Choroby przechowalnicze jabłek

W sierpniu i wrześniu zabezpieczamy jabłka przed chorobami, które mogą zaatakować owoce w przechowalni. Dlatego już teraz, planując przedzbiorczy program ochrony owoców, warto dokładnie przeanalizować poprzedni sezon przechowalniczy: przypomnieć sobie rodzaj i nasilenie chorób, jakie stwierdzono podczas przygotowywania do sprzedaży jabłek z danego sadu czy kwatery.

Dr Hanna Bryk, instytut Ogrodnictwa,
Oddział Sadownictwa, Skierniewice

Przyczyny chorób przechowalniczych

Wyniki takiej analizy będą wskazówką, z jakim potencjalnym zagrożeniem trzeba będzie walczyć w obecnym sezonie. Należy jednak pamiętać, że o wystąpieniu choroby decyduje nie tylko obecność źródła zakażenia jabłek – w większości przypadków chorób – w sadzie, ale także w bardzo dużym stopniu decydują warunki atmosferyczne. Ostatni sezon wyraźnie to pokazał. Z powodu braku opadów deszczu od połowy sierpnia 2011 roku aż do zbiorów zakażenie jabłek przez grzyby było małe i choroby infekcyjne nie powodowały dużych strat  w chłodniach w sezonie 2011/2012.

Gorzka zgnilizna jabłek

Wśród chorób zagrażających przechowywanym owocom od kilku już lat największe znaczenie ma gorzka zgnilizna jabłek. Wiele odmian powszechnie uprawianych w kraju, jak Ligol, Szampion, Gala, Golden Delicious, Pinova, ale i nowych, mniej popularnych, jak Pink Lady, Delblush Tentation, Mutsu, jest bardzo podatnych na gorzką zgniliznę.

Rozwój gorzkiej zgnilizny

Chorobę powodują dwa grzyby z rodzaju Pezicula, a ostatnio także coraz częściej z rodzaju Glomerella. Pezicula spp. są także sprawcami zgorzeli kory jabłoni oraz mogą się rozwijać saprotroficznie (bezobjawowo) na pędach jabłoni. Ten drugi sposób rozwoju grzybów sprawia, że praktycznie niemożliwe jest całkowite usunięcie źródła zakażenia jabłek z sadu. Zarodniki grzybów tworzą się latem na pędach jabłoni i są przenoszone z kroplami deszczu na rozwijające się owoce.

Objawy gorzkiej zgnilizny

W czasie zbioru jabłek choroba jest niewidoczna, dopiero po kilku miesiącach ich przechowywania rozwijają się charakterystyczne plamy gnilne, tzw. oczkowanie jabłek.

Szara pleśń

Drugą chorobą pod względem wielkości powodowanych strat jest szara pleśń (Botrytis cinerea). Najczęściej występuje ona na jabłkach odmian Gloster, Ligol, Elstar, Gala.

Powstawanie szarej pleśni

Grzyb B.cinerea zakaża kwiaty jabłoni i pozostaje ukryty w resztkach kwiatowych w kielichu jabłka. Podobnie jak w przypadku gorzkiej zgnilizny choroba rozwija się dopiero w chłodni. Typową cechą szarej pleśni jest to, że może zakażać owoce po zbiorze – przez kontakt gnijącego jabłka ze zdrowym w trakcie przechowywania. Prowadzi to do powstawania gniazd gnilnych, obejmujących coraz więcej jabłek w miarę wydłużania okresu przechowywania

Pozostałe zagrożenia

Inne choroby przechowalnicze: mokra zgnilizna jabłek (Penicillium expansum) i brunatna zgnilizna jabłek (Monilinia fructigena) – nie stanowią dużego zagrożenia dla owoców starannie zebranych i prawidłowo przechowywanych. Są to tzw. choroby przyranne, rozwijające się w miejscu uszkodzenia skórki. Jeżeli wystąpią w większym nasileniu, świadczy to o zaniedbaniach popełnionych w trakcie zbioru lub przechowywania.

Zgnilizna jabłek – zapobieganie

Przed chorobami tymi można zabezpieczyć jabłka, prowadząc ostrożny zbiór, który pozwoli na wyeliminowanie uszkodzeń owoców, takich jak przecięcia skórki. Ważne jest też utrzymywanie pojemników do zbioru w czystości, skrzynek i skrzyniopalet niezanieczyszczonych od spodu ziemią, także – co również jest bardzo istotną kwestią – utrzymanie higieny w obiektach przechowalniczych.

[nggallery id=51]

Ochrona przedzbiorcza

Ochrona jabłek w okresie przedzbiorczym nastawiona jest głównie na zapobieganie najgroźniejszej chorobie: gorzkiej zgniliźnie jabłek, i najbardziej skuteczna, jeśli prowadzona jest przy użyciu chemicznych środków ochrony. W zależności od podatności odmiany, nasilenia choroby w poprzednim roku i warunków atmosferycznych przed zbiorem wykonuje się od 1 do 3 zabiegów, zaczynając półtora, do jednego miesiąca przed spodziewanym terminem zbioru. następne zabiegi wykonuje się w różnych odstępach czasu (co 10–14 dni), w zależności od potrzeb i panujących warunków pogodowych, pamiętając o zachowaniu okresu karencji preparatu.

Nowości do zwalczania chorób przechowalniczych

Asortyment środków zarejestrowanych przeciwko gorzkiej zgniliźnie jabłek ostatnim czasie uległ zmianie. Został poszerzony o dwa środki: Bellis 38 WG i Switch 62,5 WG, a usunięto z niego Captan 80 WG. Nadal można stosować Topsin M 500 SC i Zato 50 WG. Do ochrony owoców przed zbiorem należy używać przemiennie preparatów należących do różnych grup chemicznych.

Środki ochrony roślin

Wśród wymienionych środków Topsin M 500 SC, w dawce 1,5 l/ha, jest wciąż najbardziej efektywnym preparatem zapobiegającym gorzkiej zgniliźnie jabłek, pod warunkiem że w sadzie nie ma odpornych form grzybów Pezicula spp. na fungicydy benzimidazolowe. Stosując przed zbiorem Zato 50 WG, trzeba pamiętać, aby nie zmniejszać dawki środka poniżej 0,2 kg/ha, bo to skutkuje obniżeniem skuteczności zabiegu. Preparat ten zabezpiecza także jabłka przed parchem przechowalniczym.

Captan 80 WG

Bardzo istotna zmiana nastąpiła w ostatnim czasie w rejestracji środka Captan 80 WG, powszechnie stosowanego w sadach jabłoniowych. Wydłużony został okres karencji z wcześniej obowiązujących 7 dni do 28 dni przed zbiorem. Ponadto usunięto zapis o możliwości stosowania tego preparatu przeciwko gorzkiej zgniliźnie jabłek.

Bellis 38 WG

Bellis 38 WG został w Polsce zarejestrowany w połowie ubiegłego roku, a od kilku już lat był stosowany w innych krajach europejskich. Jego substancję czynną stanowi mieszanina boskalidu (z grupy anilidów) i piraklostrobiny (z grupy strobiluryn). Boskalid wykazuje działanie układowe, czyli wnika do tkanek roślin, a piraklostrobina quasi systemiczne, tzn. rozprzestrzenia się w fazie gazowej na roślinie. Bellis 38 WG, o krótkim, 7-dniowym okresie karencji na jabłoniach, jest zarejestrowany tylko do zwalczania gorzkiej zgnilizny jabłek. Ma formę granul do sporządzania zawiesiny wodnej i należy go stosować w dawce 0,8 kg/ha. Jest dozwolony do stosowania w sadach z integrowaną ochroną owoców.

Wpływ Bellis 38 WG na gorzką zgniliznę

Wyniki naszych badań, prowadzone na jabłoniach kilku odmian, wykazały, że zarówno przy średniej, jak i wysokiej presji choroby fungicyd ten stosowany dwukrotnie przed zbiorem (17 i 7 dni) bardzo skutecznie ograniczał występowanie gorzkiej zgnilizny jabłek. We wszystkich doświadczeniach efektywność preparatu w zapobieganiu chorobie była bardzo wysoka i wynosiła od 86% do 98%.

Switch 62,5 WG

Na początku grudnia 2011 roku zarejestrowany został znany sadownikom, ale nigdy niestosowany w uprawie jabłoni, Switch 62,5 WG. Jego substancję czynną stanowi mieszanina cyprodynilu (z grupy anilinopirimidyn) i fludioksonilu (z grupy fenylopiroli). Ma także formę granul do sporządzania zawiesiny wodnej i należy go stosować w dawce 0,75 kg/ha. Jest zarejestrowany do zwalczania gorzkiej zgnilizny i szarej pleśni jabłek. Według zaleceń zawartych w etykiecie najlepiej używać go jednorazowo na 7 dni przed zbiorem lub dwukrotnie (14 i 7 dni), w zależności od nasilenia chorób. W przypadku ochrony przed szarą pleśnią preparat można stosować tylko przed zbiorem, a nie w czasie kwitnienia, ponieważ zapis w etykiecie mówi o możliwości jego użycia od początku czerwca.

Skuteczność Switch 62,5 WG

Badania prowadzone w instytucie Ogrodnictwa nad biologiczną skutecznością środka wykazały, że Switch 62,5 WG stosowany trzykrotnie przed zbiorem, w warunkach bardzo dużej presji gorzkiej zgnilizny, wykazał bardzo wysoką efektywność zapobiegania chorobie. Trzykrotne stosowanie tego samego środka było użyte dla celów doświadczalnych, natomiast w warunkach produkcyjnych należy stosować rotację różnych środków.

W innym sezonie, w warunkach średniej presji choroby Switch 62,5 WG został użyty dwukrotnie (14 i 7 dni) przed zbiorem i również skutecznie ograniczał gorzką zgniliznę, a także szarą pleśń jabłek. Stosowanie tego preparatu przed zbiorem jest szczególnie celowe w przypadku ochrony jabłek odmian podatnych zarówno na gorzką zgniliznę, jak i na szarą pleśń (np. Ligol, Szampion i inne).

Uniwersalność Bellis 38 WG i Switch 62,5 WG

Oba preparaty – Bellis 38 WG i Switch 62,5 WG – działają zarówno przeciwko grzybom z rodzaju Pezicula, jak i Glomerella, sprawcom gorzkiej zgnilizny. Grzyby Glomerella spp. nie występują powszechnie w naszych sadach, ale od kilku lat są coraz częściej notowane. Sposób zakażenia owoców i rozwój choroby powodowanej przez te patogeny są podobne, jednak Glomerella spp. są bardziej wrażliwe na Bellis 38 WG i Switch 62,5 WG niż na pozostałe preparaty polecane przeciwko gorzkiej zgniliźnie. Włączenie tych środków do przedzbiorczego programu ochrony jabłoni skutecznie zabezpieczy owoce przed chorobą, niezależnie od rodzaju sprawcy.

Pamiętaj!

W zależności od podatności odmiany, nasilenia choroby w poprzednim roku i warunków atmosferycznych przed zbiorem wykonuje się od 1 do 3 zabiegów, zaczynając półtora, do jednego miesiąca przed spodziewanym terminem zbioru. Następne zabiegi wykonuje się w różnych odstępach czasu (co 10–14 dni), w zależności od potrzeb i panujących warunków pogodowych, pamiętając o zachowaniu okresu karencji preparatu.