Nietypowe choroby przechowalnicze

Choroby przechowalnicze jabłek, zarówno pochodzenia fizjologicznego, jak i grzybowego, pojawiają się co roku w sezonie wegetacyjnym i przechowalniczym. Ich nasilenie w każdym roku jest inne i zależy przede wszystkim od potencjału inokulacyjnego patogenów, podatności odmiany na porażenie oraz warunków atmosferycznych. Sezon wegetacyjny 2015 można zaliczyć do łatwych pod względem prowadzonej ochrony przeciwko chorobom grzybowym. Jednak jeśli chodzi o panujące warunki pogodowe, sezon ten był zdecydowanie trudny. Długotrwała susza miała istotny wpływ na jakość i ilość zbieranych owoców. Panująca pogoda była też przyczyną problemów wywołanych przez nasilone występowanie infekcyjnych chorób przechowalniczych – spora część sadowników zrezygnowała z przeprowadzenia kompleksowych zabiegów przedzbiorczych. Ponadto w okresie kwitnienia odnotowano znaczne zwilżenie liści i bardzo dużą wilgotność powietrza, która powodowała wysokie zagrożenie infekcją dokonywaną przez grzyby z rodzaju Alternaria spp., Fusarium spp. oraz Botrytis cinerea. Patogeny te wnikają przez kwiaty i dokonują infekcji, powodując porażenie latentne, czyli utajone.

Zagrożenia w okresie kwitnienia

Szara pleśń (Botrytis cinerea) najczęściej występuje na odmianach jabłoni: Gloster, Ligol, Gala, Elstar, Cortland. Choroba ta pojawia się w sadach w trzech formach chorobowych: sucha zgnilizna przykielichowa (odpowiada za nią kompleks grzybów chorobotwórczych), miękka zgnilizna przykielichowa oraz gniazdowe gnicie jabłek w okresie przechowywania. Pierwsze obserwowane symptomy w czasie przechowywania to plamy gnilne, które powstają przy kielichu. Na powierzchni porażonej zgnilizną rozwija się charakterystyczny dla szarej pleśni szary nalot (strzępki grzybni i zarodniki konidialne). Strzępki infekują sąsiednie owoce, co przyczynia się do powstania gnilnych gniazd owoców w skrzyniach w okresie przechowywania. Rozwojowi szarej pleśni sprzyjają deszczowa pogoda, wysoka wilgotność powietrza oraz niska temperatura w okresie kwitnienia. Jeżeli takie warunki po kwitnieniu się utrzymują, może się rozwinąć także sucha zgnilizna przykielichowa. Choroba ta najczęściej jest odnotowywana na odmianach Gloster, Alwa, Pauraled, Ligol. Wokół szypułki owocowej tworzą się charakterystyczne gnilne plamy przybierające odcień brązowy, różny w zależności od gatunku grzyba powodującego chorobę. Sucha zgnilizna przykielichowa może być spowodowana przez grzyby należące do rodzaju Alternaria spp., Fusarium spp. czy Botrytis. Jej objawy w sadzie można obserwować po ok. 6–8 tygodniach od kwitnienia. Wokół kielicha zawiązka obserwowane są przebarwienia skórki. Kolejny etap procesu chorobowego to plama gnilna, która otacza cały kielich, po wyschnięciu skórka się wykrusza. Jabłka porażone suchą zgnilizną mogą wcześniej dojrzewać i opadać z drzew. W letnich miesiącach z suchych plam na owocach może się rozwinąć miękka zgnilizna przykielichowa. Obejmuje ona okolice kielicha, a w dalszym etapie, wraz z rozwojem, całe jabłka, które gniją na drzewie i opadają. Wystąpienie mokrej zgnilizny zależy od przebiegu warunków pogodowych, jakie panują latem (rozwojowi sprzyja głównie mokra i ciepła pogoda).

Choroby gniazda nasiennego jabłek

gnicie-komor-nasiennychNie są to typowe choroby przechowalnicze, ponieważ objawy wywołane przez sprawców tych chorób można zaobserwować w drugiej połowie lata (koniec lipca i sierpień). Widoczne są tylko po przekrojeniu owoców, dlatego też najczęściej stwierdzane są dopiero przez konsumentów. Infekcja grzybów Fusarium spp. oraz Alternaria spp., podobnie jak w przypadku szarej pleśni, ma miejsce w okresie kwitnienia i również pozostaje w formie ukrytej. Dlatego istotne jest prowadzenie prawidłowej ochrony chemicznej w okresie kwitnienia, nie tylko wobec parcha i mączniaka jabłoni. Trzeba mieć też na uwadze inne grzyby chorobotwórcze występujące w tym czasie w sadach towarowych. Można pokusić się o stwierdzenie, że w przypadku grzybów, które dokonują infekcji przez kwiaty, jest to ich „pik rozwojowy”, wtedy też odnotowywane jest ich największe inokulum. Pleśnienie gniazda nasiennego jabłek powodowane jest przez grzyby Alternaria spp., najczęściej wywołuje je grzyb A.alternata. Grzyby te infekują kwiaty jabłoni, a strzępki wnikają przez słupek do zalążni i rozwijających się komór nasiennych. Głównym objawem pleśnienia gniazda nasiennego jest szaroczarna grzybnia, która wypełnia komory nasienne: łuski oraz nasiona. W zaawansowanym stadium choroby całe nasiona oraz komory są przerośnięte czarną grzybnią. Zwykle jest tak, że jabłka nie gniją- czasami tylko wokół gniazda może się rozwinąć zgnilizna, która doprowadza do gnicia miąższu. Miąższ wokół gniazda nasiennego zmienia barwę lub rozwija się w nim zgnilizna. Na powierzchni porażonych owoców nie obserwuje się jakichkolwiek objawów. Zainfekowane owoce zwykle wcześniej się wybarwiają, dojrzewają na drzewie i opadają przed zbiorem. Objawy występowania tych grzybów można również odnotować na odmianach Alwa i Cortland.

Odśrodkowe gniecie jabłek

biallorozowa-grzybniaSprawcami tej choroby są grzyby z rodzaju Fusarium – F. lateritium i F. avenaceum. Grzyby te dokonują infekcji kwiatów jabłoni w czasie deszczowej pogody. Wnikają do rozwijającego się zawiązka i powodują gnicie jabłka od środka, nie pozostają ukryte w kielichu, jak w przypadku B. cinerea. Wraz ze wzrostem owocu strzępki grzybów przerastają z komór nasiennych do otaczającego je miąższu i powodują jego gnicie. Miąższ gnijących jabłek przybiera charakterystyczny wygląd: szklisty brązowy, z różowymi lub czerwonymi przebarwieniami. Komory nasienne wypełnione są zaś typową dla grzybów z tego rodzaju różowo- żółtą grzybnią. Obecność tych czynników patogenicznych przyspiesza dojrzewanie i wybarwianie się jabłek, a porażone owoce pokrywają się grubą warstwą wosku i mogą przedwcześnie opadać. Na zewnątrz nie widać objawów chorobowych, a większość zakażonych jabłek trafia do chłodni. Zgnilizna wewnątrzkomorowa nadal się rozwija i obejmuje coraz większe partie owocu, aż staje się widoczna na zewnątrz. Gnijące jabłka są miękkie i pokrywają się różową lub różowopomarańczową grzybnią. Najczęściej porażane są jabłka odmiany Cortland i Gloster.

Istotne działania w ograniczeniu chorób infekcyjnych

Zwalczanie i ograniczenie chorób grzybowych, których sprawcy infekują w okresie kwitnienia, polega przede wszystkim na wykonaniu odpowiednich zabiegów chemicznych w czasie kwitnienia oraz pod koniec opadania płatków kwiatowych. Są to kluczowe etapy, które decydują o sukcesie prowadzonej ochrony wobec tych chorób. Zabieg należy wykonać zwłaszcza wtedy, gdy w okresie kwitnienia pada deszcz i jest duża wilgotność powietrza, niska temperatura lub też w ubiegłym roku stwierdzono silne porażenie chorobą. Przed zbiorem należy również przeprowadzić zabieg w celu uniknięcia infekcji wtórnych – z racji tego, że do infekcji może także dochodzić w późniejszym terminie, zwłaszcza u odmian z otwartą rurką kielichową.

Działania profilaktyczne- ochrona chemiczna

W programie ochrony jabłoni w okresie kwitnienia wykonywanych jest kilka, kilkanaście zabiegów chemicznych. Nie tylko w celu zwalczenia szarej pleśni, ale także parcha jabłoni czy mączniaka jabłoni. Z racji szerokiego spektrum działania niektórych substancji aktywnych fungicydów działamy w ten sposób zapobiegawczo również przed sprawcami chorób gniazda nasiennego. Skuteczność w ograniczaniu omawianych patogenów wykazują preparaty polecane do zwalczania szarej pleśni. W przypadku ograniczania grzybów z rodzaju Alternaria zadowalające wyniki daje wykorzystanie w ochronie jabłoni fungicydów zawierających mankozeb. Preparaty posiadające tę substancję aktywną, używane są do zwalczania parcha jabłoni w dawce 2 kg/ha (Penncozeb 80 WP, Vondozeb 80 WP). Również stosując preparaty o działaniu zapobiegawczym bądź interwencyjnym w zwalczaniu parcha jabłoni, w pewien sposób ograniczamy nasilenie innych chorób grzybowych, m.in. szarej pleśni – jak w przypadku preparatu Aplosar 80 WG (3 kg/ha), Qualy 300 EC (0,5 l/ha) czy też preparatów dodynowych, np. Syllit 65 WP. Preparaty obecnie polecane do zwalczania szarej pleśni to: Fontelis 200 SC (0,5–0,75 l/ha), Mythos 300 SC (1,5 l/ha), Switch 62,5 WG (0,75 kg/ha), Thiram Granuflo 80 WG (3 kg/ha). W celu zabezpieczenia przed wtórnymi infekcjami powodowanymi przez szarą pleśń należy przed zbiorem wykonać zabieg preparatem Fontelis 200 SC, Geoxe 50 WG lub Switch 62,5 WG. Preparaty zawierające siarkę (np. Microthiol 80 WG) powinno się uwzględnić w programach ochrony jabłoni przed biotycznymi sprawcami chorób. Uzupełniają one niedobór siarki, ale wykazują również właściwości fitosanitarne. Aby wspomóc skuteczność prowadzonej ochrony chemicznej, trzeba również zadbać o pewnego rodzaju induktory naturalnej odporności. Mogą być to nawozy, które w swoim składzie zawierają związki wykazujące działanie fungistatyczne, np. aktywne jony fosforynowe (Fosfiron Mg) czy też nanocząsteczki srebra (Viflo Cal S). srodki-profilaktyka profilaktyka-srodki-cz-2 Karolina Felczak