Nekrotyczna plamistość liści u odmiany Golden Delicious
W sezonie 2007 w wielu sadach na liściach odmiany ‘Golden Delicious’ i jej sportów pojawiły się wyblakłe plamy, które po kilku dniach stały się brązowobrunatne. Pierwsze objawy był widoczne już w czerwcu, lecz największe ich nasilenie wystąpiło pod koniec lipca i na początku sierpnia. Wtedy z wielu drzew gwałtownie zaczęły opadać liście. Symptomy te zidentyfikowano jako nekrotyczną plamistość liści. Prawdopodobnie ma ona podłoże fizjologiczne i występuje tylko u tej odmiany.
Występowanie nekrotycznej plamistości liści
W sezonie 2007 przebieg warunków atmosferycznych był nietypowy. Najpierw nieoczekiwane i dotkliwe wiosenne przymrozki, później bardzo zróżnicowana pogoda. W połowie lipca stacje meteorologiczne odnotowały wysoką temperaturę (27°C), po kilku dniach obniżyła się ona jednak gwałtownie do 13°C i spadło 24 mm deszczu. Na liściach odmiany ‘Golden Delicious’ pojawiły się wyblakłe plamy, które po kilku dniach stały się brązowobrunatne.
Następnie w ciągu 2–3 dni liście zaczęły gwałtownie opadać z drzew. W niektórych sadach opadło 50–70% liści. Nagłe opadanie liści z jednorocznych przyrostów z normalnie wyglądających drzew zaskoczyło niejednego sadownika. Po „wypracowaniu” wysokiej jakości, wyrośniętych owoców — wygrywając z parchem jabłoni i z wieloma pokoleniami szkodników — drzewa straciły większość dobrze wyrośniętych liści i to prawie jednej nocy.
Reakcja roślin na stres
Rośliny reagują bowiem na stres zwiększeniem produkcji etylenu lub kwasu abscysynowego, albo obu tych związków. Wzrost jednego z nich w roślinach prowadzi często do starzenia się organów, m.in. liści.
Stres temperaturowy w roślinie powoduje wzrost etylenu, natomiast stres wodny — wzrost zawartości kwasu abscysynowego. Starzenie się roślin ograniczają hormony, takie jak auksyny czy cytokininy.
Obniżenie zawartości auksyn jest częściową przyczyną opadania liści, kwiatów i owoców jesienią. Wskutek zmniejszającego się dopływu auksyn z blaszki liściowej do ogonka powstaje u jego podstawy strefa luźno ułożonych komórek parenchymatycznych, zwana warstwą odcinającą. Ich cienkie ściany komórkowe ulegają w końcu rozdzieleniu, a osłabiony w ten sposób ogonek liściowy odłamuje się u nasady i liść opada. Proces ten może być także stymulowany przez kwas abscysynowy. Cytokininy zaś pobudzają podziały komórkowe i przeciwdziałają starzeniu się organów roślin.
Przyczyny nekrotycznej plamistości liści
Za granicą chorobę tę zidentyfikowano jako nekrotyczną plamistość liści. Prawdopodobnie ma ona podłoże fizjologiczne i występuje tylko u odmiany ‘Golden Delicious’ i jej sportów. Na znekrotyzowanych liściach odmiany nie stwierdzono bowiem oznak występowania patogenów — grzybów, bakterii i wirusów. Na innych odmianach, takich jak ‘Gloster’ czy ‘Gala’ plamistość liści
mogą powodować natomiast grzyby z rodzaju Sphaeropsis, Alternaria.
Czynniki wpływające na występowanie nekrotycznej plamistości
Występowanie nekrotycznej plamistości liści zależy od temperatury powietrza, natężenia światła i wilgotności gleby. Ponadto może też być związane z niewłaściwym stosunkiem K:Mg w glebie, nadmiarem potasu. Przyczyny mogą być też bardziej ogólne, np. niekorzystne warunki glebowe, a także zaburzenia w gospodarce wodnej drzew.
