Choroby typu plamistości u pestkowych i ziarnkowych

Warunki pogodowe panujące w sezonie – zwłaszcza wiosenne chłody, następnie upalne lata z suszą – powodują, że na liściach w wielu sadach, głównie z odmianą Golden Delicious (oraz odmianami, które mają ją w rodowodzie), pojawiają się charakterystyczne plamy. Z roku na rok obserwowane jest coraz większe nasilenie tych objawów oraz samej presji patogenu.

Wspomniane symptomy kwalifikowane są jako objawy nekrotycznej plamistości liści jabłoni, która może mieć podłoże zarówno fizjologiczne, jak i biotyczne powodowane przez powszechnych sprawców grzybowych. Za występowanie chorób typu plamistości odpowiadają grzyby z rodzaju Alternaria, Phyllosticta oraz Botryosphaeria.

Trzy główne choroby, występujące powszechnie w sadach jabłoniowych, których sprawcą jest m.in. grzyb Alternaria alternata, to: kanciasta plamistość liści (zaliczana do kompleksu nekrotycznej plamistości liści, do której należą również drobna plamistość i brunatna plamistość liści jabłoni) oraz porażenie gniazda nasiennego owoców ziarnkowych i sucha zgnilizna przykielichowa jabłek. Nekrotyczna plamistość liści jabłoni to grupa kilku chorób, z których najczęściej występują- drobna plamistość liści i brunatna plamistość liści jabłoni oraz kanciasta plamistość liści. Pierwsza z tych chorób, Phyllosticta mali, powoduje pojawienie się drobnych, nieregularnych kolistych plam nekrotycznych. Ich średnica wynosi przeważnie 2–6 mm. Barwa obumarłej tkanki początkowo jest jasnobrunatna, z ciemniejszą obwódką, po całkowitym wyschnięciu tkanki staje się szarobiała. Plamy są rozrzucone na całej powierzchni liści, mogą się na nich pojawiać drobne czarne punkty, są to piknidia grzyba. Plamistość brunatna wyróżnia się nieregularnym kształtem i bardzo zróżnicowaną wielkością plam, w granicach 3–20 mm, z przewagą plam średniej i dużej wielkości. Odcień plam jest ciemnobrunatny, często z podziałem na strefy o różnej intensywności barwy. Kanciasta plamistość objawia się w postaci nieregularnych, kanciastych plamek, o dość zróżnicowanym kształcie i wymiarach. Na plamach nie tworzą się piknidia, natomiast można dostrzec bardzo drobne kępki szaroczarnego nalotu, stanowiącego zarodnikowanie konidialne grzyba.

Działania profilaktyczne

W przypadku nekrotycznej plamistości liści jabłoni, bardzo ważne są działania profi laktyczne, zwłaszcza jeśli mamy na uwadze odmianę Golden Delicious i jej sporty. Ważne jest, aby odmiany, które charakterryzują się zwiększoną podatnością na tę chorobę, sadzić na glebach lżejszych i przepuszczalnych, o bardzo dobrych warunkach powietrzno-wodnych. Istotne jest też odpowiednie nawożenie, szczególnie magnezem, a należy zaznaczyć, że ta odmiana charakteryzuje się największym zapotrzebowaniem na ten pierwiastek w porównaniu z innymi odmianami jabłoni. Do ochrony jabłoni przed chorobami typu plamistości nie stosuje się w praktyce specjalnych środków ochrony. Zwalczanie choroby mieści się w zespole zabiegów skierowanych przeciwko parchowi (infekcje wtórne) oraz chorobom przechowalniczym.

Zalecane działania

Jak wiadomo, nekrotyczna plamistość liści jabłoni powodowana przez wcześniej omówione czynniki sprawcze nie ma obecnie przypisanego fungicydu. Wiadomo, że stosowanie fungicydów, takich jak kaptan, tiuram i mankozeb, daje bardzo dobre wyniki w walce z tą chorobą. W sadach, gdzie stosowane są fungicydy zawierające m.in. mankozeb z nawozami mającymi w składzie magnez oraz inne niezbędne mikroelementy, podnosi się skuteczność walki z nekrotyczną plamistością liści jabłoni. Dlatego w czasie wzrostu zawiązków do zabezpieczenia przed infekcjami wtórnymi powodowanymi przez V. inaequalis stosowane są preparaty:

tiuramowe (Aplosar 80 WG lub Thiram Granuflo 80 WG w dawce 3 kg/ha),
zawierające mankozeb (Penncozeb 80 WP w dawce 2 kg/ha, Vondozeb 75 WG w dawce 2 kg/ha),
zawierające kaptan (Merpan 80 WG, Captan 80 WG, Malvin 80 WG w dawce 1,9 kg/ha).

Fungicydy wykorzystywane do walki z chorobami przechowalniczymi również pełnią istotną rolę w walce z grzybami z rodzaju Alternaria spp.:

Bellis 38 WG zawierający boskalid i piraklostrobinę (w dawce 0,8 kg/ha),
Switch 62,5 WG zawierający cyprodynil oraz fludioksonil w dawce 0,75 kg/ha,
Luna Experience

Do wymienionych fungicydów należy również dodawać nawozy bogate w mikroelementy i makroelementy oraz te, które zawierają aktywne składniki aktywujące mechanizmy odpornościowe roślin:

Fosfiron Mg w dawce 2,5–3 l/ha, nawóz ten zawiera aktywny jon fosforynowy, który ogranicza zarodnikowanie grzyba i rozwój strzępek infekcyjnych, co jest szczególnie ważne przy grzybach obficie zarodnikujących, jakim jest m.in. Alternaria alternata,
Viflo Cal S (zawierający nanocząsteczki srebra), który oprócz tego, że dostarcza wapnia, to również dzięki srebru (a jak wiadomo, srebro słynie ze swoich właściwości grzybobójczych i bakteriobójczych) pomaga w niwelowaniu skutków choroby. Nawóz ten powinien być stosowany w dawce 3 l/ha.

W celu ograniczenia w uprawie jabłoni kompleksu chorób określanych jako nekrotyczna plamistość liści jabłoni należy zastosować w programie minimum 2–3 zabiegi oparte na fungicydzie i wymienionych nawozach.

Plamistości wiśni i czereśni

W sezonie wegetacyjnym wskazane jest wykonanie oceny stanu zdrowotnego drzew pod kątem zagrożenia ze strony najgroźniejszych chorób drzew pestkowych (wiśni i czereśni), mianowicie drobnej plamistości liści drzew pestkowych oraz raka bakteryjnego.

Drobna plamistość liści drzew pestkowych

Choroba ta powodowana jest przez grzyb Blumeriella jaapii, występuje powszechnie każdego roku. Pierwsze objawy pojawiają się w postaci nielicznych bladozielonych plamek na liściach. W wyniku infekcji wtórnych nasilenie objawów może gwałtownie wzrastać. Plamy występują na obrzeżach liści, z czasem zlewają się w większe skupienia, obejmując powierzchnię całej blaszki liściowej. Porażone liście żółkną i opadają z drzew. Czasami może dojść do wczesnej defoliacji już przed zbiorem owoców. Wczesna defoliacja powoduje zaburzenia w dojrzewaniu owoców, nie wybarwiają się, a tym samym tracą wartość handlową. Również rzutuje to na słabe zawiązywanie pąków kwiatowych na kolejny sezon, co przyczynia się do zmniejszenia plonowania oraz zwiększenia wrażliwości drzew na przemarzanie. W głównej mierze potencjał inokulacyjny sprawcy choroby zależy od warunków atmosferycznych. Jeśli w wilgotnych sezonach, po lustracjach przeprowadzonych na plantacjach po zbiorach, stwierdzi się, że ponad 10% liści jest porażonych, należy wykonać 1–2 zabiegi fungicydami. Są one również wskazane, jeżeli sierpień i wrzesień okażą się wilgotne oraz deszczowe. O wyborze fungicydu decydują oczywiście warunki atmosferyczne, a także nasilenie choroby. W tym czasie szczególnie polecane jest zastosowanie preparatów dodynowych, jak np. Syllit 65 WP (w dawce 1,2 kg), lub zawierających kaptan (Merpan 80 WG w dawce 1,9 kg/ha lub Kaptan Plus 71,5 WP w dawce 2 kg/ha) bądź też benzimidazole (Topsin M 500 SC, 1,5 l/ha). Wymienione preparaty można stosować, gdy jest chłodno, w przypadku preparatów z grupy IBE difenokonazole, jak Score/Difo 250 EC, należy je stosować, gdy temperatura przekracza 12°C. Ważne jest, aby w przypadku stosowania fungicydów wprowadzić ich rotację oraz dostosować dany preparat zarówno do aktualnie panujących warunków pogodowych, jak i presji patogenu.

Rak bakteryjny drzew pestkowych

Sprawcą choroby jest Pseudomonas syringae pv. syringae. Bakterie zakażają wszystkie nadziemne części drzew. Za infekcje pierwotne odpowiadają bakterie zimujące w zrakowaceniach, ale także porażonych pąkach. Miejscem zakażenia są przeważnie różnego rodzaju uszkodzenia i zranienia tkanki, a także naturalne otwory rośliny i powstałe ślady liściowe. Wiosną porażone pąki nabrzmiewają, nie rozwijają się, ale zamierają i pozostają zaschnięte na pędach. Natomiast kwiaty zainfekowane czernieją, kurczą się i zamierają, pozostając przez jakiś czas na drzewach. Plamy zarówno na liściach, jak i owocach są uwodnione, na liściach brunatnieją, a na owocach brunatnieją i zasychają. Na liściach obserwujemy dziurkowatość liści, ponieważ tkanka nekrotyczna się wykrusza. Równie groźne są infekcje zdrewniałych pędów, do których zwykle dochodzi w okresie spoczynku. Jesienią ważnym miejscem wnikania bakterii są ślady liściowe. Na porażonych organach, gdzie tworzą się i rozwijają nekrozy, obserwuje się często wycieki gumy, co zwykle doprowadza do zamierania porażonych gałęzi a nawet całych drzew.

Do głównych metod zwalczania raka bakteryjnego zalicza się zapobieganie infekcjom oraz ograniczenie populacji bakterii. W tym celu zaleca się opryskiwania preparatami miedziowymi w okresie nabrzmiewania pąków, kwitnienia oraz opadania liści, a także zabezpieczanie ran po cięciu. Do ważnych metod zalicza się też ograniczenie źródła infekcji przez wycinanie silnie porażonych drzew i pędów oraz prowadzenie odpowiedniej agrotechniki, która zabezpiecza przed uszkodzeniami przymrozkowymi (racjonalne nawożenie, wybór stanowiska).

Jedną z ważnych metod ograniczania jest metoda chemiczna: w przypadku stosowanych preparatów miedziowych wybór jest dość szeroki. Zabiegi powinny być wykonane na początku opadania liści, a w przypadku odmian podatnych, np. Wanda, należy je powtórzyć pod koniec tego procesu. Zalecane preparaty to m.in. Neoram 37,5 WG (3 kg/ha), Nordox 75 WG (2 kg/ha), Funguran A Plus NEW 50 WP (3 kg/ha) czy też nawóz miedziowy zawierający tlenochlorek miedzi Cuproflox w dawce (3 l/ha). Istotną rolę w ograniczaniu tej choroby bakteryjnej pełni także nawóz zawierający miedź w nanocząsteczkach Viflo Cu-B (dawka 2 l/ha). Również powstałe rany rakowe można próbować ograniczać i zaleczać. Najlepszym do tego terminem jest czas po zbiorach, zanim jeszcze zaczną opadać liście, ponieważ w ten sposób w okresie opadania liści możliwe jest ograniczanie rozprzestrzeniania się choroby. W tym celu zalecane jest wycięcie chorych, zbrunatniałych części do zdrowej tkanki, a następnie zabezpieczenie tych miejsc poprzez użycie past ochronnych lub farb emulsyjnych z dodatkiem 1–2-procentowego fungicydu miedziowego.

Można również zastosować preparat Vifl o Chitosol Silver przeznaczony do tego celu, który zapobiega chorobom kory i drewna oraz przyspiesza gojenie się ran po cięciu. Produkt ten zawiera chitozan srebra – substancja ta stymuluje mechanizmy obronne roślin w stosunku do wielu grzybów chorobotwórczych, ponadto tworzy specjalną warstwę ochronną na roślinie. Preparat można stosować na dwa sposoby: opryskiwanie Viflo Chitosol Silver (w dawce 7,5–15 l/ha) lub smarowanie ran (ważne, aby przed zastosowaniem preparatu rany powstałe po cięciu wyrównać i oczyścić z trocin).

Karolina Felczak