wtórne mają zwykle miejsce w okresie po kwitnieniu.
- Infekcje wtórne mogą trwać aż do zbioru owoców.
Objawy choroby
Na jabłoniach objawy są widoczne najczęściej na:
liściach i owocach, ale grzyb poraża także ogonki liściowe, kwiaty, działki kielicha, szypułki owoców, rzadziej pędy i pąki.
- Na liściach plamy występują przeważnie na górnej stronie, ale szczególnie w okresie wiosennym lub późnym latem mogą wystąpić na spodniej stronie blaszki liściowej.
- Przy bardzo silnym porażeniu liść w miejscu plam może ulec deformacji.
- Silnie porażone liście często opadają przedwcześnie, zwłaszcza w trakcie suszy.
- Na owocach pojawiają się charakterystyczne plamy różnej wielkości.
- Wczesne porażenie zawiązków prowadzi do ich deformacji lub pękania.
- Silnie porażone zawiązki przedwcześnie opadają.
- Porażenie jabłek przed zbiorem prowadzi do powstania parcha przechowalniczego.
- Objawy parcha jabłoni na pędach są u nas zjawiskiem stosunkowo rzadkim.
- Pędy są porażane w najmłodszej wierzchołkowej części jeszcze przed zdrewnieniem, gdy są pokryte skórką.
- Na pędach tych tworzą się brodawkowate skupienia grzybni przypominające wyglądem strupy.
Występowanie nawet nielicznych plam na liściach jabłoni wpływa ujemnie na wzrost i owocowanie, poprzez zakłócenie stosunków wodnych całego drzewa i ograniczenie produkcji asymilatów.
Szkodliwość choroby
- Zasychanie i przedwczesne opadanie liści.
- Nasilenie transpiracji (plama o średnicy 1 cm podwaja transpirację danego liścia).
- Zakłócenie działania aparatów szparkowych.
- Ograniczenie zawiązywania pąków kwiatowych na rok przyszły.
- Bezpośrednie niszczenie zawiązków i owoców.
Czynniki wpływające na infekcję liści
- Wiek liści – najmłodszy w pełni rozwinięty liść jest najbardziej wrażliwy. Z upływem czasu wzrasta odporność liści.
Liść, który w momencie infekcji jest czwarty lub dalszy od najmłodszego, praktycznie nie ulega porażeniu. - Przyrost powierzchni liści – w warunkach ciepłej pogody i dostatecznej ilości wody w glebie bardzo szybko przyrasta powierzchnia liści. Przyjęto, że przyrost 1,5 nowego liścia następuje w okresie 6 – 7 dni.
- Przyrost tkanek liści powoduje rozcieńczenie preparatów wgłębnych i systemicznych znajdujących się w liściu oraz kontaktowych będących na powierzchni.
Czynniki wpływające na infekcję owoców
- Wiek zawiązków – młode zawiązki, są podobnie jak liście bardziej wrażliwe na infekcję. Już w pełni kwitnienia może dojść do silnego porażenia kwiatów i w efekcie zawiązków.
- Zawiązki owocowe i owoce są podatne na porażenie przez cały okres wegetacji, stąd tak zwany parch późny i parch przechowalniczy na owocach.
- Przyrost wielkości zawiązków – zawiązki przy dostatku wody i wyższych temperaturach szybko zwiększają swoje rozmiary, powodując rozcieńczenie fungicydów znajdujących się w owocach i na owocach.
Kilka porad jak i czym zwalczać parcha
- Program zapobiegawczy powinien być prowadzony od początku sezonu do końca kwitnienia.
- Największe zagrożenie: od zielonego pąka do około 10 dni po kwitnieniu.
- W razie konieczności, Np.: przy występowaniu obfitych opadów, należy wykonać dodatkowe zabiegi interwencyjne Np. preparatami z grupy IBE (najlepsze efekty po kwitnieniu).
Dobór fungicydów powinien być poprzedzony analizą sytuacji w danym sadzie a nawet kwaterze, która uwzględnia:
- zagrożenie chorobowe,
- fazę rozwojową patogenu,
- fazę rozwojową drzewa,
- warunki atmosferyczne,
- spektrum zwalczanych chorób,
- występowanie odporności,
- strategię antyodpornościową.