Komunikat sadowniczy z dnia 11.05.2015 – ochrona wiśni, czereśni po kwitnieniu

Okres po kwitnieniu – do zbioru owoców – to najważniejszy czas ochrony sadów wiśniowych i czereśni. To wtedy przeprowadzamy zabiegi ochrony przeciwko bardzo ważnym chorobom, decydującym o plonie i jego jakości:

  • drobnej plamistości liści drzew pestkowych,
  • gorzkiej zgniliźnie wiśni,
  • moniliozie – na czereśniach.

Wtedy również walczymy z najgroźniejszymi szkodnikami wiśni i czereśni – nasionnicami.

drobna plamistość liści drzew pestkowychDrobna plamistość liści drzew pestkowych

Choroba występuje corocznie w różnym nasileniu. Obok podatności odmiany, o nasileniu choroby decyduje obecność źródła infekcji i warunki atmosferyczne panujące wiosną i wczesnym latem. Grzyb zimuje na porażonych, opadłych liściach. Wiosną od początku/połowy maja do końca czerwca wysiewają się zarodniki workowe – źródło infekcji pierwotnej.

Objawy drobnej plamistości liści drzew pestkowych

Pierwsze infekcje są najczęściej nieznaczne (słabo widoczne) i objawy chorobowe pojawiają się tylko w niewielkim nasileniu na najniżej położonych, najstarszych liściach wiśni. Na przełomie maja i czerwca na dolnej ich stronie pojawiają się niewielkie szarozielone przebarwienia. W późniejszym okresie na górnej stronie liści tworzą się drobne brunatne plamki o średnicy 1-2 mm. Na przełomie czerwca i lipca liczba plam gwałtownie wzrasta (porażane są coraz to młodsze, najbardziej wrażliwe liście) i skupione są one najczęściej na brzegach blaszki. Na dolnej stronie liścia w miejscu plam w okresie długotrwałych opadów deszczu powstają małe białoszare wzniesienia – owocniki stadium konidialnego z białokremowymi skupieniami zarodników konidialnych. Zarodniki te stanowią źródło zakażeń wtórnych i w lata z dużą ilością opadów po kwitnieniu powodują czasami gwałtowny rozwój choroby, mimo, że objawy pierwotnych infekcji były niewidoczne (zarodniki przenoszone są wraz z wodą i wiatrem). Okres ich wysiewu trwa 6-8 tygodni. W optymalnych warunkach, od infekcji do wystąpienia objawów chorobowych potrzeba tylko 5 dni. Porażone liście żółkną i opadają, czasami już w połowie lata.

Wczesna defoliacja znacznie osłabia drzewa, co z kolei wpływa na gorsze zawiązanie pąków kwiatowych na następny rok (powoduje znaczne zmniejszenie plonu w roku następnym) i większą podatność drzew na uszkodzenia mrozowe. Z kolei drzewa uszkodzone przez mróz atakowane są łatwiej przez patogeny kory i drewna.

Zwalczanie drobnej plamistości liści drzew pestkowych

Zwalczanie choroby  polega na corocznej profilaktycznej ochronie chemicznej w celu zabezpieczenia liści przede wszystkim przed infekcjami pierwotnymi. Opryskiwanie należy rozpocząć bezpośrednio po kwitnieniu i wykonywać je co 10-14 dni, zwracając uwagę na wskazania deszczomierza w przypadku wykorzystania do ochrony preparatów kontaktowych. Liczba zabiegów zależy od podatności odmiany, panujących warunków atmosferycznych i wielkości źródła infekcji. W sadach dobrze chronionych wystarczą zwykle 2-3 opryskiwania w sezonie. Natomiast w sadach, w których w poprzednim roku doszło do silnych infekcji, a więc ich źródło jest bogate, w lata sprzyjające rozwojowi choroby konieczne jest zintensyfikowanie ochrony.

Dla zapewnienia dobrego formowania się pąków kwiatowych u czereśni i wiśni, zachowanie liści w dobrej kondycji aż do przymrozków jesiennych powinno być bezwzględnie przestrzegane.

Polecane fungicydy:

  • Shavit Plus 71,5 WP, Score 250 EC (difenokonazol) lub Topsin M 500 SC podane w okresie końcówki kwitnienia będą jednocześnie zwalczały drobną plamistość liści drzew pestkowych
  • Czereśnie – zarejestrowane preparaty w czereśniach to: Syllit 65 WP dawka 1,2-1,5 kg/ha (zgodnie z etykietą), Topsin M 500 SC – 1,5 l/ha
  • Wiśnie –  Syllit 65 WP 1,2-1,5 kg/ha, Merpan 80 WG – 1,9/ha, Shavit Plus 71,5 WP – 2 kg/ha difenokonazol Score 250 EC – 0,2/ha, Topsin M 500 SC – 1,5/ha, Kaptan Plus 71,5 WP – 2/ha
  • Nie stosować preparatów IBE w temperaturze poniżej 12°C

Mszyce

Mszyce , oprócz deformacji liści, w okresie wzrostu zawiązków mogą również zasiedlać szypułki kwiatowe, ogonki owoców i owoce. W przypadku silnego porażenia, owoce słabo się wybarwiają lub przedwcześnie opadają, może się na nich osadzać spadź (owoce stają się wówczas lepkie i brudne od łatwo osadzającego się na nich kurzu). Dodatkowo na wydzielinach mszyc rozwijają się grzyby sadzaki, które pokrywają czarnym nalotem liście i owoce. Licznemu wystąpieniu mszycy sprzyja wczesna, ciepła wiosna z umiarkowanymi opadami. Na przełomie czerwca i lipca pojawiają się uskrzydlone osobniki, przelatujące na żywicieli wtórnych, którymi najczęściej są przytulia i przetacznik. Część mszyc pozostaje jednak na drzewach, aż do końca sezonu, rozmnażając się partenokarpicznie. Jesienią uskrzydlone mszyce powracają na drzewa, aby po zapłodnieniu złożyć jaja.

Na czereśniach i wiśniach rozwija się 6-7 pokoleń tego szkodnika. Mszyce są wektorem chorób wirusowych. Próg zagrożenia to 1 drzewo z koloniami mszyc w próbie 50 losowo wybranych drzew

Zwalczanie mszyc

Prawdopodobnie konieczne w sadach, w których nie wykonano zabiegu zwalczającego przed kwitnieniem:

  • Calypso 480 SC
  • Mospilan 20 SP – podany tuż po kwitnieniu ograniczy mszyce i kwieciaka pestkowca
  • Cypermetryna i deltametryna – zgodnie z rejestracją

Kwieciak pestkowiec

Szkodnik, wcześniej o lokalnym znaczeniu, obecnie – coraz częściej stwierdza się w wielu rejonach Polski wzrost liczebności chrząszczy, a wśród nich między innymi kwieciaka pestkowca. Szkody wyrządzają dorosłe chrząszcze i larwy.

Owad dorosły kwieciaka pestkowca długości 4-4,5 mm ma cienki ryjek, jest czerwonobrązowy, pokryty szarymi włoskami, z dwoma jasnymi,
poprzecznymi paskami. Zimują chrząszcze w spękaniach kory i ściółce, po opuszczeniu kryjówek (gdy temperatura powietrza przekracza 9o C) zaczynają żerowanie na rozwijających się pąkach i liściach, wygryzając w nich niewielkie otwory (to nie przynosi strat). W następnej kolejności samice uszkadzają jednak młode zawiązki – składając tam pojedyncze jaja. Po ich złożeniu na powierzchni owocu widoczne jest wgłębienie, a na jego dnie niewielkie skorkowacenie. Z nich wylęgają się larwy – białe, beznogie, z brązową głową, rogalikowato wygięte. Dalszy rozwój larwy i poczwarki odbywa się wewnątrz pestki – wyjadają one jej jądro. Chrząszcze wychodzą z pestek w okresie dojrzewania owoców, poprzez wygryziony otwór – uszkadzając (rozrywając) miękisz. Po wyjściu już nie żerują, ale zapadają w diapauzę, która trwa do następnego roku.

Uszkodzone owoce gniją i tracą wartość handlową. Szkodnik może zniszczyć kilkadziesiąt procent zawiązków. Występuje jednak głównie w sadach, w których sąsiedztwie są stare drzewa lub krzewy czeremchy oraz inne zaniedbane sady drzew pestkowych.

Zwalczanie kwieciaka pestkowca

Opryski należy wykonać w okresie lotu chrząszczy, w temperaturze powyżej 15C (wkrótce po kwitnieniu). Zabieg jest konieczny szczególnie w tych sadach, w których w poprzednim roku obserwowano liczne uszkodzenia owoców.

Jedyny zarejestrowany insektycyd to Mospilan 20 SP  – dawka 0,2l/ha.

Przędziorek chmielowiec i inne gatunki przędziorków

Największe zagrożenie ze strony przędziorków najczęściej pojawia się  w sierpniu i wrześniu, wówczas mogą one być przyczyną masowego opadania liści. Jednak lustracje na obecność  przędziorków należy prowadzić już od maja (do końca sezonu), gdyż lokalnie już w czerwcu mogą przekroczyć próg zagrożenia.

Przędziorki żerują na dolnej stronie liści, czasami pod oprzędem delikatnej pajęczyny. Samice są żółto zielone z dwoma ciemniejszymi plamami po bokach (zimująca samica jest pomarańczowoczerwona). Samce są nieco mniejsze od samic. Samice chmielowca wychodzą z ukryć zimowania w końcu kwietnia, na początku maja. W ciągu roku występuje kilka pokoleń tego szkodnika, najczęściej 4-5. Cykl rozwojowy jednego pokolenia w sprzyjających warunkach może trwać zaledwie 6-10 dni, a gdy jest chłodno i deszczowo – 20-25 dni.

Objawy żerowania przędziorka

W wyniku żerowania dużej populacji szkodnika liście stają się matowe, „szarzeją”, następnie zaczynają brunatnieć, brązowieć i wcześniej opadać. Drzewa wówczas słabiej plonują (niedorastanie owoców), osłabione łatwiej też przemarzają, odbija się to również na jakości pąków kwiatowych formowanych na kolejny sezon. Szkodliwość tych roztoczy jest większa w czasie upalnej pogody, bowiem z powodu wyparowywania wody z ich organizmu częściej nakłuwają one komórki miękiszu i wysysają ich zawartość. Każde takie nakłucie zwiększa z kolei intensywność transpiracji roślin, a to przyczynia się do szybszego szarzenia i brązowienia liści, pośrednio-drobnienie owoców,  powoduje też problemy z wybarwianiem.

Próg zagrożenia dla przędziorka chmielowca
Jeśli dotyczy okresu drugiej połowy sierpnia – wynosi 10 form ruchomych na 1 liść. Jeśli jednak przędziorki wystąpią wcześniej, to mają niższy próg zagrożenia, po kwitnieniu – w maju i czerwcu – jest to  liczebność 5 i więcej sztuk. Każdorazowo trzeba przejrzeć około 200 liści pobranych po 5 z 40 drzew (z zewnętrznej części korony, licząc formy ruchome tych roztoczy, przypadające średnio na 1 liść.

Zwalczanie przędziorka chmielowca
Jedynym zarejestrowanym akarycydem jest Envidor 240 SC – dawka  0,4 l/ha oprysk 1x w sezonie po kwitnieniu (lub po zbiorze owoców). Preparat zwalcza jaja letnie i wylęgające się larwy

Nasionnice

Zaopatrzyć się w żółte pułapki lepowe do monitoringu nasionnic.

Choroby wirusowe

Choroby wywołane przez wirusy stanowią jedno z poważniejszych zagrożeń w uprawie czereśni i wiśni. Straty, jakie mogą spowodować są znacznie większe niż w uprawie jabłoni czy grusz. Utajony charakter, duża bezpośrednia szkodliwość dla drzew i łatwość rozprzestrzeniania się wirusów powodujących dwie najczęściej występujące choroby czereśni, sprawia, że należą one do szczególnie groźnych i mogą decydować o opłacalności zakładanego sadu. Porażenie drzew przez wirusy powoduje ich osłabienie, a w konsekwencji obniżkę plonu i spadek mrozoodporności drzew. Wirusy przemieszczają się z wiązkami przewodzącymi, opanowując systemicznie z czasem całe rośliny, chociaż spotyka się również drzewa, na których objawy uwidaczniają się tylko na pojedynczych gałęziach.

Nekrotyczna pierścieniowa plamistość wiśni i czereśni

Jeśli czynnikiem sprawczym jest wirus nekrotycznej pierścieniowej plamistości wiśni i czereśni to na liściach pojawiają się chlorotyczne, przechodzące w nekrotyczne wzory: pierścienie, paski. Zamarła, nekrotyczna tkanka liścia wypada i ten wygląda jak po żerowaniu owadów (nieregularne dziurki w liściach). Czasami obserwuje się na liściach również zniekształcenia, skręcenia liści i enacje (ciemnozielone wyrostki na dolnej stronie, wzdłuż nerwów bocznych).

Karłowatość śliwy

W przypadku wirusa karłowatości śliwy – żółtaczki wiśni PDV – objawy ujawniają się na liściach nieco później, w pierwszej połowie czerwca (około 4 tygodnie po kwitnieniu drzew), kiedy to na chorych drzewach obserwuje się ich żółknięcie. Najstarsze liście żółkną stopniowo (jasnozielone lub żółtozielone, różnej wielkości, nieregularne plamy, pierścienie i inne wzory), najdłużej pozostają zielone nerwy główne, boczne i tkanka przy nerwach. Czasami objawy choroby są mylone z symptomami niedoboru żelaza.

Zwalczanie chorób wirusowych

Podstawową sprawą dla uniknięcia strat wywoływanych przez choroby wirusowe jest zdrowy materiał wyjściowy. Sadownik zakładając nowy sad powinien zakupić drzewka kwalifikowane (z użyciem zrazów, podkładek i nasion wolnych od wirusa).

Ważne jest także, aby sadownik dokonał szczegółowego przeglądu swojego sadu w pierwszym i drugim roku po jego posadzeniu, najlepiej w połowie maja do połowy czerwca, gdyż objawy widoczne są przede wszystkim na pierwszych rozwijających się liściach, chociaż na czereśniach objawy chorobowe mogą ujawnić się również na liściach rozwijających się pod koniec sezonu wegetacyjnego.

W przypadku znalezienia objawów chorobowych drzewka takie trzeba jak najszybciej usunąć i zastąpić zdrowymi  (wczesne usunięcie chorych drzew, zanim rozpoczną one pełne kwitnienie, pozwoli wyeliminować z sadu źródła porażonego pyłku).

 

Barbara Błaszczyńska
Doradca Sadowniczy Agrosimex

Info Karta