Objawy nekrotycznej plamistości liści
Początkowo nekrotyczna plamistość liści objawia się wyblakłymi, zielonymi plamami na liściach, które przekształcają się następnie w nekrotyczne plamy o nieregularnych kształtach. Tkanka w miejscu plam obumiera na dorosłych liściach, osiągając wielkości od 0,5 cm2 do 2 cm2. Zwykle obrzeża nekroz są ograniczone przez nerwy liści. Na liściu może pojawić się od jednej do kilku plam.
Termin występowania
Objawy choroby zaczynają się pojawiać w czerwcu, lecz ich największe nasilenie przypada na koniec lipca i początek sierpnia. Nowe plamy mogą powstawać na blaszkach liściowych aż do połowy września. Charakterystyczną cechą nekrotycznej plamistości liści jest występowanie plam na najstarszych liściach, położonych u nasady tegorocznych pędów. Następnie choroba przenosi się na wyżej położone liście. Najmłodsze liście (szczytowe) z reguły pozostają wolne od choroby.
Opadanie liści jabłoni
Silnie porażone liście opadają już w sierpniu. Przedwczesna defoliacja prowadzi zaś do zwiększonej podatności na uszkodzenia mrozowe drzew zimą oraz niekorzystnie wpływa na wykształcanie się pąków kwiatowych, a w konsekwencji na słabsze plonowanie drzew w następnym roku.
Zwalczanie nekrotycznej plamistości liści
W sezonie 2007, odwiedzając gospodarstwa sadownicze, zauważyłem różne nasilenie tej choroby na odmianie ‘Golden Delicious’ i jej sportach.
W sadach, w których stosowano tradycyjną ochronę przeciwko chorobom — bez nawożenia dolistnego i środków zawierających mankozeb — defoliacja wynosiła nawet 60%. Jednoroczne pędy zostały ogołocone z liści.
Po wykorzystaniu nowej techniki w diagnozowaniu stanu odżywienia — fluorymetrii stwierdzono, że poziom odżywienia drzew w magnez i mangan był niski. Zawartość magnezu wynosiła 68% optymalnego odżywienia drzew tym pierwiastkiem, natomiast zawartości manganu — 72%.
W sadach, w których stosowano ochronę opartą na środkach zawierających mankozeb (Dithane M-45 80 WP, Dithane NeoTec 75 WG, Indofil 80 WP, Pennfluid 420 SC, Sancozeb 80 WP, i dodatkowo 4-krotnie nawożono drzewa dolistnie siarczanem magnezu, w dawce 15–20 kg/ha w mieszaninie z nawozem zawierającym mikroelementy, co 7–10 dni pojawiały się tylko niewielkie ilości plam, a żółknących i opadających liści nie było.
Wnioski
Wynika z tego, że opryskując drzewa fungicydami, które zawierają mankozeb i nawozami dolistnymi zawierającymi magnez z dodatkiem nawozów z mikroelemetami, można znacznie podnieść skuteczność walki z nekrotyczną plamistością liści jabłoni u odmiany ‘Golden Delicious’.
Ważny jest też przebieg warunków atmosferycznych zimą — zima 2006/2007 sprzyjała utracie magnezu, szczególnie na glebach lekkich, ponieważ gleba nie była zamarznięta i występowały opady deszczu. Należy również wiedzieć, że odmiana ‘Golden Delicious’ ma wyższe zapotrzebowanie na magnez w porównaniu do innych odmian jabłoni. Roczna dawka magnezu dla tej odmiany powinna wynosić 50–60 MgO/ha. Nawozy zawierające magnez na glebach lekkich należy stosować wiosną, a dokarmianie dolistne magnezem — raz przed kwitnieniem i trzy razy po opadnięciu płatków kwiatowych co 10–14 dni.
Autor: Marcin Piesiewicz, Agrosimex