Grad w sadzie i jego konsekwencje
Burze gradowe, najbardziej niebezpieczne dla współczesnego sadownictwa zjawisko pogodowe, mogą wystąpić w całej Polsce z większą lub mniejszą częstotliwością, w zależności od rejonu. Biorąc pod uwagę częstość ich występowania i wielkość gradzin, najbardziej narażone na uszkodzenia gradowe są sady na Wyżynie Śląsko-Małopolskiej oraz Lubelskiej, a także na Pogórzu Karpackim, Przedgórzu Sudeckim i Pojezierzu Kaszubskim.
Skutki burz gradowych
Burze gradowe niejednokrotnie dotykają określone gospodarstwa dwa lata z rzędu, a zdarza się, że i 2–3 razy w sezonie. To oznacza nie tylko utratę dochodu, ale i kontaktów handlowych.
Skutki gradu zależą od:
- wielkości gradzin i kształtu – zaokrąglone lub ostre kawałeczki lodu,
- intensywności opadu
- oraz fazy rozwojowej rośliny
Niejednokrotnie burzy gradowej towarzyszą silne wiatry, które wyrywają drzewa z korzeniami, a słupki betonowe łamią jak zapałki. Najczęściej jednak straty dotyczą wysokości i jakości plonu.
Zasięg uszkodzeń
Uszkodzone zawiązki lub owoce obserwuje się czasami tylko z jednej strony linii drzew (z kierunku nawałnicy). Przy gwałtowniejszych zjawiskach potrafią niestety wystąpić prawie w całej objętości korony.
Kiedy może pojawić się grad?
Grad może pojawić się w maju, ale nierzadko uszkadza również dojrzałe owoce w trakcie ich zbioru (tak było na Kujawach w 2011 roku – burza wystąpiła w ostatniej dekadzie września).
Faza rozwojowa drzew, a wielkość strat
Im wcześniejsza faza rozwojowa (np. małe zawiązki, bardziej okryte liśćmi), tym szkody są z reguły mniejsze. Zawiązki mogą być strącone z drzew lub uszkodzone. Jeżeli rany są płytkie i powstałe we wczesnej fazie rozwoju zawiązka, możliwa jest regeneracja tego typu uszkodzeń.
Ponadto można jeszcze w trakcie ręcznego przerzedzania usunąć zawiązki z najbardziej widocznymi defektami. W skrajnych przypadkach jabłka i gruszki będą się nadawały już tylko do przetwórstwa.
Zagrożone są nie tylko owoce…
Niestety, oprócz przecięcia skórki owoców czy ich całkowitego zniszczenia ostry grad może również – a zdarza się to często – uszkodzić korę, krótkopędy i liście czy połamać gałązki. To z kolei wywołuje określone konsekwencje dla drzew – grozi rozwojem chorób, szczególnie leukostomozy drzew pestkowych, raka drzew owocowych czy zgorzeli. Uszkodzone tkanki pędów to otwarte rany, a więc miejsce wnikania patogenów.
Ochrona i regeneracja sadu po gradobiciu
Nie powinno się zostawiać niezabezpieczonych owoców i ran – trzeba zastosować opryskiwania, które nie dopuszczą chorobotwórczych grzybów i bakterii, ograniczą gnicie owoców i będą sprzyjały gojeniu się ran.
Preparaty miedziowe
Dlatego konieczne jest, aby jak najszybciej po ustaniu opadów gradu (w ciągu 24 godzin) wykonać zabieg zabezpieczający (jeden lub więcej) jednym z preparatów miedziowych, np. Nordox lub Merpan/Captan, Topsin (solo lub łącznie z miedziowymi).
W zależności od wielkości uszkodzeń oraz warunków pogodowych, czasami niezbędne są dodatkowe zabiegi w kolejnych tygodniach. W warunkach suchej i ciepłej pogody procesy gnicia owoców są nieznaczne i wystarczy powtórzyć opryskiwanie po 10 dniach.
Jeśli jednak będzie deszczowo i mokro, to należy skrócić czas pomiędzy zabiegami, wykonując je w odstępach tygodniowych.
W przypadku stwierdzenia uszkodzeń kory i drewna – szczególnie w sadach, gdzie już wcześniej występowały rany rakowe i zgorzelowe, a także jeśli przeważa wilgotna, sprzyjająca infekcjom pogoda – zabiegi zapobiegawcze powinny być kontynuowane nawet do końca sierpnia.Z uwagi na ograniczenia w liczbie zabiegów benzimidazolami, należy stosować Merpan i Captan.
Fungicydy z grupy ditiokarbaminianów
Skuteczne są również fungicydy z grupy ditiokarbaminianów (Vondozeb, Dithane NeoTec, Penncozeb). Będą to jednocześnie opryskiwania zapobiegawcze przeciwko parchowi z infekcji wtórnych.
Mankozeb
W przypadku preparatów zawierających mankozeb stosujemy je najwyżej trzy razy w sezonie, jednak w kwaterach z zaintrodukowanym dobroczynkiem zaleca się ograniczyć liczbę zabiegów nimi do niezbędnego minimum.
Preparaty z serii Metalosate
Warto również sięgnąć po preparaty z aminokwasami z serii Metalosate, w których wszystkie składniki są skompleksowane z aminokwasami, aby wspomóc roślinę w okresie dodatkowego zapotrzebowania na energię przy zabliźnianiu ran i tworzeniu tkanki kallusowej.
Mikrostar complex i Agrocean Mg
W wyniku intensywnych opadów dużych gradzin znacznemu uszkodzeniu ulegają także liście, a więc aparat asymilacyjny rośliny, co może odbić się na jakości pąków kwiatowych i plonach w kolejnym roku. W związku z tym zasadne wydaje się podawanie nawożenia
dolistnego w postaci mocznika, siarczanu magnezu i zestawu mikroskładników (np. Mikrostar complex) z wysoką zawartością cynku i żelaza, które jest niezbędne do syntezy chlorofilu.
W przypadku dużych uszkodzeń liści warto zastosować Agrocean Mg, nawóz magnezowy z ekstraktem alg morskich Laminaria Digitata.
Problem z ubezpieczeniem sadu
Brakuje powszechnego, obowiązującego wszystkich producentów systemu ubezpieczeń na wypadek takich zdarzeń losowych jak burze gradowe. Doświadczenia minionych lat pokazują, że jeśli w danym rejonie przez dwa lata z rzędu przejdą burze gradowe, firmy ubezpieczeniowe podnoszą koszty ubezpieczenia do stawek, które są nie do zaakceptowania dla sadowników. To zmusza ich do odstąpienia od umów.
Ponadto niejednokrotnie sadownik ma problem z wyegzekwowaniem należnego odszkodowania, a sprawy sporne kończą się w sądach. Wówczas rozważane są inne, alternatywne rozwiązania, na przykład instalacja sieci przeciwgradowych. Z powodu wysokich kosztów tego typu inwestycji można ją realizować sukcesywnie, w poszczególnych kwaterach.
Realny jest również zakup działa przeciwgradowego – emituje ono co kilka sekund fale, które zamieniają opady gradu w deszcz. Na razie nie ma tanich rozwiązań tego problemu.
Przyspieszenie gojenia się ran na drzewach i owocach
Doskonałym sposobem na przyspieszenie gojenia ran owoców, pędów i liści uszkodzonych gradem jest zastosowanie Viflo Chitosol Silver, który zawiera 25ppm nanosrebra w postaci chitozanu srebra. Połączenie tych dwóch substancji daje doskonałe efekty w przyspieszaniu gojenia ran po gradzie.
Biokompatybilność chitozanu z żywymi komórkami umożliwia tworzenie się na powierzchni kory drzew i skórki owoców specjalnej powłoki, tzw. filmu, która chroni lub zastępuje (w przypadku uszkodzeń) fizjologiczną powłokę kory oraz zapewnia powrót do fizjologicznych funkcji kory.
Chitozan stymuluje odporność roślin w stosunku do wielu grzybów chorobotwórczych. Srebro zawarte w nawozie ma silne działanie fitosanitarne, jest nośnikiem tlenu, dzięki czemu zapewnia zdecydowanie lepsze natlenienie komórek roślinnych, aktywizuje procesy życiowe roślin (tj. fotosyntezę, oddychanie, pobieranie i transport składników pokarmowych) oraz stymuluje mechanizmy obronne roślin.
Dobre efekty w gojeniu ran po gradzie daje również zastosowanie nawozu VIFLO Cal S , który zawiera wapń (podstawowy składnik budulcowy komórek roślinnych) i 25ppm srebra. Nawóz jest produkowany w nanotechnologii, dzięki czemu jest niezmiernie łatwo pobierany przez rośliny.
Komentarz eksperta
Krzysztof Zachaj
Dyrektor Działu Nawozów Agrosimex
Działa przeciwgradowe
Znane są na świecie już od ponad 100 lat i użytkowane w wielu krajach Europy. Promień działania jednego działa to ok. 500 m, co w przybliżeniu daje około 80 ha chronionej powierzchni. Praktyka pokazuje, że ich skuteczność jest dość wysoka, dzięki czemu cieszą się rosnącą popularnością.
Koszt zakupu działa przeciwgradowego wynosi od 30 tys. euro za podstawowy model.
Za wadę tego rozwiązania można uznać dość duży poziom hałasu generowanego podczas eksplozji, jednak biorąc pod uwagę, że jest on emitowany tylko podczas zagrożenia, i to, jakim zniszczeniom może on zapobiec, hałas nie powinien stanowić zbyt dużej przeszkody w jego użytkowaniu.
Komentarz eksperta
Grzegorz Jakubisiak
Techsad Błędów
Polecane artykuły